6B05109 Биотехнология в Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті

Биостатистиканың негізгі ұғымдары мен анықтамалары. Математикалық статистика элементтері. Биологиялық статистика: оның рөлі мен маңызы. Бас жиынтық және таңдау ұғымдары. Таңдау жиынтығы. Деректерді саралау. Вариациялық қатар. Орташа арифметикалық шама және оның қасиеттері. Орташа квадраттық мән. Орташа арифметикалық қате. Стьюдент Өлшемі. Еркіндік дәрежелерінің саны. Спирмен корреляция коэффициенттері немесе нақтылық өлшемдері. Олардың графикалық көрінісі негізінде биологиялық деректерді талдау.

Жасуша – ағзаның негізгі құрылымдық бірлігі.Өсімдіктер анатомиясы және морфологиясы. Прокариот және эукариот жасушаларының құрылысы. Өсімдіктер ұлпасының әртүрлілігі. Өсімдіктің вегетативті және генеративті мүшелерінің морфологиялық және анатомиялық құрылысы. Өсімдіктер систематикасы. Тірі ағзалар патшалығының жалпы сипаттамасы: прокариоттар, эукариоттар, саңырауқұлақтар, өсімдіктер. Өсімдіктердің негізгі систематикалық топтары. Патшалық, бөлімдер, кластар. Өсімдіктер классификациясының мәні.

Жасуша туралы ілім. Жасушалық теория. Прокариоттар және эукариоттар. Жасуша-өзін-өзі шығаруға қабілетті барлық ағзалардың негізгі құрылымдық бірлігі. Тірі материяны ұйымдасу деңгейлері. Тірі ағзалардың қасиеттері. Бактериялар, саңырауқұлақтар, өсімдіктер мен жануарлар жасушаларының құрылысы мен химиялық құрамы. Прокариотикалық және эукариотикалық жасушалар құрылысының айырмашылығы. Жасушалардың органоидтары және олардың функциялары. Ағза құрылысының ұлпалық деңгейі. Ұлпалардың жіктелуі. Гистогенез. Эпителиалды ұлпа. Дәнекер ұлпалары. Бұлшықет ұлпалары (тегіс, көлденең, жүрек бұлшық ет ұлпалары). Жүйке ұлпасы (нейроглия, нейрон).

Қазақстан жануарлар дүниесінің алуан түрлілігі. Жануарлар дүниесінің негізгі таралуы. Қазақстанның экологиялық аймақтары. Жануарлардың экологиялық топтары. Шөл, дала, орман, су қоймалары. Қызыл кітап Жануарлар. Қорғалатын аумақтар (қорықтар, ұлттық парктер, қаумалдар) және олардың өсімдіктер мен жануарлар дүниесін сақтаудағы маңызы. Жануарлар әлемі құқықтық қорғау және пайдалануды реттеу объектісі ретінде. Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау және пайдалану бойынша қатынастарды құқықтық реттеу әдістері.

Өсу және даму туралы жалпы түсінік. Саралау. Тотипотенттілік. Каллус ұлпаларының мәдениеті және олардың морфогенетикалық ерекшеліктері. Суспензиялық мәдениет. Жеке клеткалар өсірінділері. Өсімдік ұлпасының дақылдарын қолдану. Негізгі және практикалық аспектілер. Өсімдіктер селекциясында in vitro әдістерін қосымша пайдалану. Постгамдық үйлесімсіздікті жеңу. Шалғай будандардың клональды микрокөбеюі. Соматикалық жасушалардың гибридизациясы. Оқшауланған протопласттардың бірігуі

Қазақстанның өсімдік әлемінің алуан түрлілігі. Өсімдік әлемінің негізгі таралуы. Қазақстанның экологиялық аймақтары. Өсімдіктердің экологиялық топтары. Шөл, дала, орман, су қоймалары өсімдіктері. Дәрілік өсімдіктер. Эндемиктер. Қорғалатын аумақтар (қорықтар, ұлттық парктер, қаумалдар) және олардың өсімдік әлемін сақтаудағы маңызы. Өсімдік әлемі құқықтық қорғау және пайдалануды реттеу нысаны ретінде. Өсімдіктер әлемін қорғау және пайдалану бойынша қатынастарды құқықтық реттеу әдістері.

