6B02304 Орыс филологиясы в А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті

Әдебиеттануға кіріспе және әдебиет теориясы пәні негізгі әдеби-теориялық категорияларды (тақырып пен идея, мазмұн мен пішін, әдеби тек пен түр, әдеби даму, стиль т.б.) шығарманы әдеби-теориялық талдау принциптерін үйретеді. Пән әдеби бейне, көркем шығарма, әдеби жанр, көркем шығарманың тілі т.б. әдебиеттанудың басты категорияларын меңгертуді мақсат етеді.

Пән болашақ филологтарды тіл теориясының жетекші ұғымдарымен таныстыруға, қазіргі лингвистиканың өзекті мәселелерімен таныстыруға бағытталған. Пәнді оқу барысында білім алушылардың игерген терминдері мен анықтамалары лингвистикалық пәндердің бүкіл циклі үшін негіз болып табылады.

Пән фонетика, фонология, орфоэпия, акцентология, графика, дыбыстардың жіктелуі, олардың сөйлеу ағынындағы модификациясы, орыс тіліндегі буын мен буын ерекшеліктері, фонема ұғымы, фонетикалық және фонемалық транскрипция ережелерін қарастырады.

Пән орыс халық ауыз шығармашылығының түрлері, жанрлары, ерекшеліктері туралы түсінік береді. Білім алушыларға ғылыми еңбектерді өз бетінше талдауға, әртүрлі үлгілерді салыстыруға, олардың жасалу уақытын, орнын, қолданылу ауқымын анықтауға мүмкіндік береді. Пән тілдің байлығын ашып, мәдени мұраны құрметтеуге үйретеді.

Бұл пән білім алушыларға славян филологиясының танымдық, тәрбиелік мәні, қазіргі славян халықтары олардың тілдері туралы мәліметтерді, славян тілдерінің классификациясы, славян тілдерінің даму, қалыптасу кезеңі жайында толық мәлімет алуға көмектеседі.

Пән орыс тілінің лексикасы мен фразеологиясының ерекшеліктерін, лексикалық құрамның қалыптасу заңдылықтарын, Семантиканың дамуын, контекстегі сөздердің өзара әрекеттесу сипатын, лексикалық жүйенің парадигматикалық және синтагматикалық қатынастарын, сөздіктердің түрлері мен түрлерін және олармен жұмыс істеу ерекшеліктерін зерттеуге арналған.

Пән теориялық білімді тереңдетеді және жүйелік құбылыс ретінде морфология туралы тұтас түсінік қалыптастырады; орыс тілінің морфологиялық жүйесінің жалпы сипаттамасын береді; білім алушыларда морфология туралы идеяны тілдің арнайы ішкі жүйесі ретінде қалыптастырады, лексикологиямен , синтаксиспен, сөзжасаммен байланысын көрсетеді; тіл туралы ғылымның осы бөлімінің негізгі ұғымдарының мазмұнын ашады.

Курсты оқу білім алушыларға осы кезеңнің әдеби шедеврлерін игеруге мүмкіндік береді. Олар алдыңғы дәуірдің ең жақсы дәстүрлері мен жаңаша ұсынылған орыс әдебиетінің бағыттары – романтизм мен реализм туралы түсінік қалыптастырады. Осы кезеңдегі орыс әдебиеті тілдің байлығы мен жанрлық әртүрлілігімен ерекшеленеді. Бұл пән көрнекті жазушылар мен ақындардың шығармашылығын қарастырады.

Пән орыс тілінің сөзжасам теориясы туралы негізгі ұғымдарды қалыптастырады, сөздерді дұрыс қалыптастыру және олардың грамматикалық мағыналарын, категориялары мен формаларын, осы формаларды қолдану ерекшеліктерін анықтау дағдыларын дамытады.

Пән білім алушыларға ортағасырлық орыс әдебиетінің өзіндік ерекшелігі туралы түсінік береді және оларды ортағасырлық типтегі әдебиеттер мен жаңа және қазіргі заманғы әдебиеттерді салыстыру негізінде XVIII – ХІХ ғасырлардағы орыс әдебиетінің тарихын терең түсінуге дайындайды.

Бұл пән орфография ережелерін, әріптердің емлесін, түбір сөздердің, қосымшалардың, бірге жазылатын, дефис арқылы жазылатын сөздердің жазылуын, шылаулар мен одағайлардың жазылуын, бас әріптің қолданылуын қарастырады. Пән аясында пунктуацияның зерттеу нысаны, міндеттері, маңызы. Тыныс белгілердің қалыптасуы мен даму жолдары, орыс тілі пунктуациясының жүйесі туралы мәлімет беріледі.

