6B04141 Экономиканың нақты секторындағы есеп және аудит в "Ақмешіт" гуманитарлық-техникалық институты

Мамандыққа кіріспе пәні қазіргі уақытта барлық мамандықтарға міндетті өткізілетін пән. Себебі пәні адамзат мәдениетінің ерекше саласы ретінде қоғамдағы әлеуметік - мәдени тұтастықты жасап, бүкіл адамзаттың ақыл-ойын жинақтаушы ғылым.

Экономикалық теорияның құрылымында бұл тақырыптың алатын орны ерекше. Өйткені бұл тақырып біз зерттеп танысатын курс үшін ерекше методологиялық кіріспе болып табылады. Мұнда экономикалық теория нені зерттеп талдайды, бұл үшін қандай әдістер пайдаланылады, оның қоғам дамуында атқаратын рөлі қандай және т.б. маңызды мәселелер анықталады.

Экономикадағы математика — 2010 жылы Алматы қаласы «ҚазҰПУ» баспасында басылып шыққан кітап. Кітап авторы/құрастырушысы — К. К. Жантлеуов. Беттер саны — 120.

Бизнес-жоспар, көбінесе, банктен кредит алу және оның қайтарылуын қамтамасыз ету үшін жасалады. Меншік иесінің қатысуымен кәсіпорынның стратегиялық дамуының бағыт-бағдары анықталады, осы арқылы жобаның тиімділігі мен қажеттілігі айқындалады.

Қоғамдық қарым – қатынастар жүйесіндегі өзгерістер өз кезеңінде білім беру ісіне ықпал етеді және оны жаңа тарихи кезеңнің шақыруына жұмыла үн қосуды, әрі соған сай жауап беруді талап етеді және де тұтастай алғанда экономикалық даму қажеттіліктеріне сай болуы тиіс».Қазіргі көтеріліп отырған білім беруді дамыту тұжырымдамасының мақсаты – жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін — өзі іске асыруға, өзін — өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауап , шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғалар қалыптастыру.

Микроэкономика жеке өндірушілердің қызмет-әрекеттерін, кәсіпкерлік капитал мен бәсекелік ортаның қалыптасу заңдылықтарын зерттейді. Мұнда жеке тауарлардың бағасы, жұмсалған ресурстар, шығындар, фирманың қызмет атқару механизімі, бағаның құрылуы, еңбекке ынта және т.б. жағдайлар талданады. Микроэкономика дәрежеде қоғамдық дәрежедегі пропорцияларды анықтайтын бастапқы (алғашқы) пропорциялар қалыптасады.

Бухгалтерлік есеп — кәсіпорынның қызметі туралы расталған деректер алу мақсатымен оның қаржы-шаруашылық қызметін бақылау, қорытындылау және бейнелеу әдістемесі мен жүйесі; кәсіпорынның ресурстарын және қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелерін есептеу жүйесі. Ол қабылданған ережелер бойынша құжаттардың белгіленген нысандарын пайдалана отырып жүргізіледі.

Статистика сөзі ғылыми әдебиетте 18 ғасырда қолданысқа енді және алғашқыда “мемлекеттану” деген мағынада ұғынылды. Бірақ статистика ғылымы 17 ғасырдың ортасында “саяси арифметика” нысанында дами бастады. Ғылымдағы бұл бағыттың бастауында ағылшын ғалымы – Уильям Петти (1623 – 1687) тұрды.

Басқару есебі – экономикалық субъектіні жоспарлау, бақылау және басқару іс-әрекетін реттеу мен шешім қабылдау процесі арқылы басқару. Басқару есебінің негізінде қаржылық, материалдық және еңбек ресурстарын тиімді басқару жүйесі жатыр. Басқару есебінің мазмұнын жалпылай алсақ, екі топқа: өндірістік ресурстар, шаруашылық процестері мен олардың нәтижелеріне біріктенуге болатын өндірісті басқарудың бүкіл циклі процесіндегі объектілердің жиынтығы жатады.

Қазіргі күнде қандай мамандық болмасын көптеген мамандықтар мәселен, халықаралық байланыстар, компьютерлік желілер немесе журналистика салалары т.б., мамандықтарға кәсіби деңгейін дамытуына, шетелдік қарым-қатынас үлкен мүмкіндік береді. Кез-келген маман, шет тілін толық меңгеруімен ұлан ғайыр жетістіктерге қол жеткізу әбден мумкін.

