6B01704 Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті в Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық педагогикалық институты

Бұл курс мұғалім мамандығына алғашқы кіріспе ұсынады. Атап айтқанда, студенттер тұтас педагогикалық процесті түсіну және олардың кәсіби жеке бағдарларын қалыптастыру, педагогикалық және психологиялық мәселелер мен жағдайларды сыни тұрғыдан шешу үшін қажетті базалық білім мен дағдыларды дамытады. Курс студенттерге мұғалім мамандығын игеруге деген ынтасын қайта қарауға мүмкіндік береді.

Білім алушы фольклористика ғылымының өзіндік сыр-сипатын сипаттайды; фольклордың халықтың өнері, дәстүрі, таным-түсінігі екенін ажыратады; жазба ескерткіштер мен әдеби мұралардың өзіндік ерекшеліктерін айқындайды; хандық дәуірдегі әдеби мұра бойынша ғылыми әдебиеттер мен мәтіндерді сыни тұрғыдан талдайды; ақын-жыраулардың шығармашылық тұлға ретіндегі ерлік, қайраткерлік қасиеттерін бағалайды.

Курс салауатты, қауіпсіз және қолайлы білім беру ортасын қалыптастыру мақсатында мектеп жасындағы оқушылардың өсуі мен дамуының физиологиялық ерекшеліктерін зерттеуге бағытталған. Студенттер балалар мен жасөспірімдердің физиологиялық және гигиеналық ерекшеліктерін, сонымен қатар физиологиялық функциялардың педагогикалық әсерге жауап беру ерекшеліктерін талдайды. Сонымен қатар, курсты оқу барысында студенттер мүшелердің, мүшелер жүйесінің, жалпы организмнің сыртқы ортамен байланысты қызметінің ерекшеліктерін салыстырады. Осыған байланысты студенттер оқу процесін ұтымды етуге, аурудың алдын алуды жүзеге асыруға бағытталған оқушының үйлесімді дамуы мен функционалдық мүмкіндіктерін арттыру әдістерін қолданады.

Білім алушы тіл білімінің қалыптасуы мен дамуындағы әлемдік, отандық тілші-ғалымдардың лингвистикалық концепцияларын сипаттайды; тіл білімінің негізгі заңдылықтарын қолданады; латын әліпбилі қазақ жазуының емлелелік ерекшеліктерін айқындайды; қазақ әліпбиін сыни тұрғыдан талдайды; жаңа ережені үйретудің тиімді әдіс-тәсілдерін бағалайды.

«Педагогикалық психологиясы» курсы педагогикалық процесс және оқыту тұжырымдамаларына, білім беру психологиясының негізгі бағыттарына, түсініктері мен категорияларына шолу ұсынады. Студенттер оқу іс-әрекетінің құрылымын сыни тұрғыдан бағалауға және талдауға, педагогикалық іс-әрекеттің психологиялық заңдылықтары мен оқу-тәрбие процесінің әр түрлі кезеңдеріндегі педагогикалық әсерге шағылыстыруды үйренеді.

Білім алушы әдебиеттанудың негізгі ұғымдары мен категорияларын сипаттайды; гуманитарлық пәндер жүйесіндегі әдебиеттанудың орны мен рөлін анықтайды; көркем шығарманың құрылымы мен мазмұнын талдаудың әдістері мен тәсілдерін саралайды; көркем шығармашылықты зерттеуде заманауи әдебиеттанудың әдіснамалық аппаратын қолданады; әдеби шығарманың құрылымы мен мазмұнын сыни тұрғыдан талдайды; қазіргі заман ұстанымы тұрғысынан көркем шығарманың мазмұнын бағалайды.

Бұл курс педагогикаға ғылым ретінде шолу, оның диалектикалық, қарама-қайшылықты және әдіснамалық ерекшелігін ұсынады. Студенттер дүниетанымды, әлеуметтік және жеке маңызды педагогикалық мәселелерді талдайды, тұтас педагогикалық процестің заңдылықтары мен принциптері туралы сыни тұрғыдан ойластырады. Білім беруді цифрландыру жағдайында педагогика, киберпедагогика, киберкеңістік және кибер әлеуметтендірудегі киберонтологиялық тәсілге ерекше назар аударылатын болады.

