7M01723 Қазақ тілі және әдебиет педагогтарын даярлау 2, в М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті

Әдеби үдерістегі шығармалар авторы туралы түсінік. Ауызша авторлық поэзиядағы әдебиет пен фольклор дәстүрлері тұтастығы. Авторлық поэзиядағы болжал өлеңдер. Ақын-жыраулардың болжам өлеңдері көркем әдебиеттегі психологизмнің болмыс-бітімін танытуы. Авторлық шығармалардағы өмірбаяндық- ғұмырнамалық өлеңдер, шежірелік жырлар. Қазақ шешендері – ауызша авторлы әдебиет өкілдері. ХІХ ғасыр басындағы ұлттық поэзияның көркемдік ерекшеліктері, әдеби сын. Айтыс оның түрлері.

Философиялық зерттеудің пәні ретіндегі ғылым, ғылымның философиялық негіздері; ғылыми білімнің тарихы; ғылыми білімнің құрылымы, ғылыми зерттеу әдістері, ғылыми ақиқат; ғылыми танымның жалпы заңдылықтары, әлеуметтік институт ретіндегі ғылым, мәдениеттің ерекше саласы ретіндегі ғылым; ғылым дамуының қазіргі кезеңінің ерекшеліктері; өркениеттің дамуындағы ғылым мен техниканың рөлі, ғылыми білімнің перспективалары және адамзаттың болашағы.

Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы жоғары білімнің тарихы мен үрдістері. Ұлттық білім беру жүйесі. Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби құзыреттілігі. Жоғары мектеп дидактикасы. Жаңа білім беру технологиялары. Кредиттік технология жағдайында студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру. Оқу-әдістемелік материалдарды жасау технологиясы. ЖОО-дағы тәрбие жұмысының ерекшеліктері. ЖОО-да куратор. Жоғары кәсіптік білім беру менеджменті.

Тіл біліміндегі метатіл ұғымы, құрылымы туралы түсінік. Метатілдің зерттеу нысаны, пәні. Метатілді қарым-қатынас құрал ретінде қолдану. Метатілдің лингвистикалық статусы, оның тілде алатын орны мен функционалдық жүйесі. Метатіл ұғымы және терминологиялық анықтамалар. Терминологиялық сөздіктердегі кемшіліктер, сөздіктерде терминдерді берудегі қателіктер. Лингвистикалық метатілдің лексикографиялық дереккөздерде көрінуі. Қазақ терминологиясы дамуының негізгі аспектілері. Терминологиялық сөздіктердің топтастырылуы және түрлері.

Әдебиеттану ғылымындағы әдебиет тарихын дәуірлеу маңызы. Әдебиет тарихын дәуірлеу ұстанымдары. Әдебиет тарихын дәуірлеу қағидаттары. Әдебиет тарихын дәуірлеудегі Б.Кенжебаев ұстанымы. 1960,1970,1980 жылдардағы қазақ әдебиетінің тарихын дәуірлеу мәселелері. Жыраулар поэзиясының ғылыми айналымға енгізілуі. Ұлттық руханиятттағы «ақтаңдақтар». Рухани жаңару және ұлттық құндылықтар. ХХ ғасырдың соңғы шигеріндегі ұлттық әдебиеттанудағы сөз өнерін дәуірлеу қағидаттары.

Қазақ поэзиясының поэтикалық жүйесін ғылым ретінде тану. Қазақ поэзиясы ерекшеліктерінің теориялық негіздері. Қазіргі қазақ поэзиясының даму бағыттары. Қазақ поэзиясының поэтикалық тарихы. Көркем поэтика жүйесі. Поэтикалық, тілдік қолданыста ой мен образ тұтасқан күрделі оралымдар. Қазақ поэзиясының стилдік сипаты. Поэзияның ұлттық көркемдік негізі жыраулар поэзиясының поэтикасы. Бүгінгі қазақ поэзиясындағы ұлттық болмыс ұғымдары.

