6B08601 Су ресурстары және суды пайдалану в Дәулет Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті

Пәнді енгізу және әзірлеу Қазақстан Республикасының 2022 - 2026 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат тұжырымдамасын іске асырумен байланысты, онда жоғары білім беру жүйесіндегі басты басымдықтар сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім беру мен тәрбие арқылы білім алушылардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениеті мен санасын, сыбайлас жемқорлық көріністері мен құқық бұзушылықтарға "мүлдем төзбеушілікті" дарытуға бағытталған азаматтық бірегейлікті және әлеуметтік-құқықтық дағдылар мен құзыреттерді қалыптастыру болып табылады. Пән студент жастардың білім беру мәдениеті мен санасын, академиялық адалдық пен ашықтық қағидаттарын нығайтуға бағытталған.

Пән су ресурстарының рөлі мен маңызы, сумен жабдықтау және су бұру жүйелері, суды тазарту әдістері, су шаруашылығы және су сапасын нормалау мәселелері, су ресурстарын қорғау туралы жалпы түсінік қалыптастырады. Инженерлік міндеттерді шешу және әртүрлі гидротехникалық құрылыстарды ұтымды жобалау кезінде гидрология мен гидрометрияның негізгі ұғымдарын, міндеттерін және мәнін зерттейді.

Физика материяның жалпы қозғалыс формаларын зерттейді. Бірінші бөлім материалдық нүкте мен қатты дененің кинематикасы мен динамикасына арналған. Екінші бөлім молекулалық физика және термодинамика негіздеріне арналған. Үшінші - электростатика, тікелей ток және электромагнетизм. Төртінші - тербелістер мен толқындар. Бесінші - геометриялық және толқындық оптика. Алтыншы - жарық пен кванттық механиканың кванттық теориясының элементтері. Жетінші - атом және атом ядросының физикасы.

Сызықтық және векторлық алгебраның элементтері, аналитикалық геометрия элементтері, математикалық талдауға кіріспе; бір айнымалы функцияның дифференциалдық есептеулері және оларды қолдану; бірнеше айнымалылар функциясының дифференциалдық есептеулері және оларды қолдану. Есептеудің ең жаңа техникалық әдістері математикалық зерттеулерді кез-келген ғылым саласына қатысты қолдануға және шешімді тәжірибелік қолдануға мүмкіндік береді.

Пән жалпы су ресурстары мен халықты сумен қамту, өндірістік және ауылшаруашылығындағы жер асты суларының рөлі туралы ұсынылатын болады. Судың ағысының өзгеруін бақылау режимдері, жер асты суларының физикалық және химиялық, қасиеттері, оларды топтастыру туралы білімдерін қалыптастырады. Су алу ұңғымаларын бұрғылау әдістері, су гризонттарын таңдаумен танысатын болады. Су алу ғимараты құрылысының құрылмаларын шешу жолдарын зерттейді.

Бір айнымалы функцияның интегралдық есебі; дифференциалдық теңдеулер, сандық және функционалдық қатарлар. Негізделген математикалық қорытындылар әдістердің жеткілікті ортақтығын, қолдану аясының кеңдігін және нарықтық экономиканың барлық салаларында математиканың негізгі салаларына терең енуін қамтамасыз етеді.

Гидравликаның негізгі ұғымдары және анықтамаларымен таныстырады. Гидростатиканың негізгі теңдеуін және тыныштықтағы сұйықтық тепе-теңдігінің дифференциалдық теңдеуін оқытады. Сұйықтық ағысының тәртібін, сұйықтық ағысындағы гидравликалық кедергілерді, құбырлардың гидравликалық есептеу тәсілдерін, сұйықтықтың саңылаулар мен саптамалардан, суағарлардан ағуын, құбырлардағы гидравликалық соққыны, гидравликалық ырғыма құбылысын қарастырады.