Курс тіршілік қауіпсіздігі саласындағы нормативтік құқықтық актілерге сәйкес салауатты, қолайлы және қауіпсіз қоршаған ортаны қамтамасыз ету үшін экологиялық сауаттылықты дамыту жолдарын және тіршілік қауіпсіздік негіздерін үйренуге бағытталған. Студенттер адамның қоршаған ортаның өзара әрекеттесуін сыни тұрғыдан бағалайды, төтенше жағдайларда іс-әрекеттерді жүзеге асырады және экологиялық құзыреттілікті дамыту үдерісін белсенді ұйымдастырады. Сонымен қатар, студенттер табиғатты қорғау мен табиғатты пайдаланудың экологиялық принциптерін қисынды түрде анықтайды, қоршаған ортаның ластануын зерттеу жүргізеді, экожүйенің бір бөлігі ретіндегі адамның рөлін сипаттайды.

Курс жүйелі білім беру арқылы студенттердің бойында сыбайлас жемқорлыққа қарсы дүниетанымды, мәдениетті, сыбайлас жемқорлыққа қарсы азаматтық ұстанымды қалыптастырады. Студенттер сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру мәселелерін тарихи және заманауи контексте қарастырады, сыбайлас жемқорлықтың пайда болу себептерін, шығу табиғатын, тұрақтылығын жүйелі түрде ашады, сонымен қатар Қазақстан Республикасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың әлеуметтік-экономикалық, құқықтық, мәдени, адамгершілік-этикалық аспектілерін талдайды, "сыбайлас жемқорлық" ұғымының теориялық-әдістемелік негіздерін практикада қолданады, сыбайлас жемқорлық көріністерінің психологиялық ерекшеліктері және кәсіби ортадағы сыбайлас жемқорлық әрекеті үшін құқықтық жауапкершілікті тәжірбиеде қолданады.

Білім алушы морфемалардың грамматикалық қызметі мен мағыналарын сипаттайды; туынды сөздердің пайда болу жолдары мен тәсілдерін анықтайды; сөздердің түрлену заңдылықтарын қолданады; түбір мен қосымша шегін салыстырады; сөз бөліктерінің сөзжасамдық ерекшеліктерін сыни тұрғыдан талдайды; сөздерді топтастыру принциптері негізінде бағалайды.

"Кәсіпкерлік негіздері" курсы студенттерге кәсіпкерлік қызметті басқару саласындағы теориялық дайындықтың негіздеріне кең шолуды ұсынады. Студенттер кәсіпкерлік тетіктерін талдайды, кәсіби қызметте ұтымды шешімдер қабылдау механизмін сыни бағалайды. Кәсіпкерлік саласындағы жоспарлау, ұйымдастыру, ынталандыру және бақылау әдістерін талдайды. Студенттер осы проблемалық мәселеде жаңа әдіснамалық тәсілдерді қайта қарастырады., кәсіпкерлік объектілері мен субъектілерін жіктейді. Кәсіпкерлікті жоспарлау, қаржыландыру, талдау және бағалау саласында дағдыларды меңгереді.

Білім алушы негізгі грамматикалық ұғымдарды тереңдетіп сипаттайды; туынды сөздердің жасалу ерекшеліктері мен тәсілдерін анықтайды; сөздің лексикалық және грамматикалық мағына айырмашылықтарын салыстырады; негізгі грамматикалық ұғымдардың мәнін анықтауда теориялық заңдылықтарды қолданады; тілдік элементтердің құрылымдық ерекшеліктерін сыни тұрғыдан талдайды; сөз таптарының лексика-грамматикалық, синтаксистік қызметтерін саралайды; сөз таптарының ерекшеліктерін зерттеу нәтижелері негізінде бағалайды.