Магистранттардың кәсіби салада шет тіліндегі коммуникативтік құзыреттілігін дамыту және жетілдіру, кәсіби қызметте шет тілін пайдалану, өз қызметі шеңберінде шетелдік әріптестермен ғылыми-практикалық алмасуды іске асыру. Лингвистикалық білім мен біліктерді кеңейту; мәдениетаралық өзара іс-әрекет жағдайларында шет тілінде тұлғааралық қарым-қатынас мәдениетін жетілдіру; зерттеу нәтижелерін ұлттық және халықаралық деңгейлерде жариялау.

Басқару психологиясының теориялық-әдіснамалық және қолданбалы негіздері. Салыстырмалы тарихи талдау және басқару психологиясындағы зерттеулердің келешегі. Басқару қызметінің құрылымы мен негізгі бөлімдері. Басқару субъектілері мен объектілері. Топтық динамика және басқару. Басқарушылық қызметтегі танымдық процестер. Басқару құрылымдарындағы көшбасшылық және басшылық ету. Басқару қызметіндегі коммуникациялар. Кикілжің жағдайларын басқару психологиясы.

Қазақ әдебиеттану ғылымында қалыптасқан психологизмді ғылым ретінде тану. Көркем шығармадағы психологизм мәселесін тәжірибе жүзінде қолданудың жолдары. Көркем шығармадағы өмірлік шындық пен көркем шындықтың психологизмге қатысы. Көркем шығармадағы психологизмге қатысты ғылыми пікірлер мен тұжырымдар. Көркем шығарманы психологиялық талдаудың жолдары. Образ бойынша талдаудың жолдары. Диалог, монологты көркем шығармада образды ашудағы қызметі.

Аударманың жазбаша үрдісіндегі жанама түрінің мәні мен маңызы. Аударманың жазбаша түрдегі нұсқасының талдануы. Жазбаша аудармадағы функционалдық сауаттылық мәселесі. Жазбаша аударманың басты ұстанымдары мен қағидалары. Аударманың лексикалық мәселелері. Фразеологизмдердің, біріккен және қос сөздердің аудармаларындағы айшықты мәселелер. Тілдік қатынастағы аударманың рөлі. Жазбаша аударманың практикалық, тәжірибелік ерешеліктері. Аударманың жазбаша үрдісіндегі әдіснамалық сипаты.

Білім беруді цифрландыру жағдайындағы киберпедагогика. Киберпедагогиканың негізгі ұғымдары: киберонотология, киберәлеуметтік, киберкеңістік цифрлық білім беру ортасы және т.б. киберпедагогиканың психологиялық аспектілері. Қазіргі психологиялық-педагогикалық ғылымның инновациялық саласы ретіндегі киберпедагогика. Киберпедагогиканы қалыптастырудың алғышарттары. Цифрлық орта - ақпараттық технологиялар мен киберкеңістіктің алуан түрлілігі. Киберәлеуметтік контексте үздіксіз білім беру мәдениетін жан-жақты дамыту.

Тіл тарихын дәуірлеу мәселесі. Шумер жазуы мен көне түркі жазуының арасындағы сабақтастық. Алтай дәуірі. Қазақ тілі тарихының дамуындағы Ғұн дәуірі. Қазақ тілі тарихының дамуындағы Көне түркі дәуірі. Орта түркі дәуірі. Жаңа түркі дәуірі. Ең жаңа түркі дәуірі. Руникалық көне түркі алфавитінің құрамы жайлы көзқарастар. Қазіргі тіліміздің дамуындағы жаңа бағыттар.