Ықтималдықтар теориясы және математикалық статистика-ғылыми негізделген қорытындылар алу және олардың негізінде шешімдер қабылдау үшін статистикалық деректерді жинау, өңдеу және пайдалану әдістерін зерттейтін математика бөлімі. Пәннің мазмұны келесі сұрақтарды қамтиды: статистикалық деректерді өңдеу, сандық сипаттамалардың Нүктелік және аралық бағалары, гипотезаларды статистикалық тексеру, корреляциялық және регрессиялық талдау, эксперименталды деректерді статистикалық өңдеу.

Курс сызба геометриясының элементтерін де, техникалық сызбаны да қамтиды. Курста сызбаларды, геометриялық құрылымдарды және проекциялық сызбаларды орындау туралы қажетті ақпарат қарастырылады. Конструкторлық құжаттаманы әзірлеуге және ресімдеуге ерекше назар аударылды. AutoCad бағдарламасын игеру студенттерге осы бағдарламаның құралдарын қолдана отырып құжаттама жасауға, сонымен қатар әртүрлі жобаларды құру процесін автоматтандыру мүмкіндігін игеруге мүмкіндік береді.

Химия курсының жалпы теориялық базасын зерттейді және химияның негізгі ұғымдары мен заңдарын, заттың құрылысы туралы ілім, химиялық реакциялардың термодинамикасы мен энергетикасын құрайды. Негізгі химиялық жүйелерді, ерітінділерді, инженерлік-техникалық мәселелерді шешуде дисперсиялық жүйелердің рөлін қарастырады. Курсты оқу зертханалық жұмыстарды, жаттығуларды орындаумен, типтік және шығармашылық есептерді шешумен сүйемелденеді.

Графика- сызбалар мен эскиздерді салу және мемлекеттік стандарттарды қолдану, оларды дұрыс жұмыс ретінде пайдалану. Негізгі геометриялық заңдылық, есеп шығару тәсілдерін оқыту және детальдарды, модельдерді көп жазықтықтарға бейнелеуді үйрету. Құрастырылған сызбаларға сәйкес бұйымдардың жұмыс сызуларын салу.

Пән арналық ағындардың статика, кинематика және динамика заңдарын оқытады. Арнаның нақты қимасының элементтері оқытылады. Арнада ағынның біркелкі қозғалу заңдары туралы түсінік береді. Ағынның біркелкі емес қозғалысының пайда болу шарттары оқытылады. Арнада орналасқан ғимараттарды гидравликалық есептеу дағдыларын қалыптастырады

Курс Python жүйесі мен тілінің мен негізгі ұғымдарымен танысуға мүмкіндік береді. Курста негізгі тілдік құрылымдар мен кірістірілген функциялар, модульдер мен пакеттер, функционалды бағдарламалау құралдары, деректермен жұмыс істеуге арналған Python негізгі кітапханалары қарастырылады.

Пән гидротехникалық құрылыстарды жобалау мәселелерін шешу үшін қажетті гидрологиялық сипаттамаларды өлшеу мен есептеудің жалпы мәліметтерін береді. Гидрометриялық сипаттамаларды аспаптық анықтау туралы ақпарат береді : ағынның тереңдігі, ағынның жылдамдығы, су шығыны, шөгінділердің шығыны. Өлшенген сипаттамаларды камералық өңдеу дағдыларын қалыптастырады. Пән студенттерді жер асты қатпарындағы гидрометриялық бақылауларды анықтау әдістерімен таныстырады

Бұл курсты оқу студенттерге экономика қалай жұмыс істейтіні және алған білімдерін нақты шешімдерді қабылдауда тиімді қолдану туралы негізгі идеяларды қалыптастыруға мүмкіндік береді.Құрылымдық тұрғыдан алғанда, пәнге экономикалық ғылымның іргелі біліміне арналған бөлімдер кіреді, сонымен қатар қазіргі экономикадағы бизнес-процестерді ұйымдастыру бөлімдері қарастырылады.

