7M02330 Цифрлық лингвистика және мәдениетаралық коммуникация в М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті

Экспрессивтілікті стилистикалық және прагматикалық категория, семантикалық және функционалды құбылыс ретінде қарастырады. Экспрессивті құралдарды аудару әдістемесін үйретеді және аударма тілінде көркем шығарманың экспрессивті функциясын барабар беру, аудармадағы түпнұсқаның экспрессивті әсерін қалпына келтіру дағдыларын қалыптастырады. Аударма кезінде көркем және публицистикалық мәтіндердегі эмфатикалық конструкцияларды, тұрақты өрнектерді, стилистикалық тәсілдерді талдау дағдыларын дамытады, жазбаша аударманы (TRADOS, CAT және т.б.) жүзеге асыру кезінде цифрлық технологияларды қолданады.

Жоғары білікті мамандардың кәсіби қызметіне қажетті қазіргі заманғы психологиялық ғылымның негізгі тәсілдері мен принциптерін қолдану. Іргелі психологиялық тұжырымдамаларға сәйкес ғылыми-теориялық дүниетанымды біріктіру, психологиялық ғылым туралы идеяны дамыту. Тұлғаның психологиялық зерттеулерінің біліктері мен дағдыларын қалыптастыру және шет тілінде білім беру және мәдениетаралық коммуникация әдістемесінде фондық білімді қолдану.

Әр түрлі коммуникативті-сөйлеу жағдайларында жұмыс істеу ерекшеліктерін ескере отырып, тілдің функционалды-стильдік дифференциациясы мәселелерін қарастырады. Тіл жүйесінің жеке нұсқасын қалыптастыру, сондай-ақ тіл бірліктерін және олардың жұмыс істеу ережелерін білу процесі ретінде тілді меңгеру, онлайн коммуникацияны түсіну және сөйлеу дағдысын қалыптастыру процесінде білімді пайдалану арқылы сөйлеу іс-әрекетінде қолдану дағдыларын қалыптастырады.

Педагогика ғылымының әдіснамасы. Шетел тілдері мен әдебиеті оқытушысының кәсіби құзыреттілігі. Жоғары мектепте оқытудың кредиттік жүйесі және орта білім берудің жаңартылған бағдарламасы негізінде оқу процесін ұйымдастыруды түсіну. Сандық лингвистика және мәдениетаралық коммуникация саласында мамандар даярлауда оқыту әдістері мен нысандарын жоспарлау және ұйымдастыру.

Лингвистикада ақпараттық технологиялардың аппараттық-бағдарламалық жасақтамасын әзірлеуге және қолдануға, лингвистикада ақпараттық технологияларды қолдануға үйретеді: дыбыстық сөйлеуді автоматты талдау және синтездеу, мәтінді автоматты түрде тану, мәтінді аннотациялау және рефераттау. Компьютерлік лингвистиканың қолданбалы бөлімдерін пайдалану дағдыларын қалыптастырады: компьютерлік лексикография, ақпараттық-іздеу жүйелері және автоматты және автоматтандырылған аудармаға арналған онлайн қызметтер мен бағдарламалар.

Педагогика ғылымдарының тарихы мен философиясы. Мәдениет пен өркениеттегі жаңа еуропалық ғылым, ғылымның пайда болуы, оның тарихи динамикасы, ғылыми таным құрылымы, нақты ғылымдардың философиялық мәселелері. Мәдениетаралық коммуникация саласындағы ХХІ ғасырдың коммуникативтік технологиялары. Қазіргі жаһандық өркениет дамуының философиялық мәселелерін, педагогика мен тіл білімінің қазіргі өзекті әдіснамалық және философиялық мәселелерін түсіну және біріктіру.

Бейіндік пәндерді оқыту әдістемесі мәселелерін зерделейді. Шет тілінде білім беру мен мәдениетаралық коммуникацияның инновациялық, ақпараттық білім беру ортасын құру жағдайында арнайы пәндерді оқытуды жаңашылдандыру мен жандандыруды жүзеге асыру. Оқытудың дидактикалық принциптеріне негізделген оқытудың жоғары деңгейін меңгеру.