Пән экономикалық ойлау тәсілін, бәсекелестік ортада кәсіпорындардың табысты кәсіпкерлік қызметін ұйымдастырудың теориялық және практикалық дағдыларын қалыптастырады

Бұл пәнді оқу кезінде білім алушылар көшбасшылық қасиеттерді, стильдерді, кәсіпорын, аймақ және тұтастай ел деңгейінде әсер ету әдістерін қолдана отырып, адамдардың мінез-құлқы мен өзара әрекетін тиімді басқарудың әдістемесі мен практикасын игереді

Пәнді оқу барысында білім алушылар натурализм мектебінің, реализмнің, романтизмнің даму ерекшеліктерімен, әдебиеттегі модернистік ағымдардың пайда болуын қалыптастырумен, авторлардың идеялық ізденістерімен, қоғамның дамуы мен қайта құрылуы туралы әртүрлі көзқарастарды ұстанатын жазушылардың қарсыласуымен танысады.

Пән экологиялық ойлауды және табиғи экожүйелер мен техносфералардың жұмысында қауіпті, төтенше жағдайлардың алдын алу қабілетін қалыптастырады

Пән білім алушыларға алдыңғы курстарда алған білімдерін бекітуге көмектеседі. Теориялық материалды практикада сауатты және тиімді қолдануға үйретеді, орыс ауызекі тілінің ерекшеліктерімен, оны жіктеу түрлерімен таныстырады, емле мен сауатты сөйлеу дағдыларын дамытады.

Бұл курс қазіргі орыс тілі синтаксисінің бастапқы буыны болып табылады, онда сипаттаманы жіктеудің негізіне байланысты жай сөйлемнің барлық типтері зерттеледі: айтылу мақсаты бойынша; олардағы шындыққа деген көзқарастың сипаты бойынша; бір немесе екі негізгі мүшенің болуына байланысты.

Пәнді оқу заңнамалық нормалардың рөлі туралы жалпы түсінік беретін құқықтың негізгі салаларының мәселелерін қарауға бағытталған, сондай-ақ білім алушылардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы дүниетанымы мен құқықтық мәдениетін қалыптастыруды зерделеуді көздейді

Пән аясында білім алушылар екі түрлі мәдениет өкілдерінің қарым-қатынас дағдыларымен танысады. Олар ақпарат, мәдени құндылықтар алмасудың ерекшеліктерін біледі. Сондай-ақ, басқа мәдениетті құрметтеуге, оның өкілдеріне қызығушылық пен төзімділік танытуға үйренеді.

Курсты оқи отырып, білім алушылар шетелдік әдеби дәстүрлермен, әдебиеттегі әр түрлі стильдер мен бағыттармен, сондай-ақ антикалық әдебиеттің шығармаларымен, 17-18 ғасырлардағы әдебиеттермен, 19-20 ғасырлардағы шетелдік әдебиеттермен танысады. Көркем шығармаларды талдай отырып, әлем әдебиетінің даму тарихының ерекшелігін ашады, яғни антикалық дәурден қазіргі кезге дейін.

Педагогиканың ғылым мен оқу пәні ретіндегі мақсаттары, міндеттері мен тұжырымдамалық негіздері анықталған. Педагогикалық білім берудің теориялық және әдіснамалық негіздері сипатталған. Заманауи педагогтардың кәсіби құзыреттілігі анықталған. Білім алушылар педагогикадағы тұтас педагогикалық үдерістің теориясы мен практикасы, субъектілері, тәрбие мен оқыту үдерісінің технологиялық негіздерімен танысады. Киберпедагогика негізі, педагогтың іс-әрекетер мазмұнындағы инновацияларын зерттейді.

Пән аясында білім алушылар тіл нормаларының түрлерін, мәдениетаралық қарым-қатынастың сипаты мен ерекшеліктерін қарастырады. Пән сауатты сөйлеу дағдыларын дамытуға, өз ойларын нақты және дұрыс жеткізе білуге, қарым-қатынастың әртүрлі салаларында өз пікірін білдіруге бағытталған.