Менеджмент кейде Менеджмент ғылымы (Management Science) деп те аталады, яғни ол адамзаттың басқару ісінің заңдылықтары мен өнімді әдістерін зерттейтін пән саласы есептеледі. Ол белгілі бір құралдар мен әдістанмалар арқылы басқаруды өнімді етеді, әсіресе Операцияларды зерттеу (Operations Research) және Статистика секілділер арқылы басқаруға сапалық және сандық анализ жасайды.

Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай – ақ мемлкеттік органдар, т.б. кіреді.

Туризм жəне қонақ үй бизнесіндегі жүйесі əр түрлі жүйесімен орындалады. Негізінде көтерме Туризм жəне қонақ үй бизнесіндегі, бөлшек Туризм жəне қонақ үй бизнесіндегі, қоғамдық тамақтандыру.

«Тіршілік қaуіпсіздік негіздері» пəні – курсaнттaрды aдaмның төтенше жaғдaй кезіндегі өмір сүру ортaсымен қaуіпсіз қaрым-қaтынaсының, шaруaшылық объектілерінің тұрaқты жұмыс істеу əдістерін, тaбиғи жəне техногендік сипaттaғы төтенше жaғдaйлaрды ескерту мен сaлдaрын жою жəне осы зaмaнғы зaқымдaу құрaлдaрын aжырaтa білудің aсa қaжеттігін көрсетеді.

Басқару есебінің мәні мен мағынасы, оның мақсаттары мен міндеттері. Кез-келген кәсіпорын басшысының маңызды міндеттерінің бірі − XXI ғ. басында өзінің бақылауындағы ресурстарын мүмкіндігінше тиімді пайдалану. Ол үшін сол ресурстардың саны жөнінде ақпараттар қажет.

Қазақстан экономикасы көне заманнан бастап Қазан төңкерiсiне дейiнгi кезеңде көшпелi мал шаруашылығына негiзделдi. Мал жыл бойы өрiсте бағылады. Жер көшпелi қауымның ортақ меншiгi болып саналып, қазақ шаруалары оны қауымдасып пайдаланды. Мал жеке меншiкте болды. Шын мәнiнде малдың иесi жайылымға да иелiк еттi.

Қаржы нарығының түсінігі және экономиканың дамуындағы оның маңызы Қаржы нарығы — өте күрделі жүйе, онда ақша және басқа қаржы активтері нақты тауарлар айналымнан тәуелсіз жеке дербес айналымда.Бұл нарық әр түрлі қаржы құралдарын пайдаланады, онда арнайы қаржы институттар қызмет көрсетеді, инфрақұрылымы әр түрлі және тармақталған. Қазақстандық экономикалық әдебиетте қаржы нарығы әр нысандағы ақша капиталы мен құнды қағаздардың қозғалысымен байланысты экономикалық қатынастар ретінде көрінеді

Мемлекет пен бизнес өзара іс-әрекет кәсіпкерлік одактар (ассоциациялар), сауда-өнеркесіп палатасы аркылы жузеге асады. Сауда-өнеркісіп палаталары мемлекетпен тікелей байланысты және кәсіптік окуды ұйымдастырушы ретінде кызмет аткарады. Биржа кызметін бакылауы мүмкін, тауардьщ тууы мен сапасы жайлы куілік (сапалык сертификат) береді, бизнес муддесі ушін көрме, жәрменке, сауда аукциондар ұйымдастырады, ұсак бизнес ұйымьш кұрып, оньң дамуына ыкпал жасайды.

Мемлекеттік сатып алу - мемлекеттік реттеудің ең қиын бағыттарының бірі, өйткені тұтынушылар мен жеткізушілердің мүддесінің тепе-теңдігін қамтамасыз ету өте маңызды.

Маркетинг — сұранымды жан-жақты зерделеп‚ болжау‚ жарнаманы пайдалану‚ өндірісті ынталандыру‚ сақтау мен тасымалдаудың осы заманғы тәсілдерін‚ тауарлардың тұтынушыға жетуіне жәрдемдесетін тех. және басқа түрлерін қолдану негізінде кәсіпорынның жаңа өнімді әзірлеу‚ өндіру мен өткізу жөніндегі ұйымдық-техникалық‚ қаржы‚ коммерциялық және басқа қызмет түрлері жатады.

