6B05201 Табиғат пайдалану в С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті

Пән берілген мамандық бойынша жалпығылыми терминология мен терминологиялық іштілді меңгеруге бағытталған және коммуникативті қызметтің төрт түрі бойынша дағдыларды қалыптастырады: мамандық бойынша түпнұсқалық мәтіндерді толық түсініп оқу, мамандық мәселесі бойынша эссе жаза білу, кәсіби ақпаратты қамтитын түпнұсқалық хабарламаларды тыңдау дағдылары, мамандық бойынша пікірталас дағдылары.

Экономика және құқық негіздері пәні. Экономикалық жүйелер және қоғамдық өндіріс негіздері. Қоғамдық шаруашылық түрлері, ақшаның пайда болуы. Нарықтық жүйенің қызмет атқару механизімі: сұраныс, ұсыныс, баға және бәсекелестік. Өндіріс, фирманың табысы мен шығыны, өндіріс факторлары нарығы. Ұлттық экономика: мазмұны, құрылымы, нәтижесін салыстыру. Экономикалық өсу және нарықтық экономиканың тұрақсыздығы: инфлияция және жұмыссыздық. Мемлекеттік реттеу және ұлттық экономиканың экономикалық қауіпсіздігі. Қазақстандық құқықтың негізгі салалары. Конституциялық құқық. Әкімшілік құқық. Отбасы құқығы. Еңбек құқығы. Қылмыстық құқық..

Қоршаған орта адамның тіршілік және шаруашылық ортасы ретінде. Биосфера және географиялық қабық. Табиғаттағы энергия мен заттар айналымы. Қоғам мен табиғаттың қарым-қатынас формалары. Табиғи ресурстар және оларды қорғау мәселелері. Адамзаттың ғаламдық экологиялық мәселелері. Қазіргі кездегі адамзаттың тұрақты дамуы. Ноосфера туралы ілім. Ғаламдық экологияның өзекті мәселелері

Шет тіліндегі қазіргі экологияның категориялық-тұжырымдамалық аппараты. Білім берудегі жаһандану. Грант беру және саясат. Топтық жұмыс кәсіби қарым-қатынас құралы ретінде. Ғылыми мақала техникалық байланыс құралы ретінде. Жазбаша академиялық мәтіндегі көрнекі материалдар. Конференцияларға және басқа ғылыми іс-шараларға қатысу үшін презентация жасау дағдыларын дамыту.

Жалпы экология - қоршаған ортаға қосымша табиғи процестерді (немесе табиғи әрекеттерді) және адамның әрекетін қамтитын технотабиғи жүйелер туралы ілім. Мамандар даярлауда және қазіргі жаратылыстанудағы экология ғылымының орны. Қазіргі таңдағы экологияны зерттеу әдістері. Экологиялық зерттеулерде қолданылатын негізгі әдіснамалар: экожүйелік, популяциялық, эволюциялық, тарихи.

Пәннің аясында табиғи ресурстардың табиғаттағы орны және олардың тірі және жансыз табиғаттағы маңызы, олардың жіктелуі, адами шаруашылық іс-әрекеттегі маңызы зерттеліп, табиғи ресурстарды пайдаланудың ғаламдық мәселелері, олардың тірі және жансыз табиғатқа және адамдарға тигізетін негізгі теріс салдары қарастырылады. Екінші триместрде жалпы табиғатты пайдаланудың экологиялық негіздері ретіндетабиғи ресурстар дағдарысының алдын-алу жолдары қарастырылады. Биологиялық заңдылықтар және олардың қызмет етуі және тұрақты дамуы. Жер үсті және сулы экожүйелердің типт��рі қарастырылады.

Топырақтың негізгі типтері, оларды сәйкестендіру, топырақ әлеуетін бағалау және топырақ ресурстарын тиімді пайдаланудың іс-шаралары, топырақ бонитеті баллдарын анықтау және әртүрлі топырақтарды шаруашылықта пайдалану ерекшеліктері. Жер ресурстары және жағымсыз әсерлерден топырақты қорғаудың негізгі әдістері, топырақтүзілу факторлары әсерінің топырақтың түзілуіне, дамуы мен қасиетіне әсерін бағалау

Пәнді игеру барысында ареалдар туралы түсінік қарастырылады. Түрлердің белсенді және пассивті таралуға қабілеті. Желдің, судың, жануарлардың тірі организмдер таралуына әсері. Жануарлар миграциясы. Уақыт және кеңістік бойынша ареалдардың өзгеруі. Космополиттер, эндемдер (палеоэндемдер және неоэндемдер). Биомдардың негізгі типтері. Тірі организмдердің қазіргі заманғы таралуындағы палеогеографиялық факторлар.

Өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер экологиясын зерттеу тарихы. Өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер экологиясын зерттеудің негізгі әдістері. Организмдердің экологиялық классификациялары. Өсімдіктердің, жануарлардың және микроорганизмдердің тіршілік формалары. Организмдердің тұрақтылығының жалпы мәселелері. Экологиялық факторлардың әсер етуінің кейбір заңдылықтары. Тіршілік ортасының антропогендік өзгеруі. Агроценоздар мен рудералді қауымдастықтардың ерекшеліктері

Экологиялық өзара әрекеттесудің химиялық негіздері. Химиялық экологиялық фактор. Химиялық элементтердің және олардың қосылыстарының экологиялық қасиеттері. Ластауыштардың жалпы сипаттамасы. Экологиялық объектілердегі элементтерді анықтаудың заманауи аналитикалық әдістері. Экологиялық бақылау. Басымдылықпен бақыланатын экологиялық көрсеткіштер. Қоршаған ортаның экологиялық мониторингі. Экологиялық және аналитикалық мониторингтің негізгі міндеттері.

Биоалуандық туралы БҰҰ Конвенциясы, міндеттері. Қазақстандағы жануарлар әлемі ресурстары және олардың шаруашылықтағы маңызы. Қазақстандағы су жануарларының ресурстары (балықтар, омыртқасыздар). Қазақстандағы қосмекенділер мен бауырымен жорғалаушылар ресурстары, оларға санақ жүргізу әдістері. Құстардың ресурстық түрлері және оларды қорғау мәселелері. Жануарларға санақ жүргізу әдістері. Қазақстанның Қызыл кітабы

Пәнді игеру барысында климаттың өзгеруіне қарсы тұру жөніндегі халықаралық келісімдер, оның ішінде Қазақстанның міндеттері қарастырылады. Қайта орнына келетін энергия көздері, жағдайы, оларды Қазақстанда пайдалану перспективасы. Климаттың өзгеруіне байланысты Қазақстандағы ауылшаруашылығы, су және басқа да экономика салаларының мәселелері. қалдықтарды тиімді пайдалану. су нысандары үшін шекті шығарындылар.

Қоршаған орта биоиндикациясы. Биоиндикаци��ның экологиялық негіздері. Биологиялық индикация. Мақсаты, міндеті, әдістері. Биоиндикаторлар. Биоиндикатор және биоиндикация нысаны, биоиндикация түрлері. Биоиндикациялық зерттеу әдістері. Биотестерге қойылатын талаптар. Мониторинг организмдер туралы түсінік. Атмосфералық ауаның ластану биоиндикациясы. Топырақ жамылғысы жағдайының биоиндикациясы. Су ортасының ластану биоиндикациясы. Орман және ауыл шаруашылығындағы биоиндикация

Ландшафтық экология - кеңістік алуантүрлілік пен ландшафт элементтерін зерттейтін ғылым саласы, экология және географияның бөлімі. Пәнді игеру барысында экожүйе ішіндегі биота мен абиотикалық компоненттер арасындағы байланыстар; барлық иерархиялқ деңгейлердегі экожүйелердің кеңістік құрылымы; ландшафтық-экологиялық концепциялардың негізгі қолдану салалары қарастырылады. Ландшафтық экология саласындағы міндеттерді орындайтын халықаралық бағдарламалармен танысу.

Қоршаған орта жағдайын жақсарту, биосферада тепе-теңдікті және тіршілік ортасын сақтау. Биосфераның және экожүйелердің тіршілік ету принциптері. Табиғи және антропогендік экологиялық процестерді талдау және оларды реттеу жолдарын болжау. Қоршаған орта компоненттерінің ластану жағдайы. Тірі жүйелерде заттар мен энергияның өзгеру заңдылықтары. Жалпы қабылданған жаратылыстану әдістері мен биологиялық талдау әдістерін қолдана отырып, қоршаған ортаның жағдайын жақсарту, биосферадағы тепе-теңдікті, қауіпсіз байланыс пен қоршаған ортаны қорғау мәселелері қарастырылады.

