7M01701 Қазақ тілі және әдебиет в Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университетi

«Функционалды стилистиканың теориялық мәселелері» пәні қазақ әдеби тілінің функционалды стильдерін теориялық және практикалық жағынан меңгеруге көмектеседі. Магистрант тілдік материалдарды функционалдық тұрғыдан бөлімдерге бөледі, талқылайды, мәтіндердің стильдік сипаттарын ашып көрсетеді және оларды өздері құрастырады. Функционалды стилистиканың теориялық мәселелерін ғылыми танымның қазiргi үрдістері негізінде қарастырады. Пән бойынша жинақтаған білім мазмұнын зерттеу міндеттерін шешуде ғылыми тұжырымдар,креативті шешiмдер ұсынуда қолдануға дағдыланады.

Курсты оқытудың мақсаты-жоғары мектеп оқытушысының кәсіби педагогикалық мәдениетінің негіздерін меңгеру, болашақ оқытушыларды жоғары мектеп педагогикасының жалпы проблемаларымен, әдіснамалық және теориялық негіздерімен, оқыту мен тәрбиелеуді талдаудың, жоспарлаудың және ұйымдастырудың қазіргі заманғы технологияларымен, оқытушы мен студенттің ЖОО-ның білім беру процесіндегі субъектілік-субъектілік өзара іс-қимылының коммуникативтік технологияларымен таныстыру, Мультимедиялық презентациялар мен бейнематериалдарды көрсету, әдістемелік материалдарды пайдалана отырып практикалық сабақтар өткізу.

Мақсаты: Зерттеу тақырыбы бойынша қажетті ғылыми әдебиеттерді іздестіру, оларды ғылыми-педагогикалық іс-әрекетте практикалық қолдану бойынша негізгі білім мен дағдыларды қалыптастыру. Мазмұны: Ғылыми зерттеудің әдістемесі және әдістері туралы түсініктер. Зерттеу этикасының принциптері. Зерттеушінің ғылыми саналылығы және плагиат мәселесі. Ғылыми дәйексөздің принциптері мен мәдениеті. Зерттеу этикасының нормалары мен механизмі. Зерттеу қызметін этикалық реттеудің халықаралық мойындалған стандарттары. Оқытудың белсенді әдістері: ризома әдісі, жобалық әдіс, кейс-стади.

Курстың мақсаты: ғылыми ойлау мәдениетін қалыптастыру. Мазмұны: қазіргі ғылым философиясының негізгі мәселелерін, оның тарихи эволюциясының негізгі кезеңдерін, ғылыми танымның, дәстүр мен дүниетанымның дамуын зерттеу; ғылым философиясының негізгі ұғымдары: логикалық-гносеологиялық, позитивизм, постпозитивизм; қазіргі өркениет мәдениетіндегі тарих ғылымы; қазіргі білім берудегі, тұлға мен қоғамдық сананы қалыптастырудағы ғылымның рөлі. Оқыту технологиялары мен әдістері: топтық жұмыс, жобалық жұмыс.

Курстың мақсаты: сөйлеу әрекетінің әр түрлі аспектілерін үйрету: оқу дағдыларын жетілдіру, монологтық және диалогтік сөйлеу, дыбысты сөйлеуді тыңдау арқылы түсіну. Курс барысында магистранттар кәсіби сөздік қорын кеңейтеді, әр түрлі электронды сөздіктермен және анықтамалықтармен жұмыс жасауды үйренеді. Оқыту процесінде коммуникативті, интерактивті әдістер, жеке және топтық жұмыс түрлері қолданылады, интернет -ресурстар белсенді қолданылады. Материалдар мен дереккөздер әр түрлі мамандықтардың ерекшеліктерін ескере отырып таңдалады

Бұл пән қазақ тілінің тарихи тамыры өте көне дәуірлерге кететіндігін тілдік фактілер арқылы түсіндіреді. Теориялық мәліметтерді терең меңгеру арқылы адамзат тілінің пайда болу жолдары, даму кезеңдері туралы ғылыми көзқарастарды бағалайды, сол арқылы өз пікірін тұжырымдайды. Пән контексінде идеяларды әзірлеу және қолдану кезінде оқытылып отырған саланың озық білімдеріне негізделген осы саладағы білімдері мен түсініктерді көрсете білу дағдысы дамиды.