Бұл пәнді игеру нәтижесінде білім алушы құрмалас сөйлемдердің синтаксистік жүйесін, құрмалас сөйлемнің сипаты мен түрлерін ажыратуды меңгереді, теориялық білімді практикамен ұштастыруды, тіл фактілерін нақты танып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын қолдануді игереді. Мәтін құрамындағы құрмалас сөйлем жүйесін талдай алады.

Пән білім алушыларды ғылыми ізденістерді жүргізудің, жобалық қызметті ұйымдастырудың негізгі ережелерімен таныстырады. Курс аясында олар ғылыми-зерттеу жұмысының негізгі ұғымдарымен, ғылыми зерттеушінің мәдениетімен танысады, ғылыми қызметтің практикалық дағдыларын дамытады, ғылыми жұмысты жүргізу үшін қашықтықтық мүмкіндіктерді пайдаланады.

ҚР жастар саясаты. Жастар ұйымдары. Білім, отбасы, жұмыспен қамту және шығармашылық бастамалардағы жастар бағдарламалары. Шет елдердегі жастар саясаты. Жастар бастамаларын дамыту бойынша іс-шаралар. Тәрбие жұмысының негізгі әдістері, тәсілдері, құралдары мен бағыттары. Тәрбие жүйесі тұтас педагогикалық процестің бөлігі ретінде

Пән оқушылардың дайындық деңгейі мен психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерін ескере отырып, мектепте орыс тілін оқыту мәселелерін зерделеуге, оқытудың өзекті міндеттерін, орыс тілінің түрлі курстарын оқытудың жетекші технологияларын, әдістерін, тәсілдерін қарастыруға бағытталған

Пән аясында білім алушылар сөйлем синтаксисі мен сөз тіркесі синтаксисінің яғни сөз, сөз тіркесі сөйлемнің құрылыс материалы екендігін, құрмалас сөйлем түрлерін ажыратуды үйренеді. Пән мәтін синтаксисінің өзіндік ерекшеліктерінің элементтерін құрмалас сөйлем материалдары негізінде толық бағдарлауға дағдыландырады.

Курс сөйлемді, абзацты семантикалық талдауға, мәтінге жоспар құруға, тезистің әдістері мен тәсілдеріне, конспект жасауға, мәтін ақпаратын қалпына келтіруге арналған тіректерді қолдануға үйретеді. Абзацтағы сөйлемдердің байланыс түрлерімен, ғылыми мәтінде ұсыну тәсілдерімен таныстырады. Мәтіннің фрагменттеріне семантикалық талдау жасауға, ғылыми және танымал ғылыми мәтіннің тақырыптарын ажыратуға, өз мәтінін жазуға үйретеді.

Курс педагогика ғылымының пәні ретінде басқа пәндер арасында ерекше орын алады, өйткені оның зерттеу объектісі сөз болып табылады. Бұл пән әдебиеттің ғылым ретінде қалыптасу тарихын, әдебиетті оқытудың әдістері мен тәсілдерін зерттейді, оқытудың заманауи технологияларын қарастырады және тәрбиелік сипатқа ие.

Пән орыс әдеби тілінің қалыптасуы мен даму тарихын зерттеуге бағытталған. Пән шеңберіндегі білім алушылар кезең-кезеңмен белгілі бір дәуірдің әдеби тілінің ерекшеліктерін қарастырады, оларды көркем шығармалардың үлгілеріне сүйене отырып салыстырады.

Пән білім алушылардың сөйлеу қарым-қатынасының негізі ретінде мәтіндік іс-әрекет туралы білім жүйесін қалыптастырады; көркем мәтіннің ерекшеліктерін коммуникацияның ерекше формасы ретінде таныстырады; көркем мәтін теориясының негізгі мәселелерін ашады.

Пән білім алушыларға ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасыр басындағы әдебиеттегі әдебиет пен қоғамдық сананың болып жатқан тарихи үрдістермен байланысын танытады. Осы кезең әдебиетіндегі жаңа бағыттарға баға беріліп, көрнекті ақындар (Блок, Ахматова, Цветаева, Гумилев, Есенин, Белый, Маяковский) шығармашылығы жайында мәлімет береді.

Пәнді оқу барысында білім алушылар лингвистикалық инстинкттерін дамытады, әр түрлі стильдегі мәтіндерді жасай отырып, тілдік талғамға сүйену, оларда әр сөйлеу үлгісінің ерекшеліктерін сезіну керек деген түсінік пайда болады. Білім алушылар мәтіннің әртүрлі элементтерін өңдеу дағдыларын игереді, сонымен қатар өз мәтіндерін құруды үйренеді.