Ресурстар және олардың классификациялары. Табиғи-ресурстық әлеует және оны бағалау. Қоршаған ортаның ластануы және табиғаттағы экологиялық байланыстардың бұзылу қаупі. Табиғи ресурстар кадастрі. Топырақ-жер ресурстары. Су ресурстары. Биологиялық ресурстар. Энергетикалық және минералдық-шикізаттық ресурстар. Орман ресурстары. Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. Табиғи ресурстарды пайдаланудағы қазіргі кездегі тиімді технологиялар. Табиғат пайдалану және ресурстарды сақтаудың құқықтық негіздері

Қазақстанның биоресурстарын сақтау және тиімді пайдалану мәселелері. Синантропты өсімдіктер,антропофиттер. Комополиттер, эндемдер және реликт түрлер. Эндем және реликт түрлер классификациясы. Викаризм туралы түсінік. Қазақстанның эндем өсімдіктері. Қазақстанның Қызыл кітабы, санаттары, маңызы.Ғылыми жаратылыстанушылық әдістері мен биологиялық талдау әдістері.

Агроэкология -индустриялық шаруашылық жағдайында жоғары сапалы ауылшаруашылық өнімдерін өндіруге қажетті құралдарды ұсынатын экология саласы және қоршаған ортаға химиялық және биологиялық тыңайтқыштарды пайдалану, топырақ мелиорациясы, мал жаюдың әсері ескере отырылады. Агроэкологиялық мәселелер, оларды шешу әдістері және алдын-алу шаралары қарастырылады.

Қала ортасының ластануын нормалау мәселелері және атмосфералық ауа, жер беті және жерасты суларын, топырақ жабынын қорғау бойынша іс-шаралар. Қалалардың экологиялық мәселелері және оны тұрақты дамуы үшін шешу жолдары. Қаладағы тұрғындарға қолайлы гигиеналық жағдайлармен қамтамасыз етуге бағытталған қала салу және ұйымдастыру жұмыстарында шешімдер шығару

Қазақстанның жер ресурстары. Ауылшаруашылығына арналған жерлер. Жайылым. Сипаттамасы, түрлері. Топырақ ресурстарын қорғау және тиімді пайдалану. Қазақстандағы топырақ жамылғысының сипаттамасы. Жерге орналастыру, мемлекеттік Жер кадастрі және жер мониторингі. Жер қатынастарын мемлекеттік реттеу. Жайылымдық жерлерді пайдалануда және қорғауда мемлекеттік бақылау

Топырақтың су эрозиясымен күрес әдістер��. Су сапасының жалпы көрсеткіштері. Табиғи, ауыз су және техникалық сулардың сапасын бағалау. Шаруашылық-ауыз су және өндірістік сумен қамтамасыз ету жүйесінде су сапасын бақылау. Ауыз суға қойылатын экологиялық және санитарлық-гигиеникалық талаптар мен нормалар. Табиғи және ағын сулардың ластану түрлері. Ағын сулар тұнбаларын өңдеуге арналған құрылғылар

Пәнді игеру барысында ауру қоздырғыштар мен зиянды насекомдар экологиясы бойынша теориялық білім қалыптастыру; зиянкестер саны мен аурулардың дамуына әсер ететін факторларды анықтау; ауылшаруашылығы дақылдарының зиянкестері мен ауруларын анықтайтын және есепке алатын дағдыларды қалыптастыру; ауылшаруашылығы дақылдары зиянкестерінің саны мен ауруларын реттеу жолдарын анықтау; экологиялық жағдайды ескере отырып өсімдіктерді қорғаудың негізгі әдістерін зерттеу. Пәнді игеру барысында студенттер агрофитоценоздардың жағдайы мен өсімдіктер зиянкестерінің даму жолдарын анықтау.

Әлем бойынша және ҚР экономика салалары бой��нша су ресурстарын пайдалану жағдайы. Гидросфераның антропогендік ластану мәселелері. ҚР су ресурстарын пайдалану және қорғау. Сумен тұрақты қамтамасыз етудің болашағы. Су сапасы және су пайдалану түрлері. Суды тазалау әдістерінің классификациясы. ҚР су ресурстарын пайдаланудың құқықтық негіздері. ҚР су пайдалану бойынша заңдардың міндеттері мен принциптері

Ауылшаруашылық өндірісінің экологиялық мәселелері. Агроэкожүйелердің экологиялық тепе-теңдігін сақтау үшін антропогендік қысымның экологиялық нормалау. Табиғи экожүйелердің шаруашылық сыйымдылығы. Нәтижесінде табиғатқа зиянды әсерді азайтуға мүмкіндік беретін әрекеттерді өзгертуге және әдістер жасау мүмкіндіктері қарастрылады.