Токсикологияның пәні мен міндеттері. Токсикология-химиялық заттардың уыттылық қасиеттерін және олардың тірі организмдер мен экожүйелерге әсерін зерттейтін ғылым . Химиялық заттардың биологиялық объектілерге әсер ету қабілеті, олардың бұзылуы. Улылығы бойынша заттардың айырмашылығы. Токсикологияның міндеттері мен әдістері. Токсикологияның негізгі бағыттары: эксперименталды-теориялық, профилактикалық және клиникалық. Улардың жіктелуінің негізгі принциптері. Негізгі уытты сипаттамалары.

Мақсаты: адам биологиясы туралы білім жүйесін қалыптастыру. Мазмұны: табиғаттағы адамның жағдайы. Адамның шығу тегі мен эволюциясының теориялары. Адам ағзасын біртұтас биологиялық жүйе ретінде ұйымдастыру деңгейлері. Адам денесіне жалпы шолу. Адамның мінез-құлық түрлері. Адамның психофизиологиялық және биоәлеуметтік ерекшеліктері. Адам экологиясы туралы түсінік; оның денсаулығының мәселелері. Құзыреттіліктер: антропогенездің негізгі кезеңдері, адам денсаулығы мен экологиясының мәселелері, оның демографиясының ерекшеліктері туралы ғылыми түсінік қалыптастыру.

Прокариотты микроорганизмдердің тіршілік әрекеті және ұйымдастырылуы туралы қазіргі түсінік: бактериялық жасушаның құрылысы, химиялық құрамы және биохимиялық функциялары; метаболизмі және оның реттелуі; генетикалық аппаратты ұйымдастыру және тұқым қуалайтын ақпаратты тасымалдау тәсілдері. Микроорганизмдердің экологиясы және геологиялық қызметі. Жалпы вирусология негіздері. Вирустардың құрылысы мен химиялық құрамы. Жасушамен өзара әрекеттесу формалары. Вирустарды жіктеу принциптері. Бактериофагтар. Фагтың бактериялармен өзара әрекеттесуі.

Зоология жануарлар туралы ғылым жүйесі ретінде және оның тарихының негізгі кезеңдері. Жануарлар органикалық әлем құрамында. Ұйымдастыру деңгейлері және жануарлар құрылысының жоспарлары, олардың функционалдық ерекшеліктері, дамуы және экологиялық бейімделуі. Адам өміріндегі және табиғаттағы маңызы. Экологиялық жүйелеу негіздері. Бір клеткалы және көп клеткалы ағзалар. Омыртқасыз және омыртқалы жануарлар. Ұйымдасу ерекшеліктері. Жануарлардың шығу тегі, эволюциясы және маңызы.

Адамдардың тіршілік әрекетіндегі бактериялардың, саңырауқұлақтардың, балдырлардың, қыналардың, вирустардың, қарапайымдылардың маңызы. Микроорганизмдер - генетиканың биофизиканың, биохимияның, ғарыштық биологияның жалпы мәселелерін шешудегі классикалық нысан ретінде биотехнологияның көптеген мәселелеріне шешуде кеңінен пайдаланылады. Нан пісіру, сыра қайнату, шарап жасау, ірімшік қайнату процестерінде микроорганизмдерді пайдалану, ферменттер, гормондар, биологиялық белсенді заттар өндіру. Биометаллургия. Ағынды суларды тазалау. Биоремедиация.

Иммунитет туралы негізгі түсініктер. Табиғи және жасанды иммунитет. Иммуноглобулиндердің құрылымы мен жіктелуі. Иммуноглобулиндер функциялары. Репродукцияның иммунологиясы. Иммундық жауапты генетикалық бақылау. Ақуыздардың генетикалық полиморфизмі. Иммундық жүйенің аномалиялары. Иммунитет теориялары. Иммунология мен иммуногенетиканың даму тарихы.

Биологиялық жүйелер мен үрдістерді қолдана отырып табиғатты үнемді пайдалану мен қоршаған орта міндеттерін шешуге орналған биотехнология тарауы. Тұрмыстық қалдық түрлері. Қатты тұрмыстық қалдықтарды кәдеге жарату мәселесі. Өнеркәсіптік қалдықтарды биологиялық өңдеу. Сүт өнеркәсібінің қалдықтары. Целлюлоза-қағаз өнеркәсібінің қалдықтары. Суды тазалағаннан кейін қалдықтарды өңдеу. Тұнбаны өңдеу. Қалдықтардың биодеградациясы. Қоршаған ортадағы ксенобиотиктердің биодеградациясы. Мұнай ластануының биодеградациясы. Пестицидтер. Улы және қауіпті қалдықтарды жою. Органикалық қалдықтарды компостирлеу

Пәннің мақсаты студенттердің ең маңызды экономикалық категориялар мен заңдарды, қазіргі қоғамның дамуындағы жаңа құбылыстарды білуін меңгеру болып табылады, оған қол жеткізу келесі негізгі бөлімдерді меңгерумен қамтамасыз етіледі: қоғамдық өндіріс; капитал құрылымы; өндіріс шығындары; нарықтық экономикадағы өндіріс кірістері; экономика призмасы және жеке тұлғаның құзыреттілігі арқылы кәсіпкерліктің мәнін қарастыру дағдылары, кәсіпкерлік айырмашылықтары.