Мазмұнның әр түрлі деңгейімен шетелдік түпнұсқа дереккөздерді оқудың негізгі түрлерін игеру. Мамандық бойынша ғылыми тақырыптарға жазбаша хабарламалар дайындау дағдыларын дамыту: ғылыми зерттеу тақырыбы бойынша тезистер, шет тіліндегі түпнұсқа дереккөздерді рефераттау, ғылыми мәтінді аннотациялау, түйіндеме жазу. Шынайы жазбалардың жалпы мазмұнын түсіну. Ғылыми-кәсіби сипаттағы ақпаратты қамтитын мәтіндерді тыңдау дағдыларын іске асыру.

Денотативтік, командалық немесе ерік білдіретін және металингвистикалық функциялардың құзыреттіліктерімен біріктіре отырып, белгілі бір салаға жататын арнайы мәтіндерді аудару әдістерін қалыптастырады; бағдарламаларды (TRADOS, CAT және т.б.) пайдалана отырып, мәтіннің тоналдылығын, ақпарат түрлерін, арнайы мәтіндерді аударудың доминаттарын, арнайы және ғылыми мәтіндерді аудару стратегияларын анықтай алады.

Мәтінді аудармаға дейінгі онлайн форматтағы талдау үшін аударылған материалдарды зерттеуге арналған қарым-қатынас сипатына, оның мақсаты мен қатысушыларына байланысты сын тұрғысынан ойлауды кіріктіре отырып, функционалды-прагматикалық және дискурстық тәсілдерді зерттейді; дискурстың зерттелген түрлерінде мәтіндердің жанрлық түрлерінің стильдік параметрлерін анықтау дағдыларын қалыптастырады;

Медиалингвистиканың өзекті мәселелерін қарастырады: бұқаралық коммуникациялардың қоғамның дамуына әсерінің ерекшеліктері, қазіргі заманғы БАҚ-тың жұмыс істеу ерекшеліктері, бұқаралық медиажанрлар және олардың лингвистикалық ерекшеліктері; медиамәтіндерді аудару, рефераттау, аннотациялау, түсіндіру және шығармашылық түсініктеме беру, сонымен қатар қазіргі ағылшын тіліндегі басылымдардың тілдік стильдеріне салыстырмалы талдау жүргізе отырып, бұқаралық медиадискурстың негізгі жанры ретінде мақалаларды талдау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.

Аударма ісінің лингвистикалық категорияларының анықтамасы мен ажыратылуын келесі аспектілерде қарастырады: құрылымдық лингвистика және аударма ісінің ерекшеліктері, бірліктердің синтагматикалық және парадигматикалық байланыстары, үйлесімділігі, мәтіндердегі таралуы (жіктелуі), қолдану жиілігі, аударманың дискурсивтік аспектілері, ауызша интерактивті қатынастың лингвистикалық және экстралингвистикалық аспектілері. Әр түрлі салалардағы мәтіндердің лингвистикалық категорияларын анықтау дағдыларын қалыптастырады.

Тілдік (сөйлеу) қақтығыстары, тілге қатысты қақтығыстар және тілге қатысты қақтығыстар зерттеледі. Сөйлеу қақтығысын тану дағдыларын қалыптастырады: әр түрлі факторларға байланысты бір коммуникативті оқиғаға байланысты екі немесе одан да көп коммуниканттардың қарама-қайшылығы: психикалық, әлеуметтік және этикалық және т.б., олардың экстраполяциясы диалогтың сөйлеу тілінде, оның ішінде онлайн байланыс форматында жүзеге асырылады.

Ресми тілдік модельдерді құру және табиғи тілді автоматты түрде өңдеу мақсатында математикалық әдістерді (алгоритмдер, модельдер) және компьютерлік құралдарды (бағдарламалар, сандық мәліметтер базасы) пайдалануға бағытталған қолданбалы лингвистика парадигмаларын қарастырады. Ғылыми және инженерлік қызмет саласында заманауи лингвистика және цифрлық технологияларды интеграциялау дағдыларын қалыптастырады.