Аударма ғылымы және оның қалыптасу тарихы. Аударма теориясының негізгі салалары және оның басқа филологиялық пәндермен арақатысы. Аударма-тілдік және мәдениетаралық қарым-қатынас құралы. Тіларалық коммуникация құралы ретіндегі аударма. Аударманың негізгі түрлері. Аударматанудағы баламалық мәселелер. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. Лексикалық бірліктерді аударудың негізгі жолдары. Аударматану саласының терминологиялық жүйесі. Түпнұсқа мәтінін аудару жолдары.

Лингвистиканың негізгі аспектілері. Қазіргі тіл біліміндегі жаңа бағыттар. Жаңа лингвистикалық бағыттардың зерттелуі. Когнитивті лингвистика, психолингвистика, мәтін лингвистикасы, этнолингвистика, әлеуметтік лингвистика, прагмалингвистика, антропоцентристік лингвистика, нейролингвистика, коммуникативті лингвистика, лингвомәдениеттанудың негізгі зерттеу мәселелері.

Мәтін лингвистикасы. Мәтінді зерттеу бағыттары. Мәтінтану: айырмашылықтары мен ұқсастықтары. Мәтін лингвистикасының шығу негіздері мен зерттеу бағыттары, әдіс-тәсілдері. Мәтінжасам. Мәтіннің типтері мен категориялары. Мәтінді байланыстырушы құралдар. Мәтін семантикасының концептуалды кеңістігі, талдау жүргізу бағыттары. Мәтін және дискурс. Мәтін талдаудың әдістері мен аспектісі, көркемдеуіш құралдар қызметі. Мәтін құрылымы.

Әдебиет теориясы. Эстетика. Поэтика. Көркем әдебиеттің табиғаты. Шығармашылық әлемі және әдеби болмыс. Көркем шығарманы әдеби талдау жолдары. Сюжеттік - композициялық құрылым. Көркемдік деталь, оқшау эпизод, лирикалык шегініс, штрих, эпилог, пролог. Роман жанры және оның түрлері. Көркем шығарманың проблематикасы. Стиль. Сөз өнерінің теориялық тарихы. Прозалық, лирикалық, драмалық туындыларына талдау жасау.

Ғылыми жұмысы: құрылымы, мазмұны, тілі және рәсімделуі. Ғылыми жұмысты жоспарлау. Ғылыми жұмыстарды ұйымдастыру. Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру және жүргізу, ақпаратты іздеу, өңдеу және сақтау, ғылыми міндеттерді шешу. Ғылыми мәтінді дайындау ерекшеліктері: тезистер, баяндама, ғылыми мақала, монографиялар, өнертабысқа өтінімдер, конкурстық құжаттама.

Соотношение языковой культуры с другими областями языкознания. Проблемы культуры речи. Нормы, стилевые системы литературного языка, функции литературного языка. Экология культуры слова. Сущность лингвоэкологических аспектов. Языковая политика, языковое сознание, значимость языковой среды. Нарушение стилистических отношений в речевой функции. Этика речи. Орфоэпические, пунктуационные, лексико-грамматические, синтаксические нормы в структурной системе языка и отклонения от них. Факторы сохранения чистоты языка.

ХХ ғасыр басындағы қоғамдық-саяси ахуал және оның ел руханиятындағы көрінісі. Қазақ баспасөзінің алғашқы кезеңдері мен ХХ ғасыр басындағы кітап шығару ісі. Әдебиеттің даму бағыттары. Алаш әдебиеті тұсындағы оқу-ағарту мәселелерінің ұлттық әдебиетке тигізген ықпалы. Әдебиеттегі Алаш идеясы. Ұлттық саяси күрестің әдебиеттегі көрінісі. Алаш әдебиеті және ұлттық сана мен идеология.

Тіл мен ұлт мәдениеті арасындағы байланыс. Ұлттың мәдени ерекшеліктері. Әлемнің тілдік бейнесі. Мәдениеттің тілдік категория ретінде тұжырымдалуы. Мәдениет категориясының қазақ ұлтының дүниетанымдық және дүниетанушылық ұстанымдарында көрініс табу. Тілдің құрылымы мен халықтың мәдени ойлау құрылымы арасындағы параллелизм. Қазақ әлемінің тілдік бейнесі. Тіл қуаты мен ментальдылық. Халықтың мәдениетін бір тұтас ететін факторлар.

