7M01701 Қазақ тілі мен әдебиеті в ҚарМУ Е.А.Бөкетов

Әдебиеттану ғылымының көкейкесті мәселелерінің бірі болып табылатын әдебиет тарихын дәуірлеудің өзіндік ерекшеліктерін таныту. Әлемдік әдебиеттану ғылымындағы дәуірлеулер мен ұлттық әдебиеттану ғылымындағы ерекшеліктерді, қазіргі кезеңдегі зерттеу әдістерін, оның басты ғылыми мектептері мен бағыттарын меңгерту. Қазақ әдебиеттану ғылымының тарихи негіздерімен ұштастыру арқылы ғылыми жаңашыл және өзекті мәселелерін жан-жақты игеру.

Тек пен түрдің табиғатын тану, қазақ фольклорындағы жанр туралы ұғымдарды зерделеу; бұл бағытта осы уақыт аясындағы фольклортану ғылымдарының жеткен жетістіктеріне назар аудару. Теориялық білімін өздігінен толықтыру үшін туыстас халықтардың мұраларын, орыс фольклоры және т.б. типологиялық салыстыру, айырма белгілерін ажырату, теориялық мәселе ретінде жанрларды жіктеп, практикалық жағынан талдай білуде белсенділік таныту талаптары жүктеледі.

Педагогиканың теориялық негіздері, Жоғары мектептегі оқу процесін басқару туралы білімді қалыптастыру. Пәннің мазмұны: жоғары мектеп педагогикасы, оның ерекшелігі мен категориялары. Қазіргі білім беру парадигмалары. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім берудің мәні мен міндеттері. Қазақстандық жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру жүйесінің сипаттамасы. Жоғары мектеп дидактикасы. Кәсіби мамандарды даярлаудағы құзыреттілік тәсіл.

Қазақ тілі тарихының хронологиясының теориялық негіздері мен қағидалары туралы жан-жақты білім алу, оларды іс жүзінде қолдану, тіліміздің тарихына тарихи-фонетикалық, тарихи-лексикалық, тарихи-морфологиялық, тарихи-синтаксистік талдау жасау. ежелгі, орта ғасырлар және қазіргі кезең. : санадағы тілдік бейнелерге ішкі мағынаны түсіндіру әдістерін қарастыру, тіл арқылы логикалық-позитивті және эстетикалық білімнің реттелген, жүйеленген, өңделген ақпаратын іздестіру және анықтау, әлеуметтік лингвистика теориясының ғылыми негіздерін меңгеру. тіл білімі, оның негізгі ұғымдары мен негізгі қағидалары олардың ой-өрісін кеңейтуге үйретеді.

Ғылыми әдебиеттің өзіндік ерекшеліктерін, оны басқа тілге аудару барысында қолданылатын түрлі тәсілдер мен амалдар арасындағы байланысты, ғылыми мазмұндағы материалдың аударылу заңдылықтарын, басқа тілдердің ғылыми әдебиетін танытатын тілдік тұлғалар (терминдер мен терминдік тіркестер), яғни арнаулы атаулар мен мәтіндердің аударылу жайы туралы түсінік беру.

Пән студенттерде басқарушылық қызметтегі психологиялық ерекшеліктер туралы жүйелі идеяларды қалыптастыруға, басқаруды бағалау негізінде жатқан әлеуметтік-психологиялық көріністерді талдау дағдыларын дамытуға бағытталған. Курстың мазмұны негізгі ұғымдарды, теориялық ережелерді және басқару психологиясының өзекті мәселелерін зерттеуді қамтиды.

Пәнді оқытудың мақсаты-шет тілін кәсіби қарым - қатынас құралы ретінде қолдану, кәсіби салада ауызша және жазбаша қарым-қатынасты жүзеге асыру үшін шет тілінің лексикалық, грамматикалық, сөйлеу, коммуникативті, әлеуметтік-мәдени ерекшеліктерін қолдану, іскерлік қарым-қатынас саласындағы коммуникативті мәселелерді шешудің әдістері мен тәсілдерін игеру, кәсіби ақпаратты іздеу және жалпылау,

Пән ғылыми білімнің болжамды мәндерін оның даму тенденциясында және өзгеретін әлеуметтік-мәдени профилінде зерттейді. Ғылым философиясын, оның әдіснамасын танымдық қызмет ретінде қарастырады. Ғылыми танымның ерекшеліктерін, сондай-ақ ғылымның қоғам өміріндегі функцияларын зерттейді.