Реферат құрастыру үшін сөйлеу стандарттарының тұжырымдамаларын қарастырады; реферат мәтіндеріндегі артық ақпаратты жою жолдары, дәйексөздер, рецензияларды, рефераттарды, ағылшын тіліндегі аннотацияларды сандық рәсімдеу ережелері, рецензияланатын дереккөздің сипаттамалары мен анықтамалары, жұмысты бағалау, ұсыныстар және қорытындыны рәсімдеу үшін сөйлеудің стандартты амалдарын қолдану дағдыларын қалыптастырады.

Аталған пән сөйлемдердің логикалық құрылымымен, семантикалық дәлдігімен, ақпараттық қанықтылығымен, материалдарды ұсынудағы объективтілігімен және жасырын эмоционалдылығымен сипатталатын ғылыми стиль тұжырымдамаларын ұсынады. Терминологиялық лексика мен күрделі грамматикалық құрылымдарды аудару, стандартталған тілдік рәсімдеуді пайдалана отырып ғылыми мәтінді аудару дағдылары мен талдауын қалыптастырады.

Ежелгі Грекия мен Римнің тарихы мен мәдениеті, латын мәтіндерін сандық форматта аудару және түсіндіру процесінде роман-герман тілдерінің пайда болуы мен қалыптасуы туралы ақпарат береді; латын тілінің тілдік құбылыстарын олардың лингвистикалық ерекшеліктерін ескере отырып, басқа еуропалық тілдермен салыстыру негізінде түсінуге, сондай-ақ тарихи-мәдени құзіреттіліктің қалыптасуына ықпал ететін тарихи фактілер мен мәдени құбылыстардың себеп-салдарлық байланыстарын анықтауға ықпал етеді.

Туыс емес тілдердің құрылымы мен ішкі формасын, тілдік, коммуникативтік, мәтін құраушы құзыреттілікті қалыптастырады. Сыни тұрғыдан ойлау арқылы түпнұсқадағы мәтінге және онлайн режимдегі аударма жасалатын тілге салыстырмалы талдау жүргізеді, мәтіндерді түрлендіру мен аударма жасау ерекшеліктерін, сондай-ақ бастапқы және аударылатын тілдердің стилистикалық ерекшеліктерін анықтайды. Генеологиялық тұрғыдан туыс емес тілдерді салыстыру арқылы жазбаша және ауызша аударма жасауда аудармашының кәсіби құзыреттілігін дамытады.

Түрлі коммуникативті сөйлеу жағдайларында жұмыс істеу ерекшеліктерін ескере отырып, тілдің функционалды-стильдік дифференциациясы мәселелерін қарастырады. Тіл жүйесінің жеке нұсқасын қалыптастыру, сондай-ақ тіл бірліктерін және олардың жұмыс істеу ережелерін білу процесі ретінде тілді меңгеру, онлайн коммуникацияны түсіну және сөйлеу дағдысын қалыптастыру процесінде білімді пайдалану арқылы сөйлеу іс-әрекетінде қолдану дағдыларын қалыптастырады.

Теориялық және қолданбалы лингвистиканы оқыту әдістемесі туралы мәліметтер береді; қазіргі лингвистиканың әртүрлі бағыттарының терминологиясын меңгеруге ықпал етеді; мәтіндердің барлық түрлерін жасау, редакциялау, рефераттау, жүйелеу және талдау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Мәдениетаралық қарым-қатынас және лингвомәдениеттану дамуының негізгі бағыттары туралы білімді тұжырымдайды.