Өсімдік шаруашылығындағы клеткалық және тіндік биотехнология. Өсімдіктер жасушаларының мәдениеті биотехнология нысаны ретінде. Каллус ұлпаларының культурасы. Жасушалық суспензиялар. Өсімдіктердің клональды жолмен микрокөбеюі. Өсімдіктер селекциясындағы оқшауланған жасушалар, ұлпалар және мүшелер культурасы. Күйзелістік факторларға төзімді трансгендік өсімдіктерді алу. Өсімдіктер биотехнологиясындағы фитогормондар және синтетикалық өсу реттегіштері. Биотехнологияда фитореттегіштерді қолдану және зерттеулердің даму болашағы.

Биохимия ғылым ретінде. Биохимия бөлімдері: статистикалық, динамикалық, функционалдық. Биохимия бөлімдерінің сипаттамасы. Статистикалық биохимия ағзаның биомолекулаларының құрылысы мен құрамын зерттейді. Ақуыздар: құрылысы, қасиеттері, функциялары. Көмірсулар: құрылысы, қасиеттері, функциялары. Майлар. Нуклеин қышқылдары. Дәрумендер. Ферменттер. Гормондар. Динамикалық биохимия тірі ағзадағы процестерді зерттейді. Жасушадағы заттар мен энергия алмасуы. Ақуыз метаболизмі. Ақуыз биосинтезі. Көмірсулардың метаболизмі. Көмірсулардың ыдырау жолдары. Энергетикалық баланс.

Мақсаты: адам үшін жасушалық деңгейде радиацияның биологиялық әсері мен тәуекелдері туралы базалық білімді меңгерту Мазмұны: радиациялық генетиканың қалыптасу тарихы мен әдістері. Иондаушы сәулеленудің генетикалық әсерлері. Радиациялық мутагенездің жалпы теориясы. Мутациялық процеске радиация әрекетінің негізгі заңдылықтары. Мутациялардың пайда болу жиілігінің сәулелену дозасына тәуелділігі. Геномның радиациялық-индукцияланған тұрақсыздығы Құзыреттіліктер: биологияның қазіргі мәселелерін білу, оларды шешу тәсілдерін негіздеу

Мақсаты: қазақ тілінде (орыс тілінде) ауызша және жазбаша сөйлеуді толық меңгерген тұлғаны қалыптастыру. Мазмұны: Сөйлеу мәдениетін анықтау. Сөйлеу дұрыстығы. Сөзді дұрыс таңдау, сөздің формалары. Сөздің дәлдігі. Сөйлемдерді дұрыс құру. Сөйлеу мәнерлілігі. Экспрессивті синтаксис. Сөйлеу байлығы, тазалығы, логикасы. Айтылу және екпін нормалары. Практикалық стилистиканы анықтау. Кәсіби саладағы сөйлеу мәдениеті. Белгілі бір коммуникативтік жағдайлардағы сөйлеу жаттығулары. Тілдік мінез-құлық этикасы. Іскерлік қарым-қатынас түрлері. Қалыптасатын құзыреттіліктер: тұлғааралық және мәдениетаралық өзара іс-қимыл міндеттерін шешу үшін орыс және қазақ тілдерінде ауызша және жазбаша түрдегі коммуникацияға қабілетті.

Жалпы және жеке генетиканың мәселелері. Генетиканың классикалық бөлімдері: менделизм, тұқым қуалаушылықтың хромосомдық теориясы, жыныстың генетикасы, цитогенетика, биохимиялық және молекулалық генетика. Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтары. Тұқым қуалаушылықтың материалдық негіздері. Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау. Өзгергіштік және оның себептері, зерттеу әдістері. Молекулалық генетика. Популяциялық және эволюциялық генетика. Адам генетикасы. Медициналық генетика. Селекцияның генетикалық негіздері.