Лингвистикалық пәндерді оқыту әдістемесінің негізгі мәселелері. Оқытудың озық технологиялары туралы жалпы түсінік. Инновациялық технологиялар жүйесімен оқытудың әдістемесі. Лингвистикалық пәндерді оқытуда білім сапасын арттыру мақсатында инновациялық технологияларды енгізу. Оқытудың жоғары теориялық деңгейін, нақты ғылымилықты, материалды баяндаудың айқындылығы мен табыстылығын қамтамасыз ету жолдары. Қазақ тілі сабақтарында тиімді тәсілдерді пайдалана отырып, жеке тұлғаның кәсіби біліктілігін арттыру.

Әдебиетін оқыту әдістемесінің қалыптасу, даму тарихы. Әдебиетті оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми пән ретіндегі мазмұны, әдеби білім кезеңдері. Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің әдіснамалық және ғылыми негіздері. Әдебиетті оқытуда қолдынылатын жаңа технологиялар. Жоғары мектепте сабақ өткізуге қойылатын талаптар. Дәріс, семинар сабақтары. Эпикалық шығармаларды оқыту әдістемесі. Көлемді шығармаларға байланысты мағлұматтар.

Тілді оқыту курсының құрылымы. Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының біліктілік ерекшеліктері. Жоғары мектепте тілдік пәнді оқыту формалары. Қазақ тілі және оқыту әдістемесі бойынша СӨЖ ұйымдастыру әдістемесі. Қазақ тілін оқытуда ҒЗЖ ұйымдастыру жолдары. Қазақ тілін оқытуда негізге алынатын құжаттар. Қазақ тілінің арнайы пәндерінің орны және әдістемелері. Тілді жоғары мектепте оқытудың жаңа әдістемесі.

Алаш ұранды әдебиеттің тууы мен қалыптасуы. ХХ ғасыр басындағы қазақ даласындағы қоғамдық өзгерістердің әдебиеттегі көрінісі. Алаш әдебиеті, әдебиеттің даму бағыттары. Ұлттық баспасөз және әдебиет. Алғашқы мәдени ұйымдардың әдеби дамуға әсері. ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті және әдеби сын. Алаш әдебиетінің эстетикалық маңызы. Алаш арыстарының рухани-идеологиялық күресі мен әдебиеттегі цензура.

Қазақ әдебиетін оқытудың әдіс-тәсілдер жүйесі және әдістер жіктемесі. Қазақ әдебиетін оқытудың әдіснамалық негіздері. Қазiргi озық әдiскер-ұстаздар мен ғалымдардың iс-тәжiрибелерiне талдау. Пәнаралық интеграция. Жоғары мектепте көркем шығарманы оқыту мен талдау әдістемесі. Лирикалық және драмалық шығармаларды оқыту жолдары. Көркем шығармалардың композициясы мен сюжетін танытып оқыту. Прозаның шағын және орта түрлерін оқыту әдістері.

Тілді және тілдік бірліктерді зерттеу мен сипаттаудың негізгі философиялық, жалпы ғылыми және жеке лингвистикалық әдістерді меңгереді. Әлемдік филология үдерісін зерттеудің эмпирикалық әдістерін теориялық тұрғыдан танып, мәтіннің лингвистикалық аспектілеріне талдауды жүзеге асырады.

Психологиялық-педагогикалық зерттеулердің негізгі әдістерін, білім беру бағдарламалары бойынша оқытушылық қызмет негіздерін, ғылыми-зерттеу қызметін ұйымдастыру әдістерін меңгереді. ЖОО-да әдебиетті пен тіл білімін оқытудың жаңа әдіснамалық тұғырларын айқындап, оларды сыни талдап және жаңа гипотезалар жасауға машықтанады.