Білім алушы қазақ көркемсөз өнерінің дамуын сипаттайды; әдебиетшілердің зерттеулерін саралайды; осы кезең өкілдерінің өмірі мен шығармашылығын талдайды; жаңа жазба әдебиеттің өзіндік сипаттарын анықтайды; қазақ әдебиетін зерттеудің өзекті мәселелеріне сыни тұрғыдан қарайды; жазба әдебиеттің дамуын қазіргі заман ұстанымы тұрғысынан бағалайды.

Курста Ұлы даланың ұлы ағартушылары мен ғалымдарының педагогикалық мұраларына шолу жасалады. Оқу барысында студенттер Ұлы Дала ғалымдарының өмірі мен шығармашылығына талдау жасайды: әл-Фараби, А.Құнанбаев, А.Байтұрсынов, М.Дулатов. М.Жұмабаев, І.Алтынсарин және басқалар Курс студенттерге Қазақстандағы педагогика ғылымының пайда болуы мен дамуы мәселесінде ұлы ғалымдардың еңбектерінің маңыздылығын қайта қарастыруға мүмкіндік береді.

Білім алушы кезең әдебиетінің негізгі даму бағыттары мен заңдылықтарын сипаттайды; ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің негізгі үрдістері мен даму ерекшеліктерін, жанрлық сипатын айқындайды; жетекші ғалымдардың көркем мәтін бойынша әдеби теориялық зерттеулерін саралайды; теориялық білімді практикада қолданады; даму бағыттарын сыни тұрғыдан талдайды; кезең әдебиетінің көркемдік табиғатын бағалайды.

Білім алушы қазақ тіліндегі терминологияның ерекшеліктерін сипаттайды; термин сипаттаудың лексикографиялық тәсілдері мен құралдарын анықтайды; ғылыми-зерттеу еңбектер мен оқулықтарды қолданады; сөздіктердің маңызы мен мәнін саралайды; сөздіктердің құрылымы, дұрыстығы, аударылу сауаттылығын сыни тұрғыдан талдайды.

Білім алушы әдебиеттің көркемдік даму заңдылықтарын сипаттайды; әдеби даму және дәстүр жалғастығын саралайды; әлемдік көркемдік даму үдерісіндегі қазіргі қазақ әдебиетінің өзіндік тұғырын анықтайды; Абай дәстүрі және оның қазақ поэзиясындағы жалғастығын, Әуезовтың тарихи роман дәстүрін әдеби көркемдік сыни тұрғыдан талдайды.

Білім алушы ғылыми - зерттеу жұмыстарының, академиялық жазудың негізгі қағидаларын сипаттайды; баяндама мен ғылыми мақаланың ерекшелігін анықтайды; нақты тұжырымдарды қолданады; ғылыми -зерттеу жұмыстарында қолданылатын әдіс-тәсілдерді сыни тұрғыдан талдайды; ғылыми мақаланың басқа ғылыми жұмыстардан өзгешелігін салыстырады.

Білім алушы сөздердің тіркесу қасиеті мен түрлерін сипаттайды; сөз тіркесінің құрамы мен түрлерін анықтайды; сөздердің байланысу формаларын салыстырады; сөйлемнің құрылу принциптері бойынша теориялық заңдылықтарды қолданады; сөйлемнің құрамын, түрлерін сыни тұрғыдан талдайды сөйлемнің құрылымдық ерекшеліктерін бағалайды.

Бұл курс болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығының міндетті компоненті болып табылады. Бұл пәнді игеру студенттерге «Мәңгілік Ел» және «Рухани жаңғыру» ұлттық идеясына сәйкес мектеп оқушыларымен тәрбие жұмысын жүргізуге, жоспарлар мен конспекттер жасауға, сыныптан тыс тәрбие жұмыстарын ұйымдастыруға және өткізуге мүмкіндік береді. Курс студенттерге заманауи мектепте сынып жетекшісінің қызметін қайта қарауға мүмкіндік береді.

