Қазақстан Республикасында жыл қорытындысы шығарылғаннан кейін үздік студенттерді анықтап, оларға жалпы білім беру гранттарын сәтті тапсыру дәстүрге енді. Еңбек сіңірген марапат жастарға тегін нысанда оқуды жалғастырып қана қоймай, ай сайын ақшалай жәрдемақы, басқаша түрде стипендия алуға мүмкіндік береді. Оның өлшемі қандай факторларға байланысты екенін толығырақ айтайық.

Стипендиялардың түрлері

Назарға, ЖОО (Жоғары оқу орындары), КТБ (Кәсіптік техникалық мекемелер) және колледж студенттері мемлекеттік стипендияны алуға мүмкіндігі бар

Мемлекеттiк стипендиялардың мынадай түрлерiн ажыратады:

· әдеттегі (ең төменгі) стипендия;

· жоғары стипендия;

· мемлекет айқындайтын президенттік стипендия (ЖОО студенттеріне арналған).

Көтермелеу сыйақыларының кез келген түрлерін алу төлем карталары арқылы ғана мүмкін болады. Оны дайындау үшін әдетте 45 күннен аспайтын уақыт қажет. Оқудың алғашқы айларында студенттің мұндай картасы әлі болмаған кезде стипендия оқу орны кассасының терезесінде беріледі. Мұндай картаны ресімдеу кезінде банк мекемесінде негізгі құжаттың - азаматтың жеке куәлігінің (паспортының) болуы талап етіледі.

Стандартты ең төменгі стипендия

Барлық басқа студенттер сияқты білім беру грантының иегерлері де білім беру орнына түскен сәттен бастап барлық бірінші семестр ай сайын әдеттегі (стандартты) стипендияны алатын болады. Қысқы сессияның нәтижелері бойынша емтихандар сәтті тапсырылған жағдайда олар мұндай сыйақыны одан әрі де алатын болады. Сессияны тек «өте жақсы» тапсырған студенттерде ақшалай баламада 15% жоғары стипендия алуға мүмкіндік туады. Жазғы айлар - шілде және тамыз айлары үшін жақсы мамандар мен үздік мамандарға да материалдық төлемдер төленеді.

Шәкіртақы төлеудің ішінара кідірісі немесе толық тоқтатылуының бірқатар себептерін атап өтуге болады.

1, Жеке мән-жайлар, ауру, дүлей апаттар себеп болуы мүмкін емтихандарды уақтылы тапсырмау. Растайтын құжаттар негізінде білім беру мекемесінің басшылығы емтихан тапсыру үшін жеке мерзімдерді белгілейді, олар сәтті өткеннен кейін стипендия тағайындалады.

2, Студентті бір білім беру орнынан басқа білім беру орнына ауыстыру кезінде төлемдерді жүзеге асыру оқу сабақтарындағы айырмашылық реттелгеннен кейін жүргізіледі.

3, Емтихан сессиясында қанағаттанарлықсыз баға алған жағдайда барлық семестр бойы студенттің стипендия алуға құқығы жоқ.

4, Жетім студенттер мен мүгедек студенттерге сессияны сәтсіз тапсырған жағдайда стипендия тағайындау да жүргізілмейді.

5, Академиялық демалыстағы студенттерге ақшалай төлемдер төленбейді.

6, Студент оқудан шығарылған немесе ол оқу орнынан кеткен кезде стипендия тағайындау автоматты түрде алынады.

Жоғары мемлекеттік стипендия

Жоғары стипендияның осындай түрі емтихан сессиясының нәтижелері бойынша тек үздік бағалары бар ЖОО мен колледж оқушыларына тағайындалады. 15% -дық үстеме, ал оқушылардың кейбір топтары үшін бұл көрсеткіштен әлдеқайда көп, студенттің барлық моральдық және дене күштерін жұмылдыру үшін жақсы ынталандыру болып табылады. Көтерілу мөлшері туралы осы баптың кейінгі ақпаратында айтылатын болады.

Президенттік мемлекеттік стипендия

Президенттік мемлекеттік стипендия белгілі бір еңбегі үшін ЖОО студенттеріне сыйақы ретінде беріледі. Оны жастар алады:

· ғылыми-зерттеу қызметімен айналысатындар;

· ұжымның қоғамдық, мәдени және спорттық өміріне қатысатын өз дарындарын көрсететін;

· зияткерлік әлеуетті қалыптастыруға жәрдемдесетін.

Президенттік стипендиялардың саны Қазақстан Республикасының ЖОО-ларында күндізгі оқу нысаны бойынша оқитын студенттердің жалпы санына қатаң пропорционалды бөлінеді. Мұндай адамдардың саны 700-ден кем болатын білім беру мекемелері мұндай гранттар беруге үміттене алмайды.

Үшінші курс студенттері мен екінші курс магистранттары президенттік стипендия алуға құқылы, әрі олар ақылы да, бюджеттік де негізде оқи алады.

Мұндай төлемдер студенттер мен магистранттарға:

· республикалық және халықаралық олимпиадаларға, шығармашылық конкурстарға, спорттық жарыстарға, фестивальдарға қатысатын;

· қандай да бір жаңалықтар мен өнертабыстардың авторларына;

· республикалық және халықаралық маңызы бар әртүрлі журналдарда өздерінің ғылыми еңбектерінің публицистеріне;

· ғылыми зерттеулермен белсенді айналысатын, бірақ растайтын құжаттар, грамоталар мен куәліктер болған жағдайда.

Стипендияларды тағайындау жөніндегі мәселе осы мекеменің ғылыми кеңесінде шешіледі және ректор бұйрыққа қол қойғаннан кейін күшіне енеді. Бір семестр (академиялық кезең) ішінде ғана осындай сыйақы алуға болады. Айта кетерлігі, ол бірнеше рет бір адамға берілуі мүмкін.

Жоғарыда көрсетілген критерийлер стипендия тағайындау үшін студенттерді таңдауды айқындайды.

Тең жағдайларда:

· жетімдер, сондай-ақ ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;

· балалық шақ мүгедектері, мүгедектер.

Жол төлемдері

Жол төлемдері сияқты кез келген студент үшін маңызды мәселені егжей-тегжейлі қарау керек. Көлікте жеңілдікпен жол жүруге (жол жүру):

1. Колледж оқушылары. Жылына екі рет - қысқы және жазғы демалыстарда оларға 3704 теңге сомасында жол жүру ақысы төленеді, бұл 2013 жылға 2 есе АЕК құрайды.

2. ЖОО оқушылары. Олар үшін жол жүру ақысының сомасы 7408 теңгені құрайды (2015 жылға 4 есе АЕК).

Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған мүгедек және жетім балалар үшін жол жүру төлемдері бойынша қосымша жеңілдіктер көзделмеген. Жол жүру қаражатын есептеу жылына екі рет - ақпан және маусым айларында жүзеге асырылады. Әдетте, ақша төлем картасына аударылады немесе оқу орнының кассаларында қолма-қол беріледі.

Стипендиялардың мөлшері

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 28 ақпандағы № 266 қаулысымен бекітілген Білім беру мекемелерінде оқитын студенттердің мемлекеттік стипендияларын тағайындау, төлеу және олардың мөлшерлері қағидаларына сәйкес стипендиялардың мөлшерін реттеу жүргізіледі.