Курстың дамуы мен енгізілуі білім беру жүйесін ізгілендіру, пәнаралық интеграция, жалпы ұлттық контексте ұлттық мәдениеттің мәселелерін терең зерттеу бағытында жетілдірудің объективті қажеттіліктерімен байланысты. Абай Құнанбаевтың философиясы мен шығармашылығы контексінде студенттердің бойында ашық сананы қалыптастыру, өзіндік ұлттық код пен ұлттық ерекшелікті түсіну, рухани жаңғыру, бәсекеге қабілеттілік, реализм және прагматизм, тәуелсіз сыни ойлау, білім мәдениеті, дүниетанымның негізгі тұжырымдамаларын, толеранттылық құндылықтарын, мәдениетаралық диалог пен мәдениетті игеру.

Экологиялық және өндірістік орта мен олардың қауіпсіздігі арасындағы өзара байланыс, оларды сәйкестендіру тәсілдері мен өлшемдері, экологиялық және өндірістік сферадағы жағымсыз элементтердің әсерін төмендету мен алдын-алудың негізгі әдістері, өмір тіршілігінің факторларын бақылау мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жағдайларды нормалау, сонымен бірге төтенше жағдайлардың мониторингі мен болжау және жою шараларын әзірлеу ұғымдарын қалыптастыру

Пән гидрографиялық желіні, өзен жүйесінің элементтерін оқытады. Қазақстан аумағындағы басты өзендер және олардың ағыны. Тұрақты және уақытша қолданыстағы суағарлар жүйесі қарастырылады. Гидрографиялық (арналық) желінің құрылысы туралы ақпарат береді. Жер үсті және жер асты су жинағыштардың бір-біріне әсері оқытылады. Суды бөлу және араластыру қарастырылады. Алқап пен жайылма элементтері туралы ақпарат береді.

Пән жердегі гидрологиялық процестердің жалпы заңдылықтары туралы түсініктерді қалыптастырады. Мұздықтар, жер асты сулары, өзендер, көлдер, су қоймалары, батпақтар, мұхиттар мен теңіздер сияқты су объектілерінің негізгі географиялық-гидрологиялық ерекшеліктерімен таныстырады. Гидроферадағы және түрлі су объектілеріндегі негізгі гидрологиялық процестерді оқытады. Су қоймаларын гидрологиялық зерттеу әдістерімен таныстырады.

Пән судың физикалық және химиялық қасиеттері туралы, судың табиғатта таралуы мен болу нысандары туралы; су сапасының физикалық және химиялық көрсеткіштері туралы; еріткіш ретінде судың қасиеттері туралы; суды өңдеудің негізгі физика-химиялық әдістері туралы; су микробиологиясының негіздері және суды тазартудың биологиялық әдістері туралы; суды талдаудың заманауи әдістері туралы жалпы мәлімет береді.

Пән жалпы мәліметтерді береді: судың физикалық және химиялық қасиеттері туралы, судың табиғатта орналасуы мен таралуы туралы; су сапасының физикалық және химиялық көрсеткіштері туралы; еріткіш ретінде судың қасиеттері туралы; суды өңдеудің негізгі физика-химиялық әдістері туралы; су микробиологиясының негіздері және суды тазартудың биологиялық әдістері туралы; суды талдаудың заманауи әдістері туралы.

Сораптардың жіктелуі және құрылымы. Қолдану аймағы. Сорап станцияларының түрлері. Су алу ғимараттарының түрлері. Су алу ғимараттарын қолданудағы гидрогеологиялық шарттар. Ұңғымаларды бұрғылау тәсілдері. Санитарлық қорғау аймақтары.

Пән ауылшаруашылық гидротехникалық мелиорация саласындағы білімді қалыптастырады. Топырақтың су режимімен, суару режимінің негізгі элементтерімен, суару тәсілдері мен оларды қолдану шарттарымен, суару тәсілдері мен техникасымен таныстырады. Суару жүйелерінің типтері мен құрылымдарын және оларды жобалау бойынша негізгі ережелерді оқытады.