Мақсаты – магистранттардың басқару психологиясы бойынша білімдерін және стратегиялық, жобалық және басқа да басқару түрлеріндегі негізгі психологиялық механизмдерді меңгеру негізінде басқарушылық шешімдерді қабылдаудың практикалық дағдыларын дамыту. Мазмұны: Басқару қызметінің тиімділігінің психологиялық факторлары. Жанжал психологиясы, медиация, кәсіби қызмет, іскерлік қарым-қатынас және команда құру. Психодиагностика және персоналды бағалау әдістері. Психологиялық тренингті әзірлеу және өткізу әдістемесі. Сабақ беру әдістері: тамыр әдісі, жобалық әдіс, кейс-стади.

Терминнің критерийлерін анықтап, А.Байтұрсынұлы, Қ.Жұбанов, Е.Омаровтың еңбектеріндегі терминдерді теориялық тұрғыдан білімалушы меңгеруі тиіс. Салааралық, интернационалдық терминдерді қалыптастыруда, синтетикалық, аналитикалық, аралас, калька тәсілдері қолданылады. Академик Ә.Қайдар, Ш.Құрманбайдың тұжырымдарынша кейде фоно-морфологиялық принципті ұстануға болады. Теориялық, қолданбалы деңгейде поливерп, универп амалдары жіті меңгерілсе, талдау жасалса, зерттеушінің шығармашылық әрекеті де заманға сай қалыптасады. Отандық және шетелдік ғылымның теориялық, әдіснамалық және технологиялық жетістіктерін игереді.

«Қазақ тілінің функционалды-коммуникативтік синтаксис» пәні синтаксисті функционалдық, коммуникативтік аспектіде зерттелу негізінде анықталып, тілдің коммуникативтік бірліктері ретінде дисскурс, тілдесім актісі, тілдесім жанры, тілдік жағдаятты саралайды. Бір тілдік форманың түрлі семантиканы жеткізу әлеуеті анықталады. Тілдік бірліктердің нақты коммуникативтік сөйлеу жағдаятындағы түрлі семантикалық өзгерістерге түсетіні, синтаксистік бірліктердің стилистикалық-прагматикалық қызметі талданады. Қазіргі қазақ тілінің функционалды-коммуникативтік синтаксисінің өзекті мәселелері филология ғылымының жаңа бағыттары негізінде қарастырылады.

«Мәтін лингвистикасы» пәні мәтін түрлерін ажырату, олардың түзілімі мен қатысымдық, прагматикалық мәнін сындарлы бағалай білуге көмектеседі. Мәтінтану іліміндегі зерттеу әдістері мен технологияларын жете түсініп, мәтін түзудің заңдылықтарын ашып көрсетеді. Өз зерттеулерінде қолдану мәселелерін шешеді. Өз бетімен зерттеу міндеттерін қою және шешу үшін теориялық және практикалық білімді қолдануды, мәтін лингвистикасы туралы ғылыми көзқарастарды бағалап, сол арқылы өз пікірін тұжырымдай білуді меңгертеді.

Әдістеме ғылымының қоғам дамуымен, ғылымдағы өзгеріс-жаңалықтармен үнемі қалыптасып даму үстінде болатындығын ұғынады. Болашақ маман сол өзгерістерге сай ізденіс үстінде болу керектігін біледі, әрі оны өзінің басты принципі ретінде ұстанады. Критериалды бағалау технологиясын (ФБ,БЖБ, ТЖБ және т.б.) 12 жылдық білім беру бағдарламасының мазмұнына сәйкес тиімді қолданады. ЖОО-ның білім беру үрдісінде оқытушы мен студенттің субъективті өзара әрекеттестігінің коммуникативтік технологияларын игереді.

