7M02301 Филология (қазақ) в Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті

«Ғылым тарихы және философиясы» курсы ғылымдардың тарихи эволюциясы мен олар құратын философиялық перспективаларды зерттейді. Қазіргі ғылымның көздері, оның әлеуметтік және институционалдық мәнмәтіндері сипатталған. Ойлау тәжірибелерімен, теорияларды растау мен теріске шығарумен, сандық және сапалық зерттеу әдістерінің пайда болуымен және қолданылуымен байланысты философиялық мәселелер қарастырылады

Пән түркі тілдері, олардың грамматикалық құрылымы, жеке түркі тілдерінің өзіндік ерекшеліктері бойынша ғылыми салыстырмалы негізде білім қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: түркі тілдерінің дамуы мен қалыптасу кезеңдері, зерттелуі, классификациясы, сөздің морфологиялық құрамы, синкретизм құбылысы, сөз таптарының ерекшеліктері, салыстырмалы синтаксисі.

Пән әдеби шығармашылықтың генезисі мен оны зерттеу мәселесі, әдебиеттану ғылымының тарихындағы танымал ағымдар туралы білімді тәжірибеде қолдану дағдысын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: әдебиет тарихындағы көркемдік бағыт, әдіс, стиль; көркемдік тәжірибедегі әдеби заңдылықтар; орта ғасырлық символизм; қайта өрлеу кезеңіндегі реализм; көркемдік әдіс; қазіргі замандағы көркем шығармашылық дүниетаным көзқарастары

Оқу-әдістемелік кешен факультеттердің немесе тілдік университеттердің 1 курс студенттеріне арналған. Пәннің қысқаша мазмұны: Оқу жылында шет тілінің мақсаты (ағылшын тілі – B1-деңгей) - ағылшын тілінің B1 деңгейіне жету. B1 деңгейін A1, A2 деңгейлерінің жалғасы және грамматикалық аяқталуы ретінде қарастыруға болады. В1 деңгейі студенттерге ағылшын тілін терең меңгеруге және өз ойларын ағылшын тілінде еркін жеткізуге және басқалармен қарым-қатынаста ортақ тіл табуға мүмкіндік береді. B1 деңгейі адамның күнделікті өмірінің барлық салаларын қамтиды: отбасы, қарым-қатынас, жұмыс, өмір салты, саяхат, спорт және т.б. Оқу-әдістемелік кешен қазіргі шет тілдері бағдарламаларында белгіленген талаптарды ескере отырып құрылған.

Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби-педагогикалық мәдениетінің негіздерін, жоғары мектеп педагогикасының әдіснамалық және теориялық негіздерінің жалпы проблематикасындағы, мәселелеріндегі педагогикалық құзыреттілігін, оқытуды, тәрбиелеуді талдау, жоспарлау және ұйымдастырудың қазіргі заманғы технологияларын, ЖОО-ның білім беру процесінде оқытушы мен студенттің субъектілік-субъектілік өзара іс-қимылының коммуникативтік технологияларын меңгеруін қалыптастыру

Пән Абайдың өзінен кейінгі әдебиетке әкелген жаңашыл дәстүрлерін дамытушы ақындардың әдебиеттегі орнын айқындау, ұлы ақынның ұстаздық қырын танытатын білім қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: «Ақындық мектеп», «ақындық орта», «әдеби дәстүр» ұғымдары; Абайдың ақын шәкірттері: Ақылбай Абайұлының ақындығы; Мағауия Абайұлының ақындығы; Тұрағұл Абайұлының шығармашылығы; Шәкәрім Құдайбердіұлының шығармашылығы; Кәкітай Құнанбаев; Көкбай Жанатайұлының өмірі шығармашылығы.

Пән Абайдың қазақ, әлем әдебиетіндегі орны турады білім беріп, шығармашылық мұрасын зерттеу, шығармаларына ғылыми талдау жасау дағдыларын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: Абайдың шығармашылық өмірбаяны, зерттелуі; Абайдың эстетикалық тағылымы, Абай өлеңдерінің тақырыптық ерекшеліктері, поэмаларының тарихи, көркемдік негіздері; қарасөздері мен аудармаларының маңызы, ақындық айналасы.