Білім алушы тілдің лексикография жүйесін, қазақ тіліндегі түрлі типтегі сөздіктер ерекшелігін сипаттайды; лексикографияның ғылым ретінде қарастырылуын, сөздік түрлерін, құрылымын сыни тұрғыдан талдайды; сөздердің сөздіктерде берілу тәртібін саралайды; лексикографиялық ақпараттардың өзіндік заңдылықтарын қолданады; терминдердің мағынасын анықтайды; сөздіктердің сипаттарын бағалайды.

Білім алушы әдебиеттің қоғамдық-әлеуметтік жағдаймен байланысын, ой-сананы оятудағы міндеттерін сипаттайды; алаш қаламгерлерінің идеялық, мазмұндық, стильдік ерекшеліктерін айқындайды; діни-ағартушылық және ағартушы-демократтық бағыттағы әдебиеттің өзіндік ерекшеліктерін саралайды; осы кезеңдегі әдебиеттану ғылымының жетістіктерін және жекелеген ақын-жазушылардың шығармашылық мұрасын талдайды; осы кезеңдегі әдебиеттану ғылымының жетістіктерін бағалайды.

Білім алушы сөйлемнің құрылымдық семантикалық түрлері мен ерекшеліктерін сипаттайды; сөйлемнің құрамындағы және семантикасындағы құбылыстарды анықтайды; синтаксистік заңдылықтарды дұрыс қолданады; сөйлеушінің коммуниктивтік мақсатына сәйкес түрлі құрылымдағы жай сөйлемді құрастырады; түрлі құрылымдағы сөйлемдерді сыни тұрғыдан талдайды; негізгі синтаксистік бірліктің қызметін бағалайды.

Білім алушы өзге тілді білім беру ұйымдарында пәнді оқытудың ұстанымдарын, дидактикалық-технологиялық негіздерін сипаттайды; оқытудың әдістері мен тәсілдерін, дидактикалық материалдар мен құралдарын анықтайды; жаттығулар жүйесін, тапсырмалардың өзіндік ерекшеліктерін сыни тұрғыдан талдайды; тіл бірліктерінің жүйелілік, құрылымдық, семантикалық, формалық, функционалдық қырларын кешенді түрде талдаудың және оны меңгертудің жолдарын саралайды; оқу нәтижесін бағалайды.

Бұл курс қазіргі әлемдегі инклюзивті білім беруге шолу жасап ұсынады. Студенттер «инклюзия» ұғымын ажырата алады, арнайы білім беруді реформалау мәселесін аша алады, ұлттық арнайы білім беру жүйесінің қалыптасуы мен даму тарихын қарастырады, балаларды интеграциялау модельдерін талдайды және салыстыра алады, мүмкіндігі шектеулі, инклюзивті білім беруді басқарудың құқықтық және этикалық негіздерін түсіндіреді.

Білім алушы өзге тілді білім беру ұйымдарында қазақ тілі мен әдебиетін кіріктіре оқыту жүйесіне негізделген оқыту әдістемесін сипаттайды; оқытудың жаңа инновациялық технологияларын анықтайды; оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыруда қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдеріне сыни тұрғыдан қарайды; шығармалардың жанрлық ерекшеліктерін талқылайды; ғылыми-әдістемелік еңбектерді қолданады; оқыту әдістерінің тиімділігін бағалайды.

Білім алушы оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдерді сипаттайды; оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқуды сыни тұрғыдан талдайды; оқыту мен оқудағы сандық ресурстарды қолданады; бағалаудың негізгі мақсаттары мен өлшемшарттарын анықтайды; жоспарлау жүйесі мен мазмұнын саралайды; ынтымақтастық пен өзара іс-әрекеттегі жұмыс түрлерін бағалайды.

Білім алушы сандық құралдарды сипаттайды; онлайн-сервистер мен интерактивті оқытуға арналған платформаларды талдайды; оқытуда QR кодтарын қолданады; бейнеконференция жүйелерін саралайды; онлайн тестілеу және білімді бақылау сервистерін анықтайды; оқытудағы сандық ресурстардың тиімділігін бағалайды.