Түрлі тақырыптағы әлеуметтік желілердің мәтіндерін аудару стратегияларын оқыту дағдыларын қалыптастырады; ақпаратты сыни ойлай отырып түсінуге, жүйелеуге, пайымдау логикасын іске қоса отырып талдауға ықпал етеді; түрлі дереккөздердің материалдарымен жұмыс істеу, жазбаша мәтіндерді түйіндеу мен аннотациялауды жүзеге асыру, санаттар бойынша талдамалық шолу жасау, медиалингвистикада семиотикалық және тілдік бірліктерді біріктіру арқылы материалдарды редакциялау және талдау дағдыларын дамытады.

Аталған пән белгілі бір жүйені екіншісіне сандық қайта кодтау кезінде ақпараттың жоғалуын азайтуға мүмкіндік беретін тиімді аударма стратегиясын таңдау критерийлерін қарастырады. Мәтіндегі ақпараттың таралуы мен шоғырлануын анықтайтын ақпаратты ұсыну деңгейлерін сыни талдау, ақпаратты беру деңгейлерінің негізгі қасиеттерін, мәтін түрлерінің ақпараттық сипаттамаларын және ұсынылған аударма стратегиясы мен тактикасын талдау дағдыларын қалыптастырады.

Ағылшын тілінің әртүрлі жанрлық элементтерін қазақ тіліне және керісінше аудару кезінде қолданылатын лексика-семантикалық модификацияларды қарастырады. Сандық түрлендіру дағдыларын нақтыландыру, жалпылау, эмфатизациялау, бейтараптандыру, функционалдық ауыстыру және сипаттамалық аударма (экспликация), сондай-ақ грамматикалық формалардың айырмашылығы жағдайындағы семантикалық қайта құру: нөлдік аударма, функционалдық ауыстыру ретінде қалыптастырады.

Лингводидактикалық заңдылықтардың жалпы ережелерін және педагогика мен тіл білімінің өзекті әдіснамалық және философиялық мәселелерін түсінуді көрсету;

Мәдениетаралық коммуникация аспектісінде білім мен ғылымның заманауи теориялық, әдістемелік және технологиялық жетістіктерін, теориялық және қолданбалы лингвистиканы талдай білу, кәсіби міндеттерді шешу кезінде аударматану мен компьютерлік лингвистикада цифрлық технологиялармен жұмыс істей білу;

Зерттеу нәтижелерін ұсына отырып, заманауи шет тілінде білім берудің, ғылыми-зерттеу және кәсіби қызметті жоспарлау мен ұйымдастырудың инновациялық платформаларының контентін ұйымдастыру (Top 5 soft skills);

Мәдениетаралық байланысты жүзеге асыру үшін онлайн сервистерді аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу, когнитивті және эксперименттік лингвистикада, цифрлық экономика мен қоғамда құзыреттерді дамытуға бағытталған автоматтандырылған аударма (электрондық онлайн сөздіктер);

Білім және ғылым саласындағы заманауи ғылыми-теориялық көзқарастарды, философиялық мәселелерді, лингвистикалық теорияларды және мәдениетаралық коммуникацияларды, ғылыми-теориялық дүниетанымдарды және іргелі психологиялық тұжырымдамаларды (Top 10 Hard skills: 1,2,3) біріктіре отырып, кәсіби міндеттерді шешу;

Шет тіліндегі қарым-қатынас дағдыларының кәсіби деңгейін көрсете отырып, сыни ойлау және генеологиялық тұрғыдан туыс емес тілдерді салғастыру арқылы арнайы және ғылыми мәтіндерге металингвистикалық және аудармашылық талдау жүргізу (CEFR сәйкес C2), зерттелетін дискурс түрлеріндегі мәтіндердің жанрлық ерекшеліктерінің стилистикалық параметрлерін саралау;

Коммуникативтік жағдайларды шешу үшін ғылыми-теориялық дүниетаным аспектісінде іргелі психологиялық түсініктермен жұмыс істеу, кәсіби және жеке әлеуетті дамыту үшін арнайы және іргелі білімді қолдану (Top 5 Soft skills);

Тіл білімі саласындағы теориялық білімге және шет тілін оқыту әдістемесіне сүйене отырып, лингвистикалық зерттеу әдістерін ұсыну.