Пән XIX ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басындағы әдеби процестің сипатын, оның даму ерекшеліктерін, әлеуметтік-саяси жағдайдың әдебиеттің дамуына әсерін, орыс тарихының бетбұрыс кезеңдеріндегі жазушылар мен ақындардың шығармашылық ізденістерінің көрінісін, оқу кезеңіндегі әдеби бағыттар мен топтардың түсі мен құлдырауын зерттейді.

Пән білім алушыларда шығарманың бейнелі құрылысы мен идеялық-көркемдік ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастырады. Көркем әдебиетті сауатты оқуға, ауызша сөйлеуді дамытуға, сөздік қорын толықтыруға, тіл мәдениетін арттыруға үйретеді.

Пән аясында грамматиканың даму тарихы орыс тілінің бөлімі ретінде қарастырылады. Білім алушылар фонетика, морфология, синтаксис заңдарымен танысады. Өзгерістерді бақылайды, ежелгі орыс тілінің дыбыстарының, формаларының, лексикалық құрамының ерекшеліктерін анықтайды, қазіргі грамматикамен салыстырады.

Осы пән аясында білім алушылар латын әрпіне негізделген әліпбидің құрамымен, жаңа емлемен танысады. Жаңа үлгідегі әріптерді еркін оқуға, жазуға дағдыланады. Латын негізді қазақ әліпбиін енгізу саясатымен танысып, осы мәселеге қатысты пікірталастарға өзіндік көзқарас білдіруге дағдыланады.

Бұл пәнде агглютинативті қазақ тілі мен флективті орыс тілінің фонетикасы, морфологиясы салғастырмалы түрде қарастырылған. Екі тілдің құрылымындағы айырмашылықтарға байланысты ерекшеліктер әр сала бойынша салыстырылады.

Пән стилистиканың ерекше лингвистикалық пән ретінде қалыптасу мәселелеріне арналған, оның тақырыбын, проблемаларын, қалыптасу тарихын қарастырады. Білім алушылар орыс тілінің стилистикалық жүйесінің даму ерекшеліктерін зерттеудегі қолданыстағы бағыттармен танысады.

Пән білім алушыларға аударма тарихы, түрлері, бір тілден екінші тілге аударма жасау техникасы жөнінде түсінік береді. Теориялық білімдерін сөз, сөз тіркесі, сөйлем, мәтін аудару барысында қолдануға дағдыландырады. Екі тілдің грамматикалық, стилистикалық ерекшеліктеріне мән беруге, түрлі тәсілдерді тиімді қолдануға үйретеді.

Бұл пән 20 ғасырдың аяғы-21 ғасырдың басындағы қазіргі әдебиетті, постмодернизмді, қазіргі әдеби процестегі поэзияны, қазіргі реалист жазушылардың шығармашылығындағы проблемалардың әлеуметтік аспектілерін қарастырады (З.Прилепин, Р. Сенчин). ХХІ ғасырдағы әдеби сын, жалпы әдеби сынның дамуын, қазіргі әдеби сынның негізгі тенденцияларын анықтайтын жаңа тенденцияларды зерттейді.

Пән рефераттың даму тарихымен таныстырады, библиографиялық сипаттама жасауға, аннотация жасауға және реферат жазуға үйретеді. Мазмұн аспектілерінің ресми мәтіндік белгілері мен ілеспе маркерлерді ажырата білуге үйретеді. Ғылыми-көпшілік, оқу рефератын жазу, шолу рефератымен жұмыс істеу, қорытынды-түйін жасау дағдыларын қалыптастырады.

Пән рецензия жазудың типтік жоспарын құру, ғылыми мәселелерді сауатты талқылау, дәлелдеу, сендіру, өз көзқарасын дәлелді түрде қорғау және қарсыластың пікірін жоққа шығару қабілетін қалыптастыруға бағытталған. Пікірталас жүргізу мәдениетімен, ауызша рецензиямен, ғылыми пікірталасқа қатысу үшін стандартты сөйлеу бұрылыстарымен таныстырады. Дау мәдениетінің негізгі талаптарын сақтауға, полемикалық әдістерді қолдануға үйретеді.