Стресс жағдайында эмоционалды және танымдық өзін-өзі реттеу туралы білімдерін көрсету, педагогикалық жүйелерді қолдана білу, психологиялық проблемалардың аспектілерін бөліп көрсету, нақты практикалық мәселені шешуде жеке ерекшеліктерді ескеру, психоанализдегі ұғымдар мен бағыттар арасындағы байланысты орнату.

Қазіргі кезеңдегі әдебиет пен оның тарихы жөнінде барлық білім негіздерін және олардың бүгінгі таңдағы өзекті мәселелерін меңгеріп, оны өзінің кәсіби қызметінде ұтымды қолдана алады. Алаш арыстары қалыптастырған ұлттық идеяны сараптап, қазіргі өмірде қолдана біледі.

Наноматериалдардың зерттеу негіздерін, құрылымын және сапасын бағалауды білу; компанияның стратегиясы мен жобаларын әзірлеу бойынша ұсыныстарды тұжырымдай білу, стратегиялық, ағымдағы және жедел жоспарлау мен бақылау (менеджмент) құралдарын пайдалану; ғылыми зерттеу әдістерін пайдалану.

Тіл мен әдебиетті оқытудың әдістерін, тәсілдерін зерттеу, сараптау, сандық және Интернет технологияларын меңгеріп, олармен еркін жұмыс істеу дағдысы қалыптасады. Ең жақсы ақырғы нәтижеге қол жеткізу үшін қойылған міндеттерді шешудің амалдарын әзірлейді. ЖОО-да сабақтарын жүргізу және құру дағдыларын меңгереді.

Қазіргі тіл білімінің жаңа бағыттарын меңгерген, лингвистика ғылымының тың зерттеулерінде ғылыми зерттеулер жүргізуге қабілетті, алған білімдерін өздерінің зерттеу және пәнді оқыту жұмыстарында қолдана біледі. Тіл біліміндегі термин жүйесінің метатілдік негізі туралы білімі қалыптасады.

Авторлық ауызша әдебиеттің ерекшеліктерін, жазбаша әдебиетпен сабақтастығын, көркем поэтика жүйесі мен көркем шығармадағы психологизм ұғымының негізінде қазақ әдебиетіне тән ерекшелік пен ментальдылық сипатын танып біледі. Көркем шығарманы әдеби талдау жолдарын меңгереді.

Тиімді коммуникация түзу, жазбаша, ауызша аудару, аудармалардың сапасын жақсарту үшін компьютерлерді және басқа құралдарды пайдалану әдістерін, корректорлық жұмыстар жүргізе білу, аударылған материалды редакциялау және түзету қабілеті артады.

Кәсіби қызметте тілді меңгеру дағдысы мен іскерлігін дамыту, ғылыми мақалалар дайындау және еркін ауызша қарым-қатынас жасау үшін шет тілінде білім берудің коммуникативтік құзыреттілігін көрсету; ғылыми білімнің генезисі, философиялық мәні және дамуы, ғылымның дамуы мен заңдылықтарының ұйымдастырылуы.

Қазақ филологиясы зерттеулерінің заманауи парадигмасы саласындағы зерттеу жұмыстарын жүргізуге және ЖОО ғылыми-зерттеу аясында оқытушылық және ғылыми қызметті жүзеге асыруға қабілеті артады. Зерттеу жұмысының нәтижелерін есеп, мақала, монография, дәріс курстары, оқулықтар мен оқу құралдары түрінде, қазіргі баспа құралдарын редакциялау және ақпараттық ресурстарды қолдана алу дағдылары жетіле түседі.

Тілдің тарихын дәуірлеудің теориялық мәселелерін жетік меңгеріп, шумер, көне түркі, орта ғасыр және қазақ мәдениетінің байланысын зерттеу қабілеті қалыптасады.