7M01701 Қазақ тілі және әдебиеті в Сулейман Демирел атындағы университет

Әдебиеттану ғылымындағы осы кезге дейін жазылған іргелі зерттеу еңбектермен, білім берудің әртүрлі саласындағы мәселелерді жүйелі түрде шешуге бағытталған инновациялық еңбектермен таныс болады. Әдебиеттің адамзат қоғамындағы ғылыми, мәдени өсуіндегі маңызын біліп, оның даму ерекшеліктерімен танысады, оны әлем әдебиеттану ғылымы негізінде саралауға қол жеткізеді. Аталған ғылым саласы бойынша жобаларға қатысып, сол бағытта зерттеу жүргізуге, кәсіби біліктілігі мен дағдыларын кеңейтуге құзіретті болады.

«Функционалды лингвистика» курсында зерттеу нысаны мен негізгі принциптері бойынша ажыратылатын функционалды мектептер мен бағыттардың тұжырымдамалары талданады. Функционалды лингвистикаға нысан болатын жалпытілдік (ұғымдық немесе семантикалық) категорияларды зерттеу ғаламның тілдік бейнесін жасайтын тіл деңгейі бірліктерінің қызметі мен семантикалық әлеуетін, өзара қарым-қатынасқа түсу мүмкіндіктері мен заңдылықтарын терең қарастыруға, тілдік құбылыстың табиғатын толығырақ түсінуге мүмкіндік береді.

Басқару психологиясы адамдардың басқа адамдарға әсер ету табиғатын, топ және жалпы қоғамды түсіну мен олардың механизмдерінің әсер етуі мен оларды жетілдіру құралдарын қамтамасыз етеді. Курс барысында білім алушы басқару іс-әрекетінің негізгі ұстанымдары мен заңдылықтарын, жоспарлаудың психологиялық ерекшелігін, тұлға және оның құрылымы, тұлғаны оқытатын психологиялық мектептер, тұлғалардың тұрпаттамасы, мінез-құлық, қабілеттілік, басшылық және жетекшілік, басшылықтың тұлғалық мәселесін, ұйымдағы коммуникациялық құрылымдарды жете еңгеретін болады.

Магистрантты өздігінен ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуге даярлайды. Білім бағдарламасының негізгі нәтижесі болып саналатын магистерлік диссертацияны жазу және ойдағыдай қорғауға бағыт сілтейді. Ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау дағдыларын қалыптастырады және біліктілікті дамытады. Ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау барысында туындайтын міндеттерді тұжырымдау және шешуге дағдыландыралды. Зерттеу міндеттері негізінде зерттеудің қажетті әдістерін модификациялайды. Ғылыми-зерттеулер жүргізу кезінде заманауи ақпараттық технологияларды қолдануды үйренеді.

Әдеби байланыс-тарихи категория, сол себепті де әр ұлттың әдебиеті басқа әдебиеттермен байланысып, өмір сүреді. Қай әдебиет болса да өзара байланыссыз, қарым-қатынассыз толық кемелдене алмайды. Әдебиет әлеміндегі тоғысулар, қарым-қатынастар, рухани алмасулар әдеби байланыстарды құрайды. «Әлемдік және отандық әдебиетті салыстырмалы-салғастырмалы зерттеу негіздері» пәнінің міндеттері: - магистранттарды заманауи филологияның маңызды бағыттарындағы әдебиеттерді салыстырмалы және салғастырмалы түрде зерттеуге бағдарлау; - көркем мәтіндерді салыстырмалы талдаудың тәжірибелік дағдыларын игерту; - әдебиет философиясын – гносеология, эстетика, этика, мәдениеттанумен байланысы тұрғысында түсіндіру; - көркем шығарманы мәдениет феномені ретінде талдату; - отандық және шетел әдебиеттанудың даму тендециялары мен заңдылықтарын зерттеу.