Пән балалар әдебиеті өкілдерінің шығармашылығын зерттеуге, олардың идеялық-тақырыптық ерекшеліктеріне негізделген шығармаларды жүйелеуге бағытталған. Білім алушыларға жанрлық айырмашылықтарды бағдарлауға көмектеседі, сонымен қатар мәнерлеп оқу, әдеби шығармаларды талдау дағдыларын дамытады.

Бұл пән ғаламтор арқылы түрлі мәтіндер аудармасын тиімді жолмен жүзеге асыру тәсілдерімен таныстырады. Аударылатын мәтінді алдын ала өңдеу, қажет болған жағдайда оны ықшамдау, маңызды емес ақпаратты алып тастау, жалпылау әдістерін қолдану дағдыларын қалыптастырады.

Бұл пән білім алушыларды ХХ ғасырдың екінші жартысындағы орыс әдебиетінің көрнекті өкілдерімен, олардың шығармаларымен таныстырады. Осы кезеңде орын алған әдеби бағыттарды қарастырады, көркемдік ізденістерге талдау жасайды. Өзекті мәселелерге өзіндік көзқарас қалыптастыруға үйретеді.

Бұл пән білім алушыларға тіл білімінің жалпы теориясын меңгертуге арналған. Пәнде лингвистика тарихындағы әртүрлі мектептердің бағыттары, белгілі ғалымдардың ғылыми теориялары мен тұжырымдары қарастырылады. Білім алушылар лингвистикалық әдістер мен жаңа ақпараттық ресурстарды тіл білімінің өзекті мәселелерін талдауда тиімді пайдалагуға дағдыланады.

Пән Ресей мен ТМД халықтарының ұлттық ерекшеліктерін, сондай-ақ осы әдебиеттердің өзара әрекеттесу процестерін қайта құруды зерттейді; курста ұлттық әдебиет шығармаларына талдау жасалады және студенттермен әдеби терминдер мен ұғымдардың бүкіл жүйесі ұлттық ерекшелігі бар шығармаға қолданылады.

Филологиялық ілімдер тарихы, қазіргі жағдайы және даму перспективалары туралы түсініктерін көрсете білу қабілетіне ие болу.

Ақпараттық және библиографиялық мәдениет негізінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану арқылы және ақпараттық қауіпсіздіктің негізгі талаптарын ескере отыра кәсіби қызметтің қалыпты міндеттерін шешу.

Тілдік және әдебиеттік фактілерді жинау және талдау бойынша негізгі дағдыларды қалыптастыру.

Түрлі типті мәтіндерді әзірлеудің және өңдеудің (түзету, редаккциялау, комментарий жазу, рефераттау) базалық дағдыларын қалыптастыру.

Тіл білімі, әдебиет теориясы, қазақ әдебиеті тарихы, әлем әдебиеті тарихы саласындағы негізгі ережелер мен тұжырымдамаларға қатысты білімін, әдеби және фольклорлық мәтіндердің жанры жөніндегі түсініктерін айқын көрсете білу.

Құқықтық, экологиялық білім жүйесін меңгеру, табысты кәсіпкерлік қызметті ұйымдастырудың теориялық және практикалық дағдыларын қолдану, адамдардың іс-әрекеті мен мінез-құлқын тиімді басқара білу.

Тіл білімі және әдебиеттану саласындағы іргелі білімдері мен дағдыларын білім беру мекемелерінде филологиялық пәндерді оқыту кезінде құзыретті шешімдер шығару мақсатында қолдану.

Аударма саласындағы теориялық білімдері мен практикалық дағдыларын түрлі мәтіндерді бір тілден екінші тілге аудару мақсатында жүйелі пайдалану.

Филологиялық талдаулар жүргізу әдістемесі бойынша білімдерін түрлі салаларда іскери құжаттармен жұмыс істеу, оларды рәсімдеу, өңдеу мақсатында қолдану.

Жүргізілетін зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми шолулар, аннотациялар дайындау, реферат жазу, библиография құрастыру дағдыларын, библиографиялық сипаттау тәсілдерін игеру, іздеу жүйелерін білу.

Тіл және әдебиет теориясы мен тарихы саласындағы озық білім элементтеріне, заманауи технологияларға негізделген білімдерін түрлі кәсіби салада, ғылыми-зерттеу қызметінде қолдану.

Басқару әдістерін анықтайды, орындаушылардың жұмысын ұйымдастырады, қарама-қайшы талаптар жағдайында басқару шешімдерін табуға және қабылдауға, педагогикалық қызметтің негіздерін біледі.