“Көмекші сөздер тарихы” пәні көмекші сөздердің көне түркі руникалық жазба ескерткіштер тілінен бастап, орта түркі, қазіргі туыстас түркі тілдеріне дейінгі тарихи-лингвистикалық даму жолы мен қалыптасуынан, қолданылу статистикаларынан, фонетикалық, лексикалық, грамматикалық салаларынан кешенді түрде мағлұмат береді. Көмекші сөздердің жалпы ғылыми негіздегі теориялық тұжырымдарын, аналитикалық форманттары мен қимылды білдірудегі мағыналарын және синтаксисін қазақ тілімен тікелей салыстырып беру, түсіндіру мақсат етіледі.

«Әлем әдебиетінің тарихы» пәнінен магистранттарға батыс елдері халықтары әдебиетінің тарихы, даму кезеңдері, әдеби бағыты, әлем әдебиетіндегі құнды көркем мұралар, шетел әдебиетіндегі проза мен поэзияның, драманың өзіндік ерекшеліктері, тақырыптық, идеялық, жанрлық, көркемдік тұрғыдан жаңа биіктерге көтерілу құбылыстары туралы білім беру көзделеді. Әлем әдебиетінің материалдарын ұлттық әдебиеттану ғылымының жетістіктерін таныту үшін салыстырмалы-типологиялық талдаулар жасауды көздейді. Магистранттардың әдеби шығармаларды кешенді талдау дағдысы дамытылады.

Көркем әдебиеттің жанры болып табылатын драма жанрының ерекшелігін, көркемдік жүйесін, тілін жан-жақты магистранттарға таныстырып, әлемдік, отандық драматургия туындыларының көркемдік даму эволюциясын, тақырыптық-идеялық тұғырын әлемдік мәдени контексте қарастырып, драма тарихы, драма поэтикасы жайында жүйелі білім беру көзделеді. Қазақ драматургиясының көркемдік жүйесінің алғашқы туындыларынан бастап, қазіргі кемеденген көркемдік бітім тапқан болмысын саралайды. Қазақ драматургия жанрының көркем поэтикасы талданады.

Әдебиеттегі мифопоэтика туралы пайымдаулар әлемдік әдебиеттануда өзінің бастауын әріден алады. Адамзат санасының алғашқы дәуіріне тән деп саналатын мифологиялық ойлау уақыт өте келе көркемдік ойлауға негіз болды.Мифтік сананың кезеңдерін;әдеби архетип пен мифтердің архаикалық семантикасын; қазіргі қазақ прозасы, поэзиясы, драматургиясындағы мифтік сарындар мен фольклорлық дәстүрлердің берілу жолдарын таныту.

Пәннің негізгі мақсаты - қазақ әдебиетінде модернизм және постмодернизм ағымдарының ерекшелігі, пайда болу мен даму сипаты, қазіргі әдеби процестегі көрінісі жан-жақты, постмодернизм құрайтын көркемдік элементтер бүгінгі ұлттық әдебиеттану ғылымында қарастырылып отырған мәселе болып табылады. ХХ-ХХІ ғасырлар тоғысындағы Батыс және Шығыс әдебиеттеріндегі қазіргі заманғы үрдістер, әдебиеттанудың жетістіктеріне толық жауап беретіндей білім жүйесі негізге алынады

Әлемдік әдеби процесс – бұл белгілі бір дәуірде ұлттар мен елдердің, аймақтардың, әлемнің күллі тарихи кезендерінде өмір сүріп келе жатқан әдебиеттің тарихи - заңды қозғалысы. Сонымен қатар жиі жарық көретін басылымдар, әдеби сын жанрларда жазылған оқырмандардың үн қатысуы да жатады. Әдеби процесс термині XX ғасырдың, 60 жылдары кеңінен қолданыла бастады. Қазіргі әдебиеттану ғылымының әлемдік әдеби үрдістегі орны айқындалады.

Теориялық әдебиеттанудың негізгі мақсаттары мен міндеттерін түсіндіру, образдың қоғамдық-әлеуметтік табиғатын эстетикалық мән-мағынасын ашу. Көркем шығармадағы фрагмент, цикл ұғымдарын айқындау, көркем шығармадағы «сыртқы материалдық шығарма» артефакт пен эстетикалық нысанның арасындағы үйлесімділік пен қатынастың сырын аңғарта отырып, көркемдік жанр теориясы, әдеби процесс мәселелерін талдату арқылы теориялық білік дағдысын қалыптастыру.Ұлттық әдебиеттану ғылымындағы әдеби ізденістерді әлемдік әдебиеттану аясында қарастыру көзделеді.