Қазіргі жағдайдағы психикалық құбылыстар жүйесі, мінез-құлықтың психологиялық өзгерістері және адамның саналы іс-әрекеті туралы ғылыми негізделген түсініктерді қалыптастыру. Психологиялық ғылымның теориялық-тәжірибелік мәселелері, басқару психологиясының категориялық жүйесі қарастырылады, басқару тәжірибесінің психологиялық талдауының тарихы бекітіледі, басқару қызметін талдаудың түсініктеме принциптері, психологиялық жаттығулар мен мектептердің құрылымы және басқару қызметінің теориясы мен тәжірибесіне қосымшадағы психологиялық ғылымның басқа да мәселелері ашылады. Курс психологиядағы заманауи теориялар мен тәсілдер туралы ғылыми түсініктерді қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Пән әдебиеттанудың XX-XXI ғасыр тоғысындағы әдебиеттанудың өзекті мәселелері және зерттелу тарихымен таныстырып, жанрлық ерекшеліктері жайында жүйелі білімді қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: XX-XXI ғасыр тоғысындағы әдебиеттанудың қазiргi жағдайы және даму беталысы; әдеби өнердi зерттеудің жолдары мен көркем шығарманың игерудің негiзгi формалары;әдебиеттанудың негiзгi мектептері

Пән ақын кітапханасымен, зерттеулермен таныстырып, Абай сусындаған әлемдік әдебиеттің ақын шығармаларына тигізген әсерін анықтау, көркем сөз өнерінің бір-біріне ықпал-әсерін зерттеу дағдыларын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: Абайдың шығыс поэзиясына еліктеуі; батыс, орыс әдебиетімен байланысы; төл әдебиет үлгілерінің әсері; Абай кітапханасы М.О.Әуезов, Қ.Мұхамедханов, бүгінгі ғалымдар т.б. зерттеулерінде

Пән рухани мәдениетке жататын тілдік бірлік ретіндегі фразеологизмдер арқылы ұлттық мәдениетті танудың маңызына тоқталып, қазақ фразеологизмдерінің қалыптасуындағы ұлттық мәдени маңызы бар түпдеректерді анықтау дағдысын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: тіл мен мәдениеттің өзара байланысы, ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестердің этномәдени негіздері, фразеологизмдердің материалдық мәдениетке қатысы.

Пән тіл біліміндегі танымдық теорияның ғылыми негіздері, концепт ұғымы, концептуалдық құрылым, фразеологизмдердің когнитивтік аспектісі, тілдің мифтік негіздері, дүниенің тілдік бейнесі жайлы білім қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: когнитивтік лингвистиканың қалыптасу тарихы, басқа ғылым салаларымен байланысы, қазақ және шетел тіл біліміндегі көрінісі, тілдік тұлға, концептуалды метафора, когнитивті–дискурсивті теория, когнитивті семантика т.б.

Пән тіл біліміндегі танымдық теорияның өзекті мәселелеріне талдау жасау, психолингвистика тарихы мен әдістері, оған қатысты метатілді игеру дағдыларын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: адам санасындағы сөз; коммуникацияның бейвербалды компонентері; сөз және сөз топтарына сараптамалық талдау жасау; сөз мағынасына ассоциативті талдау т.б.

Пән тілдің қоғамдық табиғаты, әлеуметтік мәні, тілдің әлеуметтік қызметі, тілдік болмыстың формалары, тілдің әлеуметтік саралануын т.б. анықтау дағдыларын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: әлеуметтік лингвистиканың ұғымдық аппараттары және метатілі; белгілі бір тілдік тұлғалардың, сөйлеудегі ерекшеліктердің қоршаған ортамен байланысы; белгілі бір тілдің белгілі бір ұлттық аясындағы, бірақ түрлі әлеуметтік деңгейлердегі қолданыс ерекшелігі.

Пән білім алушыларды жаңа ғылыми теорияларды, концепцияларды талдап, олардың методологиялық негіздерін, өзекті мәселелерін анықтау арқылы қазіргі тіл ғылымының жай-күйі туралы білімдер жүйесімен қаруландырады. Қарастырылатын мәселелер: қазақ тіл білімінің жаңа бағыттары бойынша зерттеу ұстанымдары мен қазіргі тіл ғылымындағы жаңа бағыттар, олардың пайда болуының алғышарттарын талдау, ғылыми концепцияларын айқындау

Пән көркем туындыға ғылыми талдау жасаудың негізгі ұғымдары, әдістері туралы білім мен оны тәжірибеде қолдану дағдыларын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: сөз өнерінің өзіндік мазмұны мен оны көрсететін пішіндердің даму заңдылықтары мен ерекшеліктері;шығарманың идеялық мазмұны, тақырыпты баяндау ерекшеліктері; сюжеттік, композициялық құрылысы, жанрлық сипаты; тілдік кұралдары.