Көне түркі жазба ескерткіштері, көне және қазіргі түркі халықтары туралы мәлімет бере отырып, көне мұралар тілінің дыбыстық, лексикалық, грамматикалық құрылысындағы негізгі белгілерін қазіргі қазақ немесе басқа түркі тілдерімен салыстыра қарастырады. Тілдің туыстық ерекшеліктерінің себебін анықтап, түркі тілдеріне тарихи-салыстырмалы зерттеу жүргізіп, көне мұралардағы тілдік материалға талдау жасау арқылы қазіргі тілдермен ортақтық пен ерекшеліктерін саралап, туыстас түркі халықтарының тілін үйренеді.

Ғылым мен техниканың, кәсіби және өндірістік салалардың, ғылыми таным мен әлем көрінісінің дамуын бейнелейтін терминдердің жалпы табиғаты, олардың жасалу жолдары мен шығу тегі, әдебиеттанудағы шетел тілдерінен енген терминдер, олардың қазақ тіліне кіруіне әсер еткен факторлар туралы түсінік беру.

Курс ғылыми-педагогикалық зерттеулерде және ұлттық әдебиет тарихын оқытуда туындайтын қазіргі заманғы барлық эстетикалық, философиялық және теориялық проблемалар түйінін шеше алатын кәсіби мамандар даярлауға бағытталған. Магистрант алған білім байлығын, әдеби мәтінді талдау дағдыларын, әдеби кейіпкерді түсіндірудің теориялық негізін, көркем материалды құрылымдық талдауды пайдалана отырып, оны білім беру процесінде қолдана білуі тиіс. Магистрант қазақ әдебиетіндегі шығармалардың философиялық астарын, эстетикалық табиғатын таныту, қазіргі қазақ әдебиеті шығармаларының баяндаушылық ерекшеліктерімен таныстыру, теориялық және әдістемелік қорытындылау арқылы әдеби мәтінді талдау дағдыларына үйрету принциптерін үйренеді.

Оқыту және оқу әдістемесіне өзгеріс енгізудің қажеттілігін, оқыту мен оқудағы әдіс-тәсілдерді, ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану жолдарын және сын тұрғысынан ойлауды, оқу үшін бағалау мен оқуды бағалауды талдап, ғылыми тұжырымдарды саралап өзіндік пікірін білдіру. Оқыту мен оқудағы өзгерістердің айырмашылығын айқындап, өз ойларын еркін айту. Оқыту әдістемесінде қаралатын ізденімдік материалдарды талдап, алған білімдерін рефлексияда іске асыру және кері байланысқа түсе білу.

Қәзіргі әдебиеттану ғылымындағы өзекті мәселенің бірі көркем әдебиетті зерттеудегі жаңашылдығын яғни инноватиканың өзіндік ерекшеліктерін зерделеу. Әлемдік әдебиеттану ғылымындағы жаңашыл зерттеу әдістерін игеру. Әдебиеттану ғылымын, философия, лингвистикамен ұштастыру арқылы ғылыми жаңашыл және өзекті мәселелерін жан-жақты меңгеру.

Арнайы әдебиеттер, реферативті журналдар, анықтамалық әдебиеттер, мамандық бойынша мерзімді баспасөздер материалдарымен таныстыру. Библиографиялық карточка, картотека, каталогтар, көрсеткіштермен жұмыс істеуге үйрету. Магистранттарды ғылыми және шығармашылық жұмысқа, үйретіп дағдыландыру.