Атмосфераға ластаушы заттардың эмиссия көздерінің жіктелуі. Атмосфералық ауаның жай-күйіне ауыл шаруашылығының әсері. Ауыл шаруашылығы саласындағы ластанудың негізгі көздері. Ауылдық аумақтардың ауа бассейнін канцерогенді және канцерогенді емес басым ластаушылар. Атмосфералық ауаның сапасын бақылау әдістері. Ауыл тұрғындарының өмір сүру жағдайына басым ластаушылардың әсері.

Жер беті және жерасты суларының ластану көздері, оларды тазалау әдістері. Атмосфералық ауа, су және жер ресурстарын қорғау бойынша іс-шаралар. Радиоактивті ластану және радиоактивті қалдықтарды залалсыздандыру. Ілеспелі және қосымша өнімдерді,иекінші реттік материалдарды утилдеу. Өндірістік кәсіпорыындардағы табиғат қорғау жұмыстары. Өндірістік кәсіпорыындардың экологиялық төлқұжаты. Ресурстарды сақтау технологиялары және экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін процестер мен аппараттар

Радиоактивтілік негізі, радиоактивтіліктің табиғи және антропогендік көздері, биосферада радиоактивті ластаушылардың таралуы және радиоактивті сәулеленудің тірі организмдерге әсері. Радиациялық қауіпсіздік мәселелері. Радиоактивтіліктің физикалық негіздері. Радиоактивтілік қауіпсіздік нормалары (РҚН). Радиацияның табиғи көзлері. Жасанды радиоактивтілік. Радиоактивтіліктің антропогенді көздері. Ядролық реакторлар, радиоактивті қалдықтар және радиосезімталдық. Аумақтарды радиоэкологиялық бағалау әдістері.

Пәнді игеру барысында табиғатпайдалануда ресурстарды сақтау негіздері қарастырылады. Ауыл шаруашылығы өндірісінің және өнімдерінің қалдықтарымен жұмыстың құқықтық және экономикалық аспектілерін басқару. Ауыл шаруашылығы өндірісі және өнімдері қалдықтарының классификациясы және терминологиясы. Ауылшаруашылығы қалдықтарын қайта өңдеу және утилдеу әдістері.

Пән табиғат пайдалану экономикасының ғылыми жаратылыстану және экономикалық негіздерін зерттейді. Қазақстан Республикасының табиғи-ресурстық әлеуетін және негізгі экологиялық мәселелерінің жалпы сипаты, табиғат пайдаланудың экономикалық механизмдері негіздерінің мазмұны, Қазақстан Республиксында қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану жүйелерін басқарудың мәселелері мен даму болашағын қарастырады.

Қоршаған ортаға әсерді басқару. Қоршаған ортаны қорғаудың тарихи кезеңдері: экологиялық нормалау, санитарлық-гигиеналық нормативтер. Өндірістік-шаруашылық нормативтер. Экожүйе жағдайын нормалау. Табиғат пайдалануды нормалау. Экологиялық экспертиза. Экологиялық аудит ұғымы. ҚР табиғат пайдалануды нормалау. Қоршаған ортаға әсерді бағалау әдістері.

Ғылым мен практикада экологиялық картаға түсірудің ролі. Экологиялық картаға түсірудің ақпараттық көздері. Топографиялық карта және оның анықтамасы мен негізгі қасиеттері. Топографиялық карталардың көшірмесі. Экологиялық карталардың мәтіндік топтары. Экологиялық тәуекел картасы. Кешенді экологиялық картаға түсіру. Атластық экологиялық картаға түсіру. Геоақпараттық жүйелер туралы жалпы ұғымдар. Геоақпараттық және ландшафтық-экологиялық картаға түсіру. Қолданбалы ГАЖ.

Қоршаған орта ластануын болжау мен бағалаудың мәні мен талдау әдістерінің ерекшелігі. Қоршаған орта ластануын кешенді бағалауда экологиялық ақпаратты ұйымдастырудың әдіснамалары. Табиғи ортаға антропогендік және техногендік әсердің деңгейін анықтау. Жергілікті, аймақтық және ғаламдық деңгейлерде табиғи орта сапасын анықта

Экологиялық жұмыстардағы құқықтық білімнің негіздері. Жобалық талдауда әртүрлі экологиялық экспертиза құжаттарын әзірлеу. Әртүрлі шаруашылық жұмыстарының қоршаған ортаға әсерін бағалауда инженерлік-экологиялық зерттеуулер жүргізу. Табиғи ресурстарды пайдалану үшін төлемдер. Қазақстан Республикасының негізгіт экологиялық Заңдары және құжаттарды жүргізу

Пән қоршаған орта объектілерінің әртүрлі ластаушыларын және олардың ауылшаруашылық өнімдеріне әсерін анықтауға бағытталған. Ауылшаруашылығы өнімдерінің ластануын кешенді бағалау үшін ақпарат жинауды ұйымдастырудың әдіснамаларын игеру. Ауылшаруашылық жерлеріне антропогендік әсер деңгейін бағалау. Азық-түлік және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін ауылшаруашылығы жерлерінің ластануын болжау және ақпараттық мәліметтерді жинауды ұйымдастыру.