Пән су тораптарының түрлері мен негізгі элементтері туралы түсінік береді. Су жинау және су ағызу құрылыстарының жүйелері қарастырылады. Пәнді оқу барысында шахталық су төгінділерін, туннельдерді, су жинау құрылыстарының механикалық жабдықтарын есептеу дағдылары қалыптасады. Су тораптары құрылыстарын техникалық қауіпсіз пайдалану ережелері туралы ақпарат береді.

Ағынды реттеу міндеттері мен түрлері. Ағынды реттеуді топтастыру: атауы, ұзақтығы, пайдалану дәрежесі бойынша Көп жылғы реттеу. Көп жылғы реттеуді есептеу әдістері. Су тасу және тасқын ағынын реттеу. Су қоймаларындағы трансформацияланатын жоғарғы су шығындарын есептеудің жуық әдістері. Су қоймаларын пайдалдану қызметі, олардың міндеттері. Су қоймаларындағы су ресурстарын пайдаланудың негізгі ережесі. Су қоймаларын пайдалданудың гидрометеорологиялық және гидрометриялық қызметімен қамтамасыз ету

Пән жалпы мәліметтер береді : қаланың сумен жабдықтау және су бұру желілерін жобалау, суды беру және ағызудың санитарлық-гигиеналық мәні; су тұтыну және су бұру режимі, желілердің жекелеген элементтерінің құрылысы және мақсаты, сумен жабдықтау және су бұру желілерін есептеу принциптері туралы.

Кәсіпорынның экономикасын білу, мамандардың құзіреттілігінің негізі, олардың кәсіпорынның экономикалық даму бағытын анықтай білу. Бәсекелі нарықтық ортадағы кәсіпорындардың қызметін, шектеулі ресурстар жағдайында тиімді шешімдер қабылдау және дамыту үрдістері оқытылады. Білім алушылар негізгі және айналым қаражаттары, еңбек ресурстар, жалақы жүйесі, шығындар, қаржылық көрсеткіштер және инвестициялық бағалау туралы білімді меңгереді.

Пән ауылдық елді мекендерді сумен қамту және жайылымдарды суландыру саласында базалық білімді қалыптастырады. Ауылдық елді мекендердің, далалық, мал шаруашылығы кешендерінің су қажеттілігін; шағын елді мекендерді сумен жабдықтау жүйелері мен схемаларын, олардың ерекшеліктерін зерделеуді көздейді. Аумақты суландыру жүйесін жобалау кезінде негізгі ережелерді және суландыру нысандарын, жайылымдарды суландыру техникасын қарастырады.

Келесі бағыттар бойынша білімдерін қалыптастырады: су ресурстарын пайдалануды есепке алу және бақылау; су ресурстарын басқару, су объектілерін қорғау және сулардың жағымсыз көріністерін бақылау жөніндегі іс-шараларды негіздеу және жоспарлау; су объектілеріне рұқсат етілген жүктемені негіздеу және нормативтік құқықтық базаны әзірлеу; су ресурстарын кешенді және ұтымды пайдалану әдістерін әзірлеу; су объектілерін пайдаланудың кешенді тәсілін негіздеу

Қазақстан Республикасының экологиялық және су заңнамасы саласындағы базалық білімін қалыптастырады. Экологиялық құқық ұғымы және көздерін, қоршаған ортаны қорғаудың құқықтық механизмін, су қорын пайдалану және қорғау саласындағы реттеу бойынша негізгі ережелерді оқытады. Су заңнамасы саласындағы халықаралық ынтымақтастық мәселелерін қарастырады.

Су ресурстарын тиімді пайдалану және қорғау саласында базалық білімді қалыптастырады. Адам қызметінің су ресурстарына әсерін бағалау әдістемесін, жер үсті суларының химиялық құрамын қалыптастыру мәселелері және су сапасын мөлшерлеу принциптерін, жер үсті суларын ластанудан қорғау және қорғау жөніндегі іс-шараларын, жер үсті суларының мониторингін оқытады.