Курста лингвистикалық терминологиядағы шет тілдік кірме терминдер және басқа тілден термин алудың жолдары, лингвистикалық терминжүйедегі грек-латыннегізді лингвистикалық терминдер мен халықаралық терминологиялық қордың жасалуы, транслитерация, транскрипция, калькалаудың ерекшеліктері, лингвистикалық терминологияны лексикографиялаудың негізгі мәселелері қарастырылады. Магистрант арнайы лексиканың терминдену және детерминдену үдерістерін талдау негізінде пікір алысу, ой таластыру дағдылары қалыптасады. Екі (немесе) үш тілдік лингвистикалық терминдер сөздігін құру принциптеріне сүйеніп, лингвистикалық терминологияны аударуды жүзеге асыра алады.

Ұлттық әдеби процесс туралы түсінік. Ұлттық мәдениет феномені. Шетелдік және отандық ғылымдағы әдебиет пен мәдениет теориясы. Ұлттық эпос. Ұлттық әдебиеттің қалыптасуындағы тұлға. Ұлттық бейнелеудің ерекшеліктері. ұлттық мінез. Ұлттық және халықтық. Әдебиеттің ұлттық өзіндік санасы мен құндылық бағдарлары. Ұлттық әдебиеттегі стиль және шығармашылық даралық.

Курс гуманитарлық ғылымдар жүйесіндегі когнитивтік парадигманы, когнитивтік лингвистиканың табиғаты мен пайда болу тарихын, когнитивтік лингвистиканың зерттеу пәні мен міндеттерін, қазіргі заманғы когнитивтік лингвистиканың терминологиялық аппараты мен метатілін қарастырады. Сондай-ақ қазіргі когнитивтік лингвистиканың негізгі бағыттары, когнитивтік лингвистикадағы лингвокогнитивтік және лингвомәдени тәсілдерді үйретеді. Магистрант концептіні, концептологияны, концептосфераны талдау дағдыларын қалыптастырады, концептуалды құрылымдар мен тілдің өзара әрекеттесуін, адамның танымдық іс-әрекетінің принциптерін түсінеді.

Пән білім алушыларды түпнұсқа мәтінді өңдеу түрлерімен, мәтінді редакциялаудың негізгі принциптерімен және ерекшеліктерімен, редакциялау түрлерімен, мәтінді редакциялық талдаудың негізгі аспектілерімен және критерийлерімен, талдау және логикалық сапаларын түзету әдістерімен, мәтінді өңдеу әдістерін үйретеді.

Әлем және қазақ әдебиеттануындағы жанр ұғымына берілген баға беру, шығармаларды жанрлық тұрғыдан талдай алатын маман қалыптастыру. Қазақ әдебиетіндегі жанрлардың қалыптасцуының басты кезеңдері және поэзия, проза, драматургия жанрларына сипаттама берілген. Ұлттық әдебиеттегі жанрлар ерекшеліктері.

Әр халықтың дүниетанымдық тәжірибесінен туындаған ұлттық менталитет пен рухани болмысты сипаттайтын ұлттық нышанға ие тұлғалар, ұлт мәдениетінің басты сипаттарының белгіленуі, қоршаған ортаның тіл арқылы суреттелуіндегі ұлттық этникаға тән ерекшеліктер әдебиет, мәдениет, философия, антропология, психология, таным теориясы сияқты ғылымдармен байланыста ғана кешенді, жүйелі түрде шешілетінін көрсету.

Ұлттық әдебиеттану ғылымының мәтін теориясы ұғымдары, филология ғылымы, көркем әдебиет, көркем шығарма, әдеби даму. «Герменевтика» ұғымының эстетикадағы мәні. Герменевтика теориясының қалыптасу тарихы. Қазақстан, шетел ғалымдары еңбектеріндегі герменевтика теориясы. Герменевтикалық дәстүр және оның мектептері. Герменевтика тарихы. Герменевтика принциптері. Герменевтиканың әдебиеттану ғылымындағы маңызы мен мақсат-міндеттері. Көркем мәтінді герменевтикалық талдаудың әдістері. Дәстүрлі емес герменевтика.

Тілге дейінгі дүниенің ішкі мағынасын санада түсіндіру әдістерін қарастыру, тіл арқылы өңделетін когнитивтік тұрғыдан ұйымдастырылған, жүйеленген логикалық жағымды және эстетикалық ақпаратты іздестіру және анықтау, тіл біліміндегі әлеуметтік лингвистика теориясының ғылыми негіздерін, оның негізгі ұғымдар мен принциптер. арқылы ой-өрісін кеңейтуге үйренеді.