Курс отандық білім беру жүйесі мен әлемдік білім беру кеңістігіндегі басты даму тенденцияларымен, ЖОО-да студентерге білім беру мен тәрбие берудің педагогикалық теориясы және инновациялық технологиялармен таныстырады. ЖОО-ның болашақ педагогы ретінде магистранттарға кәсіби этика, кәсіби жауапкершілік, педагогикалық шеберлік, жоғары мектептегі оқу-тәрбиелік үдерісін тиімді басқару жайлы білімдерді меңгертіп және қажетті дағдыларды қалыптастырады.

Тіл біліміндегі антропоөзектік және нейролингвистикалық зерттеулер бойынша магистранттарға ғылыми-теориялық, ғылыми-практикалық тұрғыдан ақпарат беру; адам – болмыс – тіл үштағаны бойынша қалыптасып отырған антрополингвистикалық және функционалды зерттеулер ХХІ ғасырда әлемдік лингвистикада өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. Курста антрополингвистикалық зерттеулермен қатар психолингвистикалық және нейролингвистикалық зерттеулерге басымдық беріледі. Адамның сөйлеу тіліндегі афазия құбылысы, нерв жүйесіндегі қызметтің бұзылуы адамның сөйлеу тіліндегі ауытқушылықты тудыруы, дефектология, логопедия мәселелерін нейролингвистикалық тұрғыдан шешу жолдары оқытылады.

Педагогикалық әдістеменің әдіснамадан айырмашылығы – педагогикалық құбылыстарды оқудың тәсілдері, заңдылықты байланыстар мен қатынастарды қалыптастыру мақсатындағы ғылыми ақпарат жинау. Сондықтан курс магистранттарды қазақ тілін оқытудың әдіснамалық негіздері, әдіснама туралы жалпы түсінік, оны анықтауға қажет тұғырлар туралы жүйелі ғылыми білімдер мәселелерін талқылауға бағыттап, қазақ тілін оқыту үдерісін технологияландыру, психологияландыру, оптималдандыру, кибернетика жүйесімен байланыстыру арқылы оқыту іс-әрекетіне және ғылыми ізденістер мен жұмыстарды орындауға бағыттайды. Курс мазмұнында докторанттардың өзіндік жұмыстарына, кредиттік жүйесі жағдайындағы бақылауды ұйымдастыру мәселелеріне аса көңіл бөлінеді.

Дискурсты қолданудың маңыздылығы мен қызметі, кәсіби тілдік тұлғаның қалыптасуындағы рөлі, тілдік бірліктердің сөйлеу әрекетіндегі қызметі, мәдениетаралық қатысымдық құзыреттілікті қалыптастырудың жолдары қарастырылады. Сөйлеу әрекеті кезінде мәдениетаралық, этносаралық шиеленістер мен қақтығыстарды болдырмау, лингвомәдени құзыреттіліктерді қалыптастыру, сөйлеу коммуникациясында нәтижеге қол жеткізу мақсатында мәдениетаралық коммуникацияның теориясы мен практикасы мәселелері оқытылады.

Аталған курс поэтикалық мәтіндіталдау мен интерпретациясы мәселесіне арналған. Негізгі мақсаты –талдаудың әр түрлі әдістерін үйретіп қана қоймай, сонымен қатар магистрант бойында көркем шығарманы ден қоя оқуды қалыптастыру, шығарманың көркем қабатына еніп, оның эстетикалық мағынасын түсіне білуді үйрету. Пәнді оқу нәтижесінде магистрант келесі құзыреттіліктерге ие болуы керек: - көркем мәтінді талдаудың әдістері мен технологиясына ие болу; - көркем шығармаы бүтін, аяқталған және жеке көркем шығарма ретінде талдау; - көркем мәтінмен жұмыс барысындағы интерпретациялық және аналитикалық қабілеттерді өз бетінше дамыту.

Бұл пән білім алушылардың сандық сауаттылығын қалыптастыруды мақсат етеді. «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасының негізгі бағыттарының бірі – білім беру саласына сандық тех¬¬¬нологияны ендіру. Осы орайда аталған пән білім беруде тиімді компьютерлік бағдарламалармен жұмыс жасау жолдарын, сабақ барысында қолданылатын технологиялардың тиімді тұстарын, сонымен қатар ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруда ұтымды электронды ресурс мүмкіндіктерін меңгеруге бағытталған.