Қаржылық есептіліктің №3 «Бизнестің бірігуі» деп аталатын халықаралық стандартына сәйкес құрылымдық жағынан кәсіпорындардың бірігуі заңдық, салықтық және басқадай себептермен айқындалатын әртүрлі тәсілдер арқылы жүзеге асырылады.

Валюталық нарықтар уақтылы есеп айрысуларды жүзеге асыруды, валюталық қаражаттарды біршама тиімді пайдалануын, валюталық операцияларға қатысушылардың валюталық бағамдар айырмасы түрінде пайда алуын, валюталық тәуекелдерді сақтандыруды, валюталық бағамдарды реттеуді, валюталық саясатты жүргізуді қамтамасыз ете отырып, ішкі және халықаралық төлем айналымына қызмет етеді.

Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы ҚР Заңының 16-бабы бойынша және № 30 бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырушы және меншік нысанына тәуелсіз заңды тұлға болып табылатын барлық кәсорындар мен ұйымдар бухгалтерлік баланс жасайды. Бухгалтерлік баланс 5 бөлімнен тұрады.

Ұлттық шоттар жүйесі - көрсеткіштері табыстың, тұтынудың, қорланудың мөлшерін және күрделі шығынның шамасын анықтауға арналған теңгерімдік кестелердің өзара байланысты кешені. БҰҰ-ның тұтастай және іріктемелі статистикалық байқаулардың деректерін қорытындылап, жүйелеу жөніндегі халықаралық ұсыныстарымен қабылданған. Мұндай теңгерімдік кестелер (стандарттық шоттар) ұлттық есепшілік жүйесіндегі арналу мақсатына шартты түрде үш топқа біріктіріледі.

Бюджеттеу - бюджетті басқару бойынша жұмыс. Бұл ажырамас элемент Қаржылық жоспарлау. Бюджеттеу ресурстарды сауатты таратуға ықпал етеді. Олар компаниядағы арнайы кафедралармен айналысады. Бюджеттеу арнайы үлгі бойынша жүзеге асырылады. Ол әдеттегідей бола алмайды. Әр кәсіпорында қызмет пен қаржылық мүмкіндіктердің ерекшеліктеріне сәйкес келетін жеке модель жасалынған.

Берілген курс бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен аудиторлық тексерістің әдістемесін игеруге арналған, аудиторлық қызметтің теориялық, әдістемелік және тәжірибелік аспектілерімен таныстыру, экономикалық мәселелер және экономикалық процестерді басқару бойынша мамандарды дайындауға қойылатын жоғары кәсіби білімнің Мемлекеттік стандартында бекітілген талаптарды орындау.

Кәсіпорынның бәсекелестері жағынан білу үшін және бизнестің табыстылығын анықтау үшін, кәсіпорын қызметіне әсер ету жағынан жоғары факторларын, яғни қоршаған орта факторларын анықтау қажет.Қазақстан Республикасында бизнесті бағалау қажеттілігі. Бизнесті бағалаудың қажеттілігі инвестициялау, несиелендіру, сақтандыру, салық салу қорын есептеу кезінде артады.

Бухгалтерлік есеп — кәсіпорынның қызметі туралы расталған деректер алу мақсатымен оның қаржы-шаруашылық қызметін бақылау, қорытындылау және бейнелеу әдістемесі мен жүйесі; кәсіпорынның ресурстарын және қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелерін есептеу жүйесі. Ол қабылданған ережелер бойынша құжаттардың белгіленген нысандарын пайдалана отырып жүргізіледі.

1С «Кәсіпорын» жүйесі (8.1 версия) 1С жүйесі қарапайым да күрделі бухгалтелік есеп программасы болып саналады, ол әр түрлі меншік формасында және әр түрлі қызмет саласындағы кәсіпорындарда қолдануы мүмкін.

Стратегиялық басқару– берілген мекеменің мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу үшін өз ресурстарын басқаруы. Стратегиялық басқару берілген мекеменің мақсаттарын анықтау, бәсекелестік орта мен ішкі ұйымдастыруды талдау, стратегияларды бағалау және олардың барлық мекемеге жайылғанын қамтиды.

Статистикалық қызмет негізінде деректерді жинауды, өңдеуді, сақтауды және таратуды камтитын статистикалық ақпаратты өндіру процесі жатыр. Әрбір технологиялық кезеңнің оларды орындауға арналған стандарттарда сипатталған өз ерекшеліктері бар. Статистикалық деректерді өндірудің күрделі әрі ұзақ процесі статистикада бірыңғай ақпараттық жүйе құруды қиындатады.