Курс тілдің қоғамдық табиғаты, тілдің әлеуметтік қызметі, тілдік болмыстың негізгі формалары (әдеби тіл, ауызекі сөйлеу тілі, қарапайым тіл, территориялық диалектілер, койне, пиджин), тілдің әлеу¬меттік саралануы (жаргон, арго, кәсіби тіл), тілдік қалып, тілдік жағдай, тіл саясаты, диглоссия, мультилингвизм, билингвизм (қостілділік), пид¬жи¬ни¬зация және креолизация процестері т.б. мәселелерді қарстырады. Магистрант қазіргі қоғамымыздағы тілдік саясат, тілдік жағдаят, қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесі және тіл туралы заңдарды түсініп, орыс тілінің және басқа тілдердің әлеуметтік-коммуникативтік жүйедегі орнын, Қазақстандағы қостілділік пен көптілділік, олардың түрлерін саралап көрсетуге дағдыланады.

Пәнді оқу барысында магистранттар қазіргі заманғы ғылыми зерттеу технологиясын іс жүзінде пайдалануды зертеу, талдау жүргізу, меңгеру тәсілдерін меңгереді. Пәннен көңілге тоқығанын, өздігінен пайымдап, тәжірибе барысында қолдануға әдістенеді. Ғылыми зерттеу қызметінде әлеуметтік технологияларға талдау жасау, соған сай телекоммуникациялық технологияны тиімді қолдануға үйренеді. Теориялық білімін толықтыру мақсатында әлемдік, ұлттық телекоммуникациядағы ғалымдардың пікірлерін салыстырып, айырмашылықтарын түйс

Курс мазмұны жоғары мектепте әдебиетті оқытудың мәнін меңгертуге бағытталған. Курста әдебиет салаларын оқытудың әдіснамалық тәсілдері қарастырылады. Әдебиет пәні оқытушысының жаңашыл мәдениетіне қойылатын талаптар берілген. Курс мазмұнында әдебиетті оқытудың инновациялық форматы және ЖОО-дағы білім беру үдерісінің жоғары сапалы нәтижесін қамтамасыз ететін технологиялар қарастырылған.

Жоғары мектепте тіл мен әдебиетті оқыту әдістерін, әдістемелерін, сандық және интернет-технологияларды қолданады.

Кәсіби бағыт бойынша ғылыми-зерттеу қызметінде ғылым тарихы мен философиясының дәстүрлі және заманауи мәселелерін білуді қолданады. Жеке ғылыми зерттеу саласындағы өзекті мәселелерді шешу және қою үшін ғылым философиясының негізгі түсініктері мен санаттарын анықтайды.

Диссертациялық жұмыс шеңберінде ғылыми зерттеу жүргізу және ғылыми жарияланымдарды дайындау процесін жоспарлайды.

Кәсіби және ғылыми ортада тиімді өзара іс-қимыл жасауға мүмкіндік беретін деңгейде шет тілін зерттейді; тілдік тұлғаны одан әрі оқыту мен дамытуды дербестік пен өзін-өзі реттеудің үлкен дәрежесімен жүзеге асыруға мүмкіндік беретін дағдыларды меңгерген.

Жоғары рейтингті басылымдардың талаптарын ескере отырып, ғылыми мақалалар жазады, ғылыми мәтіндерді ағылшын тілінен аударады, олардың мағынасын түсіндіреді.

Филология және пәнаралық гуманитарлық зерттеулер саласындағы ғылыми зерттеулерді ұйымдастырады.

Тілдің даму заңдылықтарын, оның тарихи ерекшеліктері мен қазіргі жағдайын анықтайды.

Қазіргі лингвистика мен әдебиеттанудың жалпы және арнайы әдістерін терең білетіндігін алады, қазіргі филология ғылымының әдіснамасын қолдану дағдыларын сенімді меңгереді.

Кәсіби қызметте басқару психологиясын меңгеру процесінде алынған білімді пайдалану дағдыларын алады. Негізгі ережелер мен әдістерді зерттейді.