Пән қазақ тілінің даму тарихындағы кезеңдерді ежелгі тілдермен байланыстыра қарастырады. Тіл тарихын дәуірлеудің теориялық негіздерін ғылыми дәйектейді. Тарихи мұраларға тілдік талдау жасай отырып, қазақ тілінің даму тарихында орын алған трансформациялық өзгерістерді түсіндіреді. Тілдің тарихи қабатында қалыптасқан атаулардың этимологиясын ғылыми негіздеп көрсетеді. Орал-Алтай тіл бірлестігін дәлелдейтін заңдылықтарды меңгертеді.

Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің түпқазығы болатын ғылыми негіздерді таныту мақсаты көзделеді. Ғылыми-зерттеу жұмыстары мен оқу үдерісінде әдебиетті оқытудың философиялық, психологиялық, акмеалогиялық, андрагогикалық, логикалық, танымдық-гносеологиялық негіздерін сараптап, әдебиетті оқытуда ғылыми-практикалық бірлікте қолдану жолдары қарастырылады. Пәннің негізінде қалыптасатын құзыреттіліктер: магистрант әдебиетті оқыту әдістемесі ғылымының зерттеу нысаны мен тенденцияларын, әдіснамасын біледі; пәнді оқыту теориясы, философиясы, психологиясы бірлігінде қарастыра отырып, біртұтас педагогикалық үдерісті заманауи талаптарға сай жобалайды және жүзеге асырады; оқу материалының құрылым жүйесін, көркем заңдылықтарын ажыратады; білім алушынының және өзінің оқу-таным әрекетін рефлексивті бағалай алады.

Тұлғалық дамуына өзек болатын, ғылыми зерттеулер жасау барысында идеяларды пайдалануға жол ашатын, жоғары білім алу деңгейінде кәсіби жетілуін жүзеге асыра алатын білім негізін меңгереді.

Инновациялық және сандық технологияларды өз саласындағы кәсіптік қызметте қолданып, ғылыми зерттеулер нәтижесін компьютерде өңдей алу керек. Білім беруде қазіргі ақпараттық технологияларды сауатты пайдаланып, білім беру саласындағы жаңа ақпараттарды игереді.

Қазақ тіл білімінің теориялық заңдылықтарын, қазақ тілінің даму тарихын, қазақ тіл білімінің жаңа бағыттары мен түрлерін білуі тиіс. Тіл ғылымындағы ғылыми және педагогикалық-инновациялық еңбектермен танысып, қазақ тіл білімінің мәселелерін шешуге бағытталған зерттеулерге талдау жасай алады.

Қазіргі қазақ әдебиетіндегі бағыттар мен ағымдарға ғылыми талдау жасап, әдеби сыни еңбектерге қатысты өз көзқарасын ғылыми түрде еркін жеткізеді.

Өзінің зертттейтін саласына байланысты күрделі (пәнаралық), жаңа немесе бейтаныс жағдаяттарда кездесетін проблемаларды түсінуі және оны шешу барысында өз білімін қолдана алуы тиіс.

Ғылыми-педагогикалық инновациялық еңбектермен танысып, ғылыми зерттеу еңбек әзірлейді. Ғылыми және ғылыми-әдістемелік қызметтің мақсаты мен міндетін түсіне отырып, кәсіби бағыттағы ғылыми жобаларды және магистрлік диссертацияны орындайды. Қазіргі кездегі оқытудың үдерістеріне талдау жасайды.

Педагогикалық әдіс-тәсілдерді, алған білімін кәсіптік қызметте қолданады, жаңа білімді сапалы бере білу дағдысын қалыптастырып, жаңа шешімдер ұсынады. Ұйымдастырушылық, басқарушылық сипаттағы тәуекел және белгісіздіктерде оқытушы ретінде шешімдер қабылдай алады.