Бұл курс студенттердің ішкі өзгерістерін сезіну және бекіту тетіктерін, шығармашылық, педагогикалық іс-әрекетке ұмтылуды ұсынады. Пәнді меңгеру нәтижесінде студенттер педагогикалық шеберліктің құрамдас бөліктерін сипаттай алады, педагогикалық техниканы көңіл-күйін, эмоциясын, сөйлеу техникасын, дауыс ырғағын студенттерді тәрбиелеу мен тәрбиелеу саласындағы өзіндік мінез-құлқын талдауды, кәсіби сапасын бағалау меңгереді.

Білім алушы оқытудың модельдері мен технологияларын сипаттайды; оқыту жүйелерін ажыратады; оқытуға арналған интербелсенді тапсырмаларды жасаудың онлайн-сервистерін саралайды; интербелсенді жұмыс парақтарының конструкторларын, аудио және видео өңдеу құралдарын қолданады; платформаларды сыни тұрғыдан талқылайды, қашықтықтан оқытудағы оқыту платформалары мен сервистердің тиімділігін бағалайды.

Білім алушы жазба жұмыстарының жүйесін сипаттайды; жазба жұмысты бағалау критерийлерін анықтайды; талдау жұмыстарының түрлерін сыни тұрғыдан талдайды; жетекші ғалымдардың зерттеулерін қолданады; жазба жұмыстарға қойылатын талаптарды саралайды; жазба жұмысты бағалау критерийлерін анықтайды; жазба жұмыстарын бағалайды.

Білім алушы қазіргі тіл білімінің негізгі ұстанымдары мен зерттеу қағидаттарын сипаттайды; ұлттық сананың тілдегі көрінісін талдайды; жаңа бағыттарға қатысты тәжірибелерді сыни тұрғыдан саралайды; психолингвистикадағы эксперименттерді қолданады; жаңа бағыттардың маңызын анықтайды.

Білім алушы қазақ және орыс тілдеріндегі фонетика, лексика, морфология, синтаксисі салаларының ұқсастығы мен айырмашылығын сипаттайды; қазақ және орыс тілдеріндегі сөз таптарының сөзжасамдық өзгешеліктерін салыстырады; қазақ, орыс тілдеріндегі орфографиялық, орфоэпиялық және стилистикалық тілдік ерекшеліктерді сыни тұрғыдан талдайды; сөздердің сөйлемдегі орын тәртібін анықтайды.

Тілдік қатынастың түрлері: оқылым, жазылым, айтылым, тыңдалым, тілдесім. Ғылыми бағытта жазылатын жұмыстардың ерекшелігі. Академиялық мәтіннің түрлері және олардың құрылымы. Академиялық жазылым – мамандығына байланысты студенттің оқуға міндетті немесе таңдап алған пәндері бойынша белгілі бір тақырып төңірегінде түсініктер мен пікірталастар баяндалған әдебиеттерді оқып, оған талдау жасауы және оларды қолдану арқылы жазбаша түрде өз пікірін білдіруі. Бұл жазба жұмысы студенттерді өз бетінше зерттеу жұмыстарын жүргізуге, жобалық жазба жұмыстарын жазуға машықтандырады.

Білім алущы балалар әдебиетінің қалыптасуын, фольклормен байланысын сипаттайды; қазақ балалар әдебиетінің жаңа бағытта дамуын анықтайды; әдебиет тарихындағы маңызын, өзіндік ерекшелігін сыни тұрғыдан талдайды; ғылыми әдебиеттер мен мәтіндерді қолданады; әр дәуірдегі балалар әдебиетінің сипатын саралайды; балалар әдебиетінің стильдік сипатын, тәлім-тәрбиелік мәнін бағалайды.

Білім алушы салыстырмалы грамматика және қазақ әдеби тілінің тарихын сипаттайды; бір құрамды сөйлемнің айырмашылығын анықтайды; ұқсастығын саралайды; қазақ әдеби тілінің тарихын, кезеңдерін сыни тұрғыдан талдайды; қазақ баспасөзіндегі жаңа қолданыстарды прагмалингвистика тұрғысынан бағалайды.