Пән тіл білімінің дәстүрлі және жаңаша мақсаттарына сай қолданбалы лингвистиканың негізгі бағыттары мен салалары жайлы, оның ғылыми-терминологиялық аппараты, өзекті мәселелері жайлы мағлұмат қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: машинамен аудару, ақпараттар тілі, терминология және оның ақпаратты іздеудегі рөлі, тезаурус-сөздіктер түзу

Пән ұлттық болмыстың тілдегі көрінісін зерделеу, тіл фактілері мен халықтың танымдық, этикалық, эстетикалық категориялары арқылы оның рухани мәдениетін танытып, олардың қызметі, орны туралы білім қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: лингвомәдениеттану тарихы, теориялық алғышарттары мен әдістері; мәдени коннотация; тілдің танымдық құрылымының мифтік негіздері; ұлттық сана және тіл; әлемнің тілдік бейнесі және эмпирикалық таным.

Пән көркем аударманы әдеби шығармашылық ретінде таныта отырып, көркем мәтінді аудару мәселелері, аударманың ұлттық-мәдени ерекшеліктерінің бейімделуі туралы білімді қалыптастырады, жазушының шығармашылық әдісі туралы толық түсінік береді. Қарастырылатын мәселелер: шығармалардың жанрлық табиғаты және құрылымы, шығармалардың түпнұсқалық мәтінінің сақталуы мәселелері, ұлттық-мәдени ерекшелік және әдеби аударма, тұрақты тіркестерді, сөз ойнын аудару мәселелері.

Пән қазіргі кездегі өзекті ғылыми білімнің лингвистикалық парадигмалары, олардың интеграциясы туралы білім қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: танымның жалпы үдерісіндегі жалпы тіл біліміндегі қазіргі ғылыми парадигмалардың бағыттары мен концепцияларының заңдылықтары, жалпы тіл біліміндегі ғылыми парадигмалар, қазіргі лингвистикадағы жетекші парадигмалардың келелі мәселелері.

Пән әдебиеттану ғылымының бүгінгі табыстары, жаңа бағыттарының әдеби даму жолдары туралы білімді қалыптастырып, өзекті мәселелерді талдауды меңгертеді. Қарастырылатын мәселелер: жаңа бағыттардың қалыптасу кезеңдері, оған әдебиет зерттеушілерінің қосқан үлесі; жаңа әдеби бағыттардың (постмодернистік, феминистік, постструктурализм, неомифологизм, мифопоэтика, герменевтикалық дәстүр т.б.) жетістіктері мен ізденістері, қазіргі қазақ әдебиеттануындағы басты мәселелер

Пән қазақ тілінің барлық салаларының даму заңдылықтары мен өзгеру бағдарларын айқындау арқылы қазақ тілі тарихының мәселелері туралы білім және оларға талдау жасау дағдыларын қалыптастырады. Пән бойынша келесі тақырыптар қарастырылады: қазақ тілі тарихының даму кезеңдері, оны зерттеудің нысандары мен әдістері; тіл жүйесіндегі тарихи өзгерістер.

Пән функционалды грамматикалық категориялардың негізгі ерекшеліктері, олардың жұмсалымдық қызметтері, тілдің қарым-қатынас құралы ретіндегі қызметін сипаттап, тіл бірліктерін функционалды грамматика жүйесінде қарастырған ғылыми ой-пікірлерге талдау жасау дағдысын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: Функционалды грамматика мен құрылымдық лингвистиканың арақатынасы мен байланысының ғылыми негіздерін, аспектуалдылық, темпоралдылық, персоналдылық, компоративтік, каузальдық, локативті түрлерін жеткізудегі етістіктің рөлін анықтау.