Қаржылық талдау ұйымның ағымдағы талдауға мүмкіндіктер берумен қатар қажетті ұйымның дамуының перспективасын анықтайтын стратегиялық шешімді қолданудың алғышарты болып табылады.

Аудиттің көп ғасырлық өзіндік тарихы бар. Арнайы аудитті зерттеуге арналған әдебиеттерде оның пайда болу кезеңдері әр түрлі анықталады. Мысалы, шет елдерде шығатын Контроллинг журналында мынандай мәліметтер келтірілген: тарихи жазбаларға сүйенсек,Қытай мемлекеті дүние жүзінде бірінші болып аудиторлық қызметті құрған ел.

Банктер уақытша қолданылмаған ақша қаражатан жинақтап, оларды салалар мен аймақтар, кәсіпорындар мен халықтар арасында қайта бөлумен қатар, экономиканы қосымша капиталмен қамтамасыз етіп, сайып келгенде қоғамдық байлықты көбейтуге негіз қалайды.

Қызметтің үздіксіздігі қағидаты мемлекеттік мекеме болашақта жұмыс істеуге ниетті екендігін, қызметті жою қажеттілігі немесе қызмет ауқымын анағұрлым қысқартуға болмайтынын білдіреді.

Қаржыгер банк саласында, қор биржасында, сақтандыру компанияларында, инвестициялық қорлар мен басқа да қаржы институттарында жұмыс істеу үшін кең мүмкіндіктер бар. Олар қаржы талдаушылары, инвестициялық кеңесшілер, қаржы директорлары, экономистер, банк ісі, салық органдары, сақтандыру агенттері мен брокерлер ретінде жұмыс істей алады.

Салық – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде түсетін міндетті төлемдер. Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық санат. Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді.

Қоғамдық және экономикалық ғылымдар, салалар бойынша экономика, бухгалтерлік есеп және басқа пәндер бойынша сандық ақпаратты сауатты оқи алады

Бухгалтерлік қаржы-шаруашылық қызметін бақылау, құжаттарды өңдеу мен жіктеу - бухгалтерлік заңнамаларды сақтауға және қаржылық есептілік ережелерін есепке алу мен есептілікті ұйымдастырудың ұтымды жүйесін анықтайды.

Бухгалтерлік есепті жүргізу кезінде компьютерлік бағдарламаларды игеру(1С: Бухгалтерия), ұйымның ерекшеліктеріне сүйене отырып есеп саясатын қарастыру және экономиканың барлық салаларында бухгалтерлік есепті жүргізуді ұйымдастыру.

Басқару есебін ұйымдастырудағы жаңа қазіргі заманғы тәсілдерді, құралдар мен механизмдерді пайдалана отырып, өзін-өзі дамытуға, өздігінен білім алуға, ұдайы өсуге және кәсіби шеберлікті арттыруға ұмтылады.

Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметіне талдау және аудит жүргізу, ұйымның қаржылық жағдайын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу, бухгалтерлік құжаттарды сараптамалық зерттеу тәсілдерін меңгеру, мекемелердегі бухгалтерлік есеп пен аудиттің ерекшеліктерін білу, халықаралық және ұлттық стандарттар бойынша стандартты және регламенттелген есептерді құру;

Қазіргі нарықтық экономикада қаржылық процестерді жоспарлау, бюджеттеу және экономикалық құбылыстарды болжау және басқару шешімдерін қабылдау; экономиканың нақты секторында және бюджеттік ұйымдарда бухгалтерлік, қаржылық және басқарушылық есепті жүргізу.

Конструктивті диалог құру, көпмәдениетті, полиэтикалық және көпконфессиялы қоғамда қарым-қатынас жасау дағдыларына ие; діни құндылықтардың негізі мен жүйесін, этикалық нормаларды, жаратылыстану-ғылыми, гуманитарлық және экономикалық құбылыстар саласындағы заңнамалық ережелерді біледі

Бизнестің есептік, салықтық, статистикалық бағыттары бойынша ғылыми және инновациялық жобаларды әзірлеу , бизнес-тәуекелдерді бағалау және бизнес мүддесінде салық заңнамаларын ел экономикасына пайдалану қабілеті мен іскерлігі