Бұл ғылыми курста теориялық әдебиеттанудың мақсаттары мен міндеттері белгіленіп, көркем образдың әлеуметтік табиғаты, эстетикалық қырлары ашылады. Көркем шығарма құрылымындағы фрагментарлық, циклдену процестері түсіндіріледі. Көркем туынды табиғатындағы артефакт пен эстетикалық нысан ұғымдарын түсіндіріп, олардың арасындағы үйлесімділік пен үйлесімсіздіктің сипатын сараптау. Қазіргі әлемдік, отандық әдеби процестер туралы теориялық мәлімет беру.

Тіл-адам-мәдениет-этнос төрттігінің тұтастығындағы қарым-қатынастар мен өзара әсер-ықпалдар проблемасы қарастырылады. Ғаламның тілдік бейнесі және эмпирикалық таным мәселесіне, адами фактордың объективті дүниедегі және тілдегі орнына айрықша көңіл бөлінеді. Тілдің лексика-семантикалық қорында, халықтың образды ойлануына қатысты эталон сөз-образдар сақталады. Этнос туралы мағлұматтар мен құнды деректер анықталады. Тілдің лексика-семантикалық ерекшеліктерін, ғаламның тілдік бейнесін филологияның өзекті мәселелері негізінде қарастырып, салыстырады.

Магистрант қазақ әдеби тілінің әлеуметтік мәнін біледі. Енді тілдің әлеуметтік мәнінің иемденуші халықтың тарихымен, оның мемлекеттігінің тарихымен тығыз байланысты екенін ғылыми деректер арқылы ұғынады. Әдеби тілдің ұйымдастырушылық, қоғам мүшелерінің басын қосушылық сипаты болады деген шартты белгісінен оның «мемлекеттік тіл» деген ұғымды білдіретіндігін біледі, тілдің алдындағы жауапкершілікті сезінеді. Қазақ әдеби тілінің әлеуметтік мәнін филологиялық зерттеулер негізінде қарастырып, өзіндік тұжырым жасай алады.

Бұл пән магистранттарға психоаналитикалық әдебиеттанудың зерттелуі, З.Фрейдтің психоаналитикалық теориясының көркем шығармадағы мәні, әдеби шығармадағы жан диалектикасы, синтетикалық, аналитикалық психологизм, кейіпкердің ішкі әлемі, психологиялық талдау түрлері, психологиялық талдаудың көркемдік қызметі, психологиялық талдау компоненттері, ішкі монологтың авторлық, персонаждық түрлері, тұлға мәселесі, кейіпкер әлемі, абсурд, сана ағымы жөнінде жүйелі білім беруді көздейді. Қазіргі қазақ әдебиетіндегі психологизм мәселелері, оның көркем шығармадағы поэтикалық қызметі сараланады.

Бұл пән магистранттарға Есіл-Көкше өңіріндегі ақын-жазушылар шығармагерлігі, шығармашылық бағытының ерекшеліктері, аймақтық поэзия, проза, драматургия, сатираның қалыптасуы мен даму өрісі, аймақтық әдебиеттің өзіндік ерекшелік-бітімі, оның танымдық-тәрбиелік, эстетикалық мәні, аймақтық әдебиеттанушылардың ғылыми мұрасы, әдеби процестегі орны жөнінде жан-жақты білім беруді көздейді. Аймақтық әдебиеттанудың ұлттық әдебиеттанудың дамуындағы өзіндік орны айқындалады. Магистанттар аймақтық әдебиеттану мұраларын ұлттық әдебиеттану ғылымымен салыстыра отырып талдау жүргізуді меңгереді.