Пән қазақ әдебиетінің ХХ ғасыр басындағы дамуы, тарихи жағдай, баспа мен баспасөздің дамуы, әдеби бағыттар туралы мағлұмат беріп, әдеби үдерісте жанрлардың даму ерекшелігін сараптау дағдысын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің жай-күйі, даму бағыттары, қоғамдық - әлеуметтік жағдай; әдебиеттегі азатшылдық ұран, Алашорда әдебиетінің тәуелсіздік үшін жүргізген күресі

Пән жоғары оқу орнында қазақ тілі мен әдебиетін оқытудағы озық жаңа технологиялардың теориясы және әдістемесі жайлы мәлімет беріп, оларды іс жүзінде қолдану дағдысын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: жоғары оқу орнында қазақ тілі мен әдебиетін оқытудың ерекшеліктері мен оқыту әдістемесінің методологиялық-теориялық негіздері, қазақ тілін жаңа технологиялар арқылы оқытудың ғылыми-теориялық әдістемесі.

Пән А.Байтұрсынұлының қазақ тіл білімі мен әдебиеттану ғылымдары саласындағы ғылыми еңбектерін талдап, оның қазіргі қоғамның әлеуметтік, саяси, мәдени, рухани өміріндегі құндылықтарды жаңаша көзқараспен тануға, танымдық тұрғыдан қарастыруға қосқан үлесін анықтайды. Қарастырылатын мәселелер: А.Байтұрсынұлының тілтанымдық зерттеулері, әдебиеттануға қатысты еңбектері, сыни пікірлері, публицистикалық мақақалары, аудармалары мен түркітануға қосқан үлесі.

Пән қазақ тілі мен әдебиетін оқыту әдістемесі тарихы, оның қазіргі күйі, алда тұрған міндеттері, шешілген және шешілмеген өзекті мәселелері туралы жан-жақты білім беріп, тиімді әдістерді қолдана алу дағдысын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: әдістемелік мектептердің негізгі бағыттары, көтерген мәселелері, өзіндік ерекшеліктері, әдістеме ғылымының даму тарихы.

Пән қазақ тілі мен әдебиетін оқытудың методологиялық-теориялық негіздерін, жаңашыл ғылыми-әдістемелік қағидаларын, оқытудың үздік әдіс-тәсілдерін, ұтымды инновациялық-педагогикалық технологияларды меңгертеді. Қарастырылатын мәселелер: жоғары мектепте қазақ тілі мен әдебиетін оқыту әдістемесінің жүйесі мен құрылымы, білім беру философиясы мен әдіснаманың жаңаруы, жаңа білім технологияларының енгізілуі.

Пән екі тілдің салғастырмалы-стилистикалық ерекшеліктері мен олардың аудармада көрініс табуын қарастырып, тәржіма жасау тәжірибесіне пайдалы лингвистикалық зерттеулермен таныстырады, әртүрлі стиль мен жанрдағы мәтіндерді талдау, салыстыру, аудару дағдыларын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: салғастырмалы-стилистикалық зерттеулер, мәтіндерді «паралельді салыстыру әдісі», екі тілдің функционалды-стилистикалық ерекшеліктері, түрлі жанр мен стильдегі мәтіндерді аудару мәселелері

Пән халқымыздың сан ғасыр бойына жасаған рухани мәдениеті – фольклорлық мұраларды терең, жан-жақты таныстырып, осы бағыттағы М.Әуезовтің еңбегін саралау дағдысын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: М.Әуезовтің фольклор мұраларын жинау, насихаттау, жүйелеу және жарыққа шығарудағы әдеби-ғылыми еңбектері; фольклорлық шығармалар ерекшеліктері мен жіктелуі, М.Әуезовтің ғылыми ой-тұжырымдары

«Лингвистиканың зерттеу әдістері мен ұстанымдары» атты курсы тақырыптық және мазмұндық жағынан ұйымдастыру жұмыстарына жетекшілік етуге арналған. Бұл пәнде тілдік бірліктерді зерттеудің жалпы және жеке лингвистикалық әдістері қарастырылады. Курста тіл біліміне бағытталған философиялық және ғылыми әдіснаманың теориялық негіздері қарастырылады.

Пән адам мен әдебиетті кешенді зерттеу қағидалары туралы, әлемнің жалпы дүниетанымдық көрінісіндегі әдебиеттанудың философиялық-эстетикалық мәселелері жайлы білім қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: адам мен әдебиетті кешенді зерттеу принциптері, адамның космоғарыштық және әлеуметтік мәдени феномен ретіндегі сипаты, әдеби процеске деген философиялық-эстетикалық көзқарастың қалыптасып, тууы.