Білім алушы қазіргі әдебиетке тән эстетикалық қағидаттарды сипаттайды; шығармашылық тұлғаларға тән сипаттарды анықтайды; теориялық білімді практикада қолданады; қазіргі әдеби процесс және әдеби сын саласындағы зерттеулердің ғылыми тұжырымдарын саралайды; әдебиеттану ғылымының жетістіктерін бағалайды.

Білім алушы көркем әдебиеттің табиғатын сипаттайды; әдеби шығармалар табиғатын анықтайды; қазіргі әдебиеттанудағы зерттеулердің ғылыми тұжырымдарын қолданады; әдеби теориялық ұғымдардың ара жігін сыни тұрғыдан саралайды; көркем шығарманы ғылыми-теориялық тұрғыда талдайды; көркем шығарманы объективті түрде бағалайды.

Білім алушы жасөспірім әдебиетінің өзіндік сыр-сипатын сипаттайды; шартты түрдегі жіктелісін саралайды; теориялық зерттеулерді қолданады; жас ерекшеліктеріне сай фантастикалық, шытырман оқиғаларға құрылған шығармаларды анықтайды; жасөспірім әдебиетін жанр, тақырып, көркемдік мазмұнын сыни тұрғыдан талдайды; ерекшеліктерін бағалайды.

Білім алушы әдебиеттің даму кезеңдерін сипаттайды; Тәуелсіздік идеясының түп-төркінін, бағыт-бағдарын өздігінен салыстырады; қаламгерлердің идеялық, мазмұндық, стильдік ерекшеліктерін айқындайды; ұлттық әдебиеттанудың соңғы жетістіктерін жинақтап түсіндіреді; жетекші ғалымдардың көркем мәтін бойынша әдеби теориялық зерттеулерін қолданады; көркем туындыда кездесетін тарихи шындық пен көркемдік шындықтың ара-қатынасын ажыратады; осы кезеңдегі әдебиеттану ғылымының жетістіктерін бағалайды.

Білім алушы сөз өнерінің поэтикасын, филологиялық талдауды сипаттайды; ұлттық және әлемдік әдебиеттің қазіргі даму бағыттарын айқындайды; қазіргі әдебиеттанудағы зерттеулердің ғылыми тұжырымдарын қолданады; модернистік, постмодернистік әдебиеттің ортақ сипаттары мен ерекшеліктерін сыни тұрғыдан талдайды.

білім беру жүйесінің даму тенденцияларын, Қазақстан Республикасының білім саласындағы нормативтік құқықтық актілерін, әлеуметтік-экономикалық аспектілері мен қоршаған орта әсерін ескере отырып, бизнесті ұйымдастырудың тәжірибесін, мектептегі іс қағаздарын жүргізу негіздерін сыни талдау арқылы меңгереді;

қазақ, орыс тілдерінде іскерлік және практикалық деңгейде тиімді қарым-қатынас орнатады;

инклюзивті білім беру жағдайында білім алушылардың физиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, қазақ тілінде оқытпайтын мектептерде қазіргі заманғы педагогикалық процесті жүзеге асыра алатын базалық білім мен дағдыларды, критериалды бағалауды сыни тұрғыдан қолданады;

кәсіби қызмет саласында сандық білім беру ресурстарын қолдану дағдыларын игерген;

кәсіби салада ғылыми зерттеулерді этикалық тұрғыдан жүргізу дағдыларына ие;

білім алушылардың физиологиялық жас ерекшеліктерін ескере отырып, қарым-қатынаста психология мен педагогиканың, Ұлы Даланың рухани құндылықтарының теориялық негіздерін қолданады, оқу-тәрбие жұмысын жоспарлап жүргізеді.

тіл білімі және әдебиеттану ғылымы салаларының негізгі теориясын сыни тұрғыдан меңгереді;

пәндік және әдістемелік білім жүйесін кәсіби салада қолданады;