Биологияны оқыту әдістемесінің пәні, мақсаты, міндеттері. Әдіснамалық негіздері. Оқытудың заманауи әдістері мен әдістемелік тәсілдері, оқыту технологиялары. Оқыту түрлері. Мектептегі биологиялық білім берудің жаңартылған мазмұны. Биология бойынша қолданбалы курстарды енгізу. Оқушылардың жетістіктерін заманауи бағалау. Биологияны оқытудың материалдық базасы.

Мақсаты: студенттерді өнер туындыларымен, бейнелеу өнерінің әртүрлі бағыттарымен, оның стильдік және жанрлық ерекшеліктерімен таныстыру. Мазмұны: Отандық өнер мен көркем мәдениеттің ежелгі дәуірден қазіргі уақытқа дейінгі қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдері туралы базалық білім. Курс өнердің барлық түрлерін қамтиды, бұл қазақтардың адамгершілік-эстетикалық әлемі эволюциясының жалпы көрінісін.

Молекулалық биологияның дамуының қысқаша тарихы. Организмдердің тіршілік әрекетінің молекулалық негіздері. Генетикалық ақпаратты сақтау, жаңғырту және берілу механизмдерін зерттеу. ДНҚ және РНҚ құрылысы мен құрылымы. ДНҚ және РНҚ функциялары. Дезоксирибонуклеин қышқылын репликациялау механизмі. Генетикалық код және оның қасиеттері. Ақуыз биосинтезі. Транскрипция-ДНҚ-матрицадан ақпаратты а-РНҚ-ға жазу. Трансляция. Трансляция сатылары: амин қышқылдарын активтендіру, синтездің бастамашысы, тізбектің элонгациясы, терминация. Ақуыз биосинтезіндегі ДНК - және РНҚ-полимераза ферменттерінің функциялары. Тұқым қуалайтын ақпаратты таратудағы ДНҚ рөлі.

Мақсаты: шетел тілін тереңдетіп оқыту. Мазмұны: Тақырып бойынша толық баяндамалар. Жаңалықтар мен репортаждар. Қазіргі заманғы проблема бойынша мақалалар мен хабарламалар, қазіргі заманғы көркем проза. Таныс мәселе бойынша пікірталасқа белсенді қатысу, өзінің пікірін түсіндіру және қорғау. Өзекті мәселе бойынша «қолдаймын» және «қарсымын» барлық дәлелдерді айту.

Өсімдіктер физиологиясы ғылымы. Өсімдіктер физиологиясының тараулары. Өсімдіктер жасушасының физиологиясы. Жасушадағы осмостық құбылыс. Жасушаға судың және ионның түсуі. Өсімдіктің су режимі. Өсімдіктің көміртегімен қоректенуі(фотосинтез). Фотосинтез химизмі. Жарық және қараңғы стадиясы. Кальвин циклі. Цикл Хэтча-Слэка. САМ-0 метаболизмі. Өсімдіктердің өсуі және дамуы. Фитогормондар. Тыныштық кезеңдері. Яровизация. Фототропизм. Көмірсулардың ыдырау жолдары:анаэробты және аэробты. Ашыту. Жасушалық тыныс алудың химизмі. Гликолиз. Кребс Циклі. Тыныс алу ЭТЦ. Апотомиялық ыдырау. Өсімдіктерді қорғау және тұрақтылық механизмдері

Классикалық гендік инженерия. Геномды және гендердің транскрипциясын зерттеудің полимеразды тізбекті реакциясы. Антимәнді технологиялар, аптамерлер, рибозимдер. Рекомбинантты РНҚ және ДНҚ алу тәсілдері, әдістері және технологиялары, организмнен (жасушалардан) гендердің бөлінуі, гендермен манипуляцияларды жүзеге асыру, оларды басқа организмдерге енгізу және ДНҚ таңдалған гендерді жойғаннан кейін жасанды организмдерді өсіру. Белоктарды құрастырудағы гендік инженерия. Трансгендік жануарлар. Трансгендік өсімдіктер. Рекомбинантты флуоресцирлеуші ақуыздар.

Микроорганизмдер әртүрлі бағалы алмасу өнімдерін жасаушылар. Микробиологиялық синтез. Бағалы биосинтез өнімдерін шығарушы микробиологиялық өнеркәсіптің дамуы. Продуценттер. Микробиологиялық синтездің басқа әдіс – тәсілдерден артықшылығы. Микробтық синтезді реттеуші факторлар. Ферменттер. Коферменттер. Дәрумендер. Аминқышқылдары. Нуклеотидтер. Антибиотиктер. Микроорганизмдердің сыра, шарап, нан, сыр өндірісіндегі рөлі.