Бұл курста салыстырмалы-тарихи, жүйелі-құрылымдық, типологиялық әдіс туралы, әлеуметтік лингвистика, психолингвистика, когнитивтік лингвистика, этнолингвистика туралы сөз болады. Сонымен қатар, осы курста интерлингвистиканы халықаралық жасанды тілдер арасында тілдік қиындықтарды жеңуге бағытталған теория ретінде қарыстырады.

Пән М.Әуезовтің шығармашылық процестерінің заңдылығын түсініп, шығармалардың көркемдік маңызын қоғамдық жағдайлармен, заман мәдениетімен байланыстыра талдау дағдысын қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: жазушы лабораториясының әр қырлылығы, аудармалары, мақалалары, ғылыми зерттеулері, шетел әдебиетімен байланысы, қаламгер шығармашылығының бүгінгі тынысы, зерттелуі.

Пән тіл білімінің философиялық проблемалары: тілдің табиғаты мен мәні, тіл мен ойлау, тіл мен қоғам, тілдің шығуы, тіл философиясының пайда болуы мен дамуы т.б. туралы білім қалыптастырады. Қарастырылатын мәселелер: қазақ тіл біліміндегі мектептердің философиялық және әдіснамалық негіздері, тіл білімінің аксиологиялық мәселелері: философиялық-эстетикалық, онтологиялық, ұлттық т.б.

Аударма теориясы, көркем аударма, салғастырмалы аударма мен оның әдіснамасы туралы білімді жинақтап қолдана алады; аударманың лингвистикалық теориясының негізгі қағидаларын, аударманың ғылыми-терминологиялық аппаратын меңгереді, бағалайды

Лингвистикалық/әдебиеттанушылық зерттеулерді жүргізу мен ұйымдастыру дағдылары қалыптасады. Зерттеуге қажетті ғылыми әдістерді бағалап, нақты филологиялық зерттеудің міндеттерін шешу үшін жаңа әдіс-тәсілдерді қолдана алады

Қазақ тіл білімі мен әдебиеттанудың жаңа бағыттарына талдау жасап, құрылымдық жүйесіне негіз болатын білімді жинақтай алады

Тіл білімі мен әдебиеттанудың өзекті мәселелеріне қатысты білімді жүйелейді. Филология бағытындағы ғылыми-зерттеу және ғылыми қызмет дағдыларын меңгеруге қажетті білімді игереді

Филология саласындағы ғылымның жаңа теориялық, әдіснамалық жетістіктерін бағалайды, ғылыми-зерттеу міндеттерін өздігінен шешу әдістемесі мен тәсілдерін үйренеді, ғылыми зерттеулер жүргізу теориясы мен тәжірибесін оқытуды ұйымдастыра алады

Мамандық бойынша барлық кәсіби қызмет түрін жүзеге асыруға қабілетті; жоғары мектепте оқытудың практикалық дағдысына ие болады; білім беру технологияларын, әдістері мен тәсілдерін меңгереді

Тіл білімі мен лингвистикалық ілімдер тарихы аясында тілдік заңдылықтарды, олардың теориялық негіздерін игереді; функционалды грамматика жүйесінде қарастырған ғылыми ой-пікірлерге талдау жасайды, қазақ тілінің барлық салаларының даму заңдылықтары мен өзгеру бағдарларын айқындай алады

Өркениеттің дамуындағы филология саласының негізгі нормаларын, даму бағыттарын біледі, кәсіби қызметте теориялық білімдерді қолдана алу дағдысын қалыптастырады

Білім алушы кәсіби қызметін іске асыру үшін психологиялық-педагогикалық (ұйымдастыру-педагогикалық, білім беру-педагогикалық) білімді меңгереді. Қазақ тілін ЖОО-да креативті оқытудың үздік әдіс-тәсілдерін, ұтымды инновациялық-педагогикалық технологияларды қолдануға қабілетті

Әлеуметтік-лингвистикалық және философиялық мәселелерді білім беру және кәсіби қызметінде шешуге, жоғары педагогикалық білім беру мәселелерін одан әрі дамытуға қабілетті. Мультимәдениетті командаларды, ынталандырудың заманауи тәсілдемелерін қолданады, дағдарыс жағдайда коммуникацияларды іске асыра алады