Магистранттар бұл курстан қазақ тіл ғылымының қалыптасып даму тарихымен, қазақ әдеби тілінің әлеуметтік-қоғамдық мәнімен танысады. Тіл ғылымының негізін салушылар А.Байтұрсынов, Қ.Жұбанов, С.Аманжолов, Ғ.Мұсабаевтың ғылыми еңбектері, олардың тілдің әр саласына енгізген жаңалықтарымен, ғылыми-теориялық классификацияларымен танысады, әрі қазіргі қазақ тіліндегі тілдік тақырыптардың жүйелену процесі арасындағы айырмашылықтарды көреді, өздерінің таным-түсініктерімен дәлелдей алады. Қазақ тіл танымының тарихы бойынша білімдерін басқа пәндерден алған білімдерімен интеграциялайды.

«Тіл білімінің жаңа бағыттары: этнолингвистика және паралингвистика» курсын оқыту магистранттың этнолингвистика мен паралингвистиканың өзекті мәселелері мен теориялық негіздерін жан-жақты зерделеуге мүмкіндік береді, олардың ерекшеліктері анықталады. Антропоцентристік, танымдық, гендерлік, функционалдылық ұстанымға басымдылық беріледі. Пән ұлттың ойлау ерекшелігімен, тарихи-әлеуметтік, когнитивтік болмысымен, ділімен, мәдениетімен байланыста оқытылады. Әртүрлі ғылыми бағыттар негізінде жинақтаған білімді интеграциялап, зерттеушілік ұстанымдарын пәнаралық байланыста жүзеге асыра білуге дағдыланады.

Ғылыми-зерттеу жұмысында ғылыми танымның қазiргi үрдістері мен филологияның өзекті мәселелерін салыстырады, синтаксистің функционалдық және коммуникативтік аспектіде зерттелуін, батыс елдері халықтары әдебиетінің тарихын, қазіргі қазақ прозасы, поэзиясы, драматургиясындағы мифтік сарындар мен фольклорлық дәстүрлердің берілу жолдарын таниды, көркем шығарма құрылымындағы фрагментарлық, циклдену процестерін игереді. Аймақтық әдебиеттанушылардың ғылыми мұрасы, әдеби процестегі орны жөнінде, жаңа сөздерді аталым шарттарымен байланыстыра зерделеуге қатысты өзіндік ғылыми көзқарасын дәлелдейді, ғылыми болжам жасайды.

Критериалды бағалау технологиясын (ФБ, БЖБ, ТЖБ және т.б.) және мамандандырылған оқыту әдістемесін 12 жылдық білім беру бағдарламасының мазмұнына сәйкес тиімді қолданып, педагогикалық менеджмент саласындағы білімдерін көрсетіп, педагогикалық мониторингті жүзеге асыруда біліктері мен дағдыларын қолдана алу шеберлігін танытады. Ақпараттық-талдамалық және ақпараттық-библиографиялық жұмыстарды заманауи талапқа сай қолдануда кәсіби деңгейде шет тілін еркін меңгеріп, кәсіби қызметінде белсенді біліктіліктер мен дағдыларды қалыптастырады.

Жаһандану процестерінің қарама-қайшылықтары мен әлеуметтiк-экономикалық салдары туралы түсінігіне сүйеніп, әртүрлі ғылыми бағыттар негізінде жинақтаған білімін интеграциялайды, зерттеушілік ұстанымдарын пәнаралық байланыста жүзеге асырады; зерттеушілік іс-әрекетте жоғары интелектуалдық адалдық дағдыларын қалыптастырады, адамзат тілінің пайда болу жолдары, даму кезеңдері туралы ғылыми көзқарастарды бағалайды, сол арқылы өз пікірін тұжырымдайды.

Ғылыми зерттеулер контексінде мақсатына қарай қажетті идеяларды таңдап, сауатты қолданады, оның нәтижелерін ғылыми мақала, есеп, талдамалық жазбалар түрінде жариялайды, зерттеу барысында ғылыми мағлұматтарды қисынсыз өзгертпейді, фальсификацияламайды, плагиатқа жол бермейді, ғылыми этикалық ұстанымдарын сақтайды, ғылыми-зерттеу міндеттерін өздігінен шешу әдістемесі мен тәсілдерін үйреніп, теориялық және практикалық білімдерін тереңдетеді.