Шет тілде қарым-қатынас жасаудың дағдыларын меңгеру

Гидросфера мен атмосфераға әсер ету көздері мен түрлері, агроэкожүйенің экологиялық бұзылуының негізгі көздері, эрозиямен күресу әдістері, топырақ жамылғысының деградациясы, атмосфералық ауа сапасы мен су және биоресурстарды басқару туралы білімді қолдану

Барлық иерархиялық деңгейлердегі экожүйелердің кеңістіктік құрылымын түсіну; ландшафтты-экологиялық тұжырымдаманы қолданудың негізгі бағыттары. Карталарда негізгі картометриялық және графикалық жұмыстарды орындау

Қоршаған орта факторлары, экожүйелердің жағдайы, қоршаған ортаның ластануы, ластаушы заттар химиясы туралы материалдарды жинау, өңдеу және талдау Далалық және тәжірибелік экологиялық зерттеулер жүргізу. Экология және табиғатты пайдалануда химиялық және биологиялық негіздері, табиғаттағы және техносферадағы қазіргі динамикалық процестерді анықтау мақсатында биожүйелердің қызмет атқаруы және тұрақты даму заңдылықтары туралы білімді қолдану

Өсімдіктердің, жануарлардың, микроорганизмдердің экологиялық топтарының таралу сипатын талдау, популяция түрлеріндегі биоалуантүрлілікті және экожүйені ұйымдастырудың биоценотикалық деңгейін биологиялық талдау әдістері арқылы бағалау

Жер шарындағы табиғи шикізаттың, биологиялық, жер ресурстарының қазіргі жағдайы мен таралуын бағалау және талдау; оларды сақтау және ұтымды пайдалану әдістері; техногенді жүктемені азайту шараларын әзірлеу

Қоршаған ортаның қазіргі жағдайын олардың компоненттік құрамы (су, ауы, топырақ) туралы ақпараттарды пайдалану арқылы мониторинг жүргізу; «жасыл экономика» тұжырымдамасына аясында табиғи және антропогендік экологиялық процестер мен оларды реттеудің мүмкін жолдарын болжау дағдыларын игеру

Қоршаған ортаның өзара әрекеттесуінің химиялық негіздерін ескере отырып, қоршаған орта объектілеріндегі химиялық элементтер мен ластаушы заттарды анықтаудың заманауи аналитикалық әдістерін меңгеру; топырақ ресурстарын экологиялық тиімді пайдалану шараларын әзірлеу; топырақ пен жер ресурстарының әлеуетін және топырақты зиянды әсерден қорғаудың негізгі әдістерін бағалау

Аумақтардың радиоэкологиялық жағдайын бағалау әдістерін игеру; экологиялық қауіпсіздікті және ресурстарды үнемдеуді қамтамасыз ететін процестер мен құрылғыларды қолдану; табиғатты тиімді пайдалану негіздерін ескере отырып өндірістік кәсіпорындарында табиғат қорғау шараларын ұйымдастыру

ГАЖ көмегімен ақпараттық мәліметтерді түсіндіру; агроэкожүйелердің экологиялық тепе-теңдігін сақтау үшін антропогендік қысымдарды өлшеуде экологиялық нормалауды қолдану; ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауруларын анықтау және тіркеу тәжірибелік дағдыларды игеру, тағамдық және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін пестицидтерді пайдаланбай органикалық өнімдерді өсіру әдістерін игеру

Өндірістік кәсіпорындары мен урбанизация салдарын азайту және болдырмау үшін іс-шаралар әзірлеу, ықтимал қолайсыз әсерлерді анықтау, қоршаған ортаға әсерді бағалау және шаруашылық және өзге де қызметті жүзеге асыру мақсатында экологиялық сауатты басқару шешімдерін қабылдау

Әлеуметтік өндіріс пен экономикалық жүйелердің жұмыс істеу заңдылықтарын ескере отырып, табиғи ресурстарға кешенді экономикалық бағалау жүргізу; табиғат пен қоғамның өзара әрекетінің экологиялық, әлеуметтік-экономикалық салдарын ескере табиғи ресурстарға кешенді экономикалық бағалауды кешенді жүргізудің дағдыларын игеру