Пән "тұрақты даму"моделі қағидаттарында кәсіпкерлік қызметті жүргізудің теориялық-әдіснамалық және практикалық негіздерін ашады. Бұл модель басқару арқылы ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылықты үш фактормен қамтамасыз етуге бағытталған: экономикалық, әлеуметтік, экологиялық.

Пән: табиғи және сарқынды сулардың құрамы, құрылыстар, табиғи және ағынды суларды тазарту және тазарту әдістерін оқытады. Курста табиғи және сарқынды суларды өңдеудің классикалық технологиялық схемалары, сонымен қатар заманауи технологиялар мен қондырғылар қарастырылады.

Пән жаңа технологиялар мен құрылыстарды, табиғи және сарқынды суларды тазартуға арналған заманауи отандық және импорттық жабдықтарды және технологиялық схема мен суды тазарту құрылымдаының құрамын таңдаудың негізгі критерийлерін қарастырады.

Пән су нысандарына ластаушы заттардың түсуін азайту мақсатында су нысандарының және оларға іргелес жайылма және жағалау аумақтарының экологиялық жағдайын бағалау критерийлерін, сондай-ақ су нысандарын өздігінен тазарту және олардан су түбі шөгінділерін жою процестерін белсенділендіру технологиялық тәсілдерін оқытады.

Еңбекті қорғау саласындағы ұғымдарды қалыптастыру, еңбекті қорғау жөніндегі халықаралық және мемлекеттік нормативтер мен стандарттарды, ұйымдарда еңбекті қорғауды басқару жүйелерін зерделеу, қауіпсіздік міндеттерін шешу, өндірістік санитарияның, қауіпсіздік техникасының, электр қауіпсіздігінің және өртке қарсы профилактиканың қазіргі заманғы талаптарын ескере отырып, нақты өндірістік жағдайларда қауіпті және зиянды факторлардың әсер ету тәуекелдерін төмендету және жою.

Пән ГЭС және ГАЭС жұмысын, олардың желідегі жұмысын зерттеу бойынша жалпы мәліметтерді береді. Гидрологиялық шамаларды өлшеу және қосалқы сипаттамаларды есептеу шағын су өткізу ғимараттарын, арналарды, бөгеттерді жобалау үшін қажет.

Гидротехникалық ғимараттардың жіктелуі, олардың мақсаты, гидротехникалық ғимараттардың жұмыс ерекшеліктері туралы ақпарат береді. Жер және бетон бөгеттердің конструкцияларын, сүзілуге қарсы құрылғыларды, су тіреу және су тастау ғимараттарын, арна ағыны мен гидротехникалық ғимараттардың өзара әрекеттесуін оқытады. Біртекті бөгеттер мен ядролы бөгеттердің сүзілу есептері және бөгеттің тұрақтылық есебі әдістемесімен таныстырды.

Негізгі инженерлік жүйелер түрлері туралы жалпылама жағдайды, олардың қолданылуы және рөлі туралы, жер асты және жер үсті желілерін жобалаудың жалпы ережелерін және құрылыс бойынша негізгі түсініктерді береді. Сумен қамту, канализация, жылумен қамту жүйелерінің инженерлік желілерін гидравликалық есептеу принциптерін оқытады.

Пән өндіріс технологиясында суды тиімді пайдалану саласында базалық білімді қалыптастырады. Сумен қамту және канализация жүйелері мен сұлбаларын, айналмалы сумен жабдықтаудың салқындатқыш жүйелерін, салқындатқыш түрлерін қарастырады. Өнеркәсіптік алаңдағы сумен жабдықтау және канализация желілерін жобалау бойынша негізгі ережелерді, сондай-ақ суды өңдеудің арнайы әдістерін: жұмсартуды, тұщыландыруды, суды тұзсыздандыруды, тұрақтандыруды оқытады.

Пән реттеу түрлерінің жіктелуі туралы ақпарат береді. Су қоймаларының мақсаты мен жіктелуі оқытылады. Нормативтік деңгейлер мен су қоймаларының көлемін анықтау әдістерімен таныстырады. Су тасқыны мен су тасқынын , су ағынын реттеуді есептеу әдістері келтіріледі. Су қоймасының тасқын және су ағынының өзгеруі зерттеледі. Су қоймасын пайдалану қызметі, оның міндеттері туралы түсінік береді. Су қоймасының су ресурстарын пайдаланудың негізгі ережелері оқытылады.