Клональді микрокөбею – жыныссыз жолмен өсімдіктердің ұлпаларын культивациялау арқылы бастапқы өсімдікке ұқсас түр алу. Бұл өсімдіктерді алу жолының негізінде сомалық жасушалардың өзіндік даму потенциалын толығымен қалыптастыруы (тотипотенттілік қасиеті) жатыр. Микроклональді көбеюдің артықшылықтары: көбеюдің жоғары коэффициенттілігі, генетикалық тұрғыдан біркелкі материалдың алынуы және т.б. Көбею технологиясы. Микроклональді көбеюдің келешегі.

Мал шаруашылығындағы биотехнология. Эмбриондарды трансплантациялау. Аналық жасушаларды жануарлар ағзасынан тыс ұрықтандыру. Мал шаруашылығындағы клеткалық инженерия. Мал шаруашылығындағы гендік инженерия. Ауыл шаруашылығы жануарларына арналған жемдік препараттар биотехнологиясы. Жемдік ақуыздарды алу. Жемдік витаминдік препараттар өндірісі. Азықтық майлар. Ферментті препараттар. Агроөнеркәсіптік кешенде заманауи биотехнологияның жетістіктерін қолдану

Биотехнологияны қолданудың негізгі салалары: ауыл шаруашылығы, химиялық заттар өндірісі, энергетика, мұнай және минералдық заттар өндіру. Гендік модификацияланған ағзалардың басқа ағзаларға және қоршаған ортаға әсері. Дәл және ерте диагностика, селекциялық және генетикалық аурулардщы емдеу. Өнімділікті арттыру мақсатында ортаның қолайсыз факторларына, зиянкестер мен ауруларға төзімді өсімдіктер алу. Тұқым қуалайтын белгілері жақсартылған ауылшаруашылық жануарларының тұқымдарын алу. Қоршаған ортаның зиянды қалдықтарын қайта өңдеу. Арзан энергия алу мақсатында өсімдіктік, тұрмыстық және басқа да қалдықтарды қайта өңдеу.

оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, оқу процесін ұйымдастырады, қазіргі ақпараттық қоғамның дамуындағы ақпараттың мәні мен маңызын түсінеді, оқушылардың зерттеу және жобалау қызметінде ақпаратты іздеудің қазіргі заманғы компьютерлік технологияларын, білім беру үдерісінде (SMART және STEM технологиялары) заманауи ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қолданады.

базалық биологиялық пәндер саласында білімдерін, іскерліктері мен дағдыларын, оларды Профильді биотехнологиялық пәндерді оқытуда қолдану және практикалық қызметте пайдалану мақсатында қолданады.

биотехнологиялық зерттеулер контекстіндегі мәселелерді дәйекті және сауатты шешеді, экологиялық проблемаларды анықтайды; ана және шет тілдерінде өз ойларын тұжырымдайды және айтады, ғылыми және арнайы мәтіндермен жұмыс істеу үшін қазақ (орыс), шет тілдерінде ауызша және жазбаша сөйлеу дағдыларын меңгерген және көпшілік алдында сөйлеу,

Конституцияның, ҚР қолданыстағы заңнамасының негізгі ережелерін тұжырымдайды; органдар жүйесінің жұмысын, нормативтік құқықтық актілерді сыни талдайды, этикалық және құқықтық нормаларды бағалайды.

негізгі химиялық заңдарды, заңдылықтарды және теорияларды сипаттайды және жіктейді, биотехнологиялық процестерде қолдану үшін қазіргі заманғы химиялық технологияларды меңгерген.

- өндірістің әртүрлі салаларында биотехнологиялық міндеттерді шешуге бағытталған іргелі зерттеулер мен ғылыми-практикалық инновациялық әзірлемелерді жинақтайды.

кәсіптік білім беру жүйесіндегі кәсіпкерлік негіздерін, ғылыми-өндірістік және білім беру ортасында биотехнологиялық қызметті ұйымдастыру тәсілдерін меңгерген.

әлеуметтік-философиялық және дүниежүзілік - тарихи даму заңдылықтарын жинақтайды және әлеуметтік және кәсіби міндеттерді шешуде Гуманитарлық, әлеуметтік және экономикалық ғылымдар білімін пайдаланады;