Пәндер тоғысында жинақтаған білім мазмұнын зерттеу міндеттерін шешуде ғылыми тұжырымдар, креативті шешiмдер ұсынып, ғылыми жұмыстарының нәтижелерін кәсіби қызметінде пайдаланады; кәсіби қызметінде белсенді біліктіліктер мен дағдыларды одан әрі дамыту арқылы шет тілін оқытудың халықаралық стандарттарының шеңберінде коммуникативтік құзыреттілікті жүйелі түрде тереңдетеді.

Жоғары мектеп педагогикасы мен әдістемесінде жаңартылған білім мазмұнына сай қалыптастырушы және жиынтық бағалауға негізделген критериалды бағалау, сын тұрғысынан ойлау, жеке және топтық жұмыс, дарынды оқушылармен жұмыс және көшбасшылық, шешендік, инклюзивті білім негіздері, сандық білім жүйесі бойынша теориялық білімді меңгереді, тіл, әдістеме ғылымдарындағы соңғы жаңалықтар бойынша ізденіп, зерттеу жасайды, коммуникативтік, кәсіби-педагогикалық құзыреттілікті педагогикалық тәжірибеде қолданады.

Кәсіби қызметті ұйымдастырудың қағидаттары мен әдістемесін меңгеру арқылы оқыту үдерісінде қазақстандық патриотизмді бойына сіңірген білім алушылардың танымдық қызметінінің психологиясын ажыратып, көшбасшылықтың психикалық ерекшеліктерін, түрлі оқыту технологияларын сыни тұрғыдан салыстырады, синтаксистік бірліктердің стилистикалық-прагматикалық қызметі талданады, тілдік материалдарды функционалдық тұрғыдан бөлімдерге бөледі, талқылайды, тіл біліміндегі жаңа бағытарға қатысты әлемдік және ұлттық ғылыми тұжырымдарды салыстыра зерттеп, әдістеме ғылымының қоғам дамуымен, ғылымдағы өзгеріс-жаңалықтармен үнемі қалыптасып даму үстінде болатындығын игереді.

Гуманитарлық ғылымдардың әдіснамалық және философиялық өзекті проблемалары туралы қалыптасқан ғылыми көзқарастар негізінде тіл-адам-мәдениет-этнос төрттігінің тұтастығын, мифтік сананың кезеңдерін, әдеби архетип пен мифтердің архаикалық семантикасын, синтаксистің функционалдық және коммуникативтік аспектісін анықтайды, тілдің коммуникативтік бірліктері ретінде дисскурс, тілдесім актісі, тілдесім жанры, тілдік жағдаятты саралайды, қазақ әдеби тілінің функционалды стильдерін теориялық және практикалық тұрғыдан игереді.

Филологиялық мамандықтың әлеуметтік мәнін бағалап, педагогтың кәсіби тұлғалық қасиетін, заман талабына сай кәсіби бiлiмін еңбек нарығындағы бәсекеге қабілетті болу үшін үнемі жетілдіріп, жоғары мектеп оқытушысының кәсіби педагогикалық мәдениетінің негіздерін меңгереді, тіл, әдебиет, әдістеме ғылымдарындағы соңғы жаңалықтар бойынша ізденіп, шығармашылық әрекеті де заманға сай қалыптасады. Мәтінтану іліміндегі зерттеу әдістері мен технологияларын жете түсініп, мәтін түзудің заңдылықтарын дәлелдей алады.

Жоғары білім беру парадигмасы контексіндегі филология және педагогикалық ғылымдардың бағыттары мен жаңа концептуалдық идеяларын жоғары кәсібилілікпен ғылыми-зерттеу жұмысында қолданады, қоғамдық институт ретінде ғылымның рөлі мен орнын анықтайды; отандық және шетелдік ғылымның теориялық, әдіснамалық және технологиялық жетістіктерін, ғылыми зерттеудің заманауи әдістерін меңгереді. Әлемдік әдеби процестің, қазақ тілінің тарихын, тіл білімінің және әдебиеттанудың жаңа бағыттарының өзекті мәселелерін жан-жақты зерделеп, олардың ерекшеліктерін анықтай алады.