Суару жүйелері мен ғимараттарды пайдалануды ұйымдастырудың базалық білімін қалыптастырады. Су шаруашылығын пайдалану жүйелерін жоспарлау, су шаруашылығы жүйесіндегі техникалық қызмет қызмет көрсету мен жөндеу туралы түсінік береді. Су шаруашылығы жүйелерін пайдалану және басқару кезінде табиғат қорғау іс-шараларын, арнайы суару жүйелерін пайдалануды және пайдалану кезінде су шаруашылығы жүйелері мен ғимараттарының техникалық-экономикалық көрсеткіштерін қарастырады.

Сумен қамту және су бұру жүйелерін техникалық пайдалану туралы білімді қалыптастырады. Жалпы талаптарды, сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін пайдаланудың негізгі міндеттерін қарастырады. Пайдалану қызметін ұйымдастыру үдерістері туралы, желілерді пайдалануға қабылдау туралы, қажетті техникалық құжаттар туралы, желінің жоспарлы алдын алу жөндеулері туралы, желілер мен ғимараттардың жұмысын қарау және бақылау туралы түсінік береді.

Пән бастапқы деректердің географиялық, топографиялық, климаттық, геологиялық талдау әдістерін оқытады. Пән өзендердің, көлдердің, батпақтардың, жер асты суларының гидрологиясын зерттейтін бөлімшелерден тұрады. Өзендердің қалыптасуы, арналық үдерістер. Өзен ағынына әсер ететін факторлар. Ағынды реттеу түрлері. Маусымдық, көп жылдық реттеу су қоймалары қарастырылады. Су шаруашылығы есептерінің әдістері оқытылды.

Гидрологиялық есептер саласындағы халықаралық тәжірибені ескере отырып, су шаруашылығы және құрылыс жобалау кезінде пайдаланылатын гидрологиялық бақылаулардың деректерінің жеткіліксіз және жоқ болған кезде негізгі гидрологиялық сипаттамаларды талдау, қорыту мен есептеу әдістері қарастырылады. Сонымен қатар пән гидрологиялық құбылыстарды модельдеу әдістерін оқытады.

Тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің тиімді жұмыс істеуін сақтау, дамыту және тиімді жұмыс істеуі мақсатында әлеуметтік жүйелердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету әдістерін қолдану

Заманауи технологиялар негізінде су шаруашылығы және гидроэнергетикалық нысандарын жобалау.

Ғылым мен техниканың түрлі салаларынан білім интеграциясы негізінде су шаруашылығы саласындағы жүйелерді жобалау

Су шаруашылығы кәсіпорындарын басқарудың тиімділігін бағалау

Экономикалық-құқықтық ортада біртұтас тұлғаны қалыптастыруға және индивидтің жауапкершілігін арттыруға ықпал ететін білімді көрсету

Экологиялық қағидаттарды, қауіпсіздік талаптарын, заң аспектілерін, кәсіби этика кодексін ескере отырып су шаруашылығы жүйелерін жобалау.

Заманауи технологиялық жабдықтарды пайдалану және су шаруашылығын біріктірілген басқару саласындағы білімді қолдану

Су шаруашылығы кәсіпорындарының жобаларын әзірлеу және жүзеге асыру.

Жабдықтарға техникалық қызмет көрсету және жөндеу бойынша білімді меңгеру, су шаруашылығы жүйелері жұмысының пайдалану параметрлерін бағалай білу.

Гидрологиялық ақпаратты өңдеудің математикалық, физикалық және гидравликалық заңдарын және математикалық әдістерін қолдану.

Гидрологиялық есептерді, сумен қамту және кәріз жүйелерінің гидравликалық есептерін орындау, су нысандарының балансын жасау әдістерін қолдану