7M01701 Қазақ тілі мен әдебиеті в Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті

Жоғары мектептегі оқу-тәрбиелеу үдерісін, оқыту мен тәрбиелеудің жаңа технологияларын меңгертіп, оларды ізгілендіру мен демократияландырудың қазіргі үрдістерін сипаттап, оқытушылық және әдістемелік қызметке дайындауға бағдарланған. Оқыту мен тәрбиелеудің жаңа тұжырымдамаларына негізделе отырып, педагогикалық қызметтің дара жеке шығармашылық стиліне бағдар береді.

Менеджменттің теориялық және әдістемелік негіздері, жетекші іс-әрекеттің құрылымдық психологиялық аспектілері, заманауи ұйымды тиімді басқарудың әдістері мен қағидаларын саралауға бағытталған. Өзгермелі ортада ұйымды тиімді басқарудың әдістері мен қағидаларын меңгерту арқылы тәжірибеде басқару шешімдерін қабылдау біліктілігі, басқару қызмет дағдысын қалыптастырады.

Ғылым феноменінің мәселелерімен таныстырып, ғылымның тарихы мен теориясы, ғылым дамуының заңдылықтары және ғылыми білімнің құрылымы, ғылымның мамандық және әлеуметтік институт ретіндегі ерекшеліктері, ғылыми ізденіс жүргізу әдістері, ғылымның қоғам дамуындағы рөлі туралы білім қалыптастырады. Ғылыми ойлау мәдениеті, сараптамалық қабілет пен ізденіс қызметінің дағдыларын дамытып, ғылыми мақала, тезистер жазу, конференция, симпозиум, дөңгелек үстел, пікірталастарда сөйлей білу машықтарын меңгереді.

Әлемдік линвистиканың дамуына сәйкес тіл білімінде жаңа бағыттар қалыптасқан. Осыған сәйкес тіл білімінің жаңа бағыттарын, олардың зерттелуін магистранттарға таныту мақсаты көзделіп отыр. Бұл бағыттардың методологиялық негіздері, атап айтқанда таным теориясы мен ғылыми-теориялық ұстанымдары, зерттеу әдістері айқындалып, тәжірибеде талдау, сараптау, жинақтау дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.

Түркі тілдеріне, соның ішінде қазақ тілінің тарихына қатысы бар кезеңдер сараланып, әр кезеңге тарихи, сипаттамалы әдістер арқылы хронологиялық ұстаным негізінде талдау жасалады. Қазақ тілінің даму тарихы түркі тілдерімен бірлестікте алып қарастырылады.

Шетел тілін жалғастырушы деңгейде кәсіби түрде меңгертіп, магистранттардың білім бағдарламасының бағытына сәйкес ғылыми-ұғымдық аппаратын еркін пайдалануына, ғылыми ақпаратты пайдалану, негіздеу, сендіру, ғылыми полемика, академиялық жазу біліктерін жетілдіруге бағытталады. Магистрант оқитын шетел тіліндематериалды ғылыми мазмұндаудың функционалдық-стильдік сипаттамаларын біліп, мамандығының жалпы ғылыми терминологиясын игереді, кәсіби деңгейде халықаралық ынтымақтастық шеңберіндеіскерлік хат жазысунегіздерін игереді.

Курсты оқыту барысында өлке ақын-жырауларының өмірі мен жырларын терең таныстыру мақсаты көзделеді. Ақындар жырларының қандай тарихи жағдайларды бейнелейтінін көрсетіп, шәкірттердің өздеріне жырлар болмыс-бітімін анықтауды меңгерту. Шығармалардың тақырыбы мен идеясын әдебиет теориясының әдіс –тәсілдерінің қалыптасқан негізгі тарауларын қамтитынын белгілеу. Поэзиядағы тіл көркемдігіне теориялық талдаулар беріп, қандай көркемдік құралдары қолданылғандығын ашу.

«Әдебиеттанудың жаңа бағыттары» пәні кәсіби әдебиетіміздегі жаңа бағыттарды көркемдік ізденістер негізінде қарастырады. «Әдебиеттанудың жаңа бағыттары» пәнінің мақсаты магистранттардың теориялық білімін, әдеби-эстетикалық түсінігін нығайта отырып, меңгерген білімін әдебиеттану саласындағы ізденістерін зерттеуде қолдануға үйрету.

Курсты өту барысында әдебиет теориясы ауқымындағы поэтика, стиль, жанр тәрізді негізгі мәселелермен шектелмей, әдебиеттанудың өзге салалары: әдебиет тарихын зерттеу аялары мен жолдары, историография, библиография пәндерінің мән, сыры, текстологияның практикалық ерекшеліктерін ашып беру және көркем шығарманы анрлық түрлеріне сай қаламгердің шығармашылық лабораториясын талдау теориясын терең игереді.

«Әдебиет тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері» пәнінің мақсаты қазақ әдебиетін дәуір бойынша оқытуда айқындалатын көркемдік ерекшеліктерді негізге ала отырып меңгерту. Жекелеген көркем шығармалардағы стильдік, поэтикалық ерекшеліктерді халықтық философиямен байланыста қарастыра отырып, тұжырымдау дағдысын қалыптастырады.

Пәннің мақсаты ақын –жазушылардың шығармаларын зерттеудің әдіс-тәсілдерін үйрету, шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтаудың жолдарын меңгерту. Шығарма жазуда қандай теориялық әдістерді қолданғандығын анықтап, талдау тәсілдерін ұғындыру. Сөйтіп, көркем туындының қаламгер шығармашылығында және қазақ әдебиеті тарихында алатын орнын белгілеу үшін шығарманың көркемдік болмыс-бітімі мен сөз қолданысындағы теориялық негіздерді пайдалану шеберлігін игере білу.

Сөз мәдениетінің лингвоэкологиялық аспектілері пәнін оқыту барысында тіл тазалығы сөз мәдениеті пәнінің зерттеу пәні, нысаны ретінде басшылыққа алына отырып, тілдің ортаның сөз мәдениетін сақтауда талап етілетін лингвистикалық талаптар бойынша тілдік нигилизммен күрестің әдіс-тәсілдері, тілдің өміршеңдігін сақтайтын тілтанымдық ұстанымдар жүйесі меңгертіледі.

Әліпби теориясы, әліпбидің фонологиялық негіздері, қазақ мәдениеті қолданған әліпбилердің фонема-графема қатынасы, әліпби таңдау принциптері айқындалады. Латыннегізді жаңа қазақ әліпбиінің емле ережелеріне қатысты тілдік нормалар меңгертіліп, жылдам оқу, сауатты жазу дағдылары қалыптастырылады.

Қазіргі филология ғылымының даму бағдарлары мен заңдылықтарын зерттеу сипатында әдебиет теориясы ауқымындағы поэтика, стиль, жанр ерекшеліктерін тереңірек тану мақсатында әдеби туындыларды кешенді талдау жасауды жүзеге асырады. Сонымен бірге көркем шығарма механизмінің заңдылықтары жөнінде түсіндіріліп, көркем шығарманы зерттеу жүйелерін де қалыптастырады.

Қазіргі қазақ графикасы мен орфографиясының теориялық негіздері, фонемографиялық жазу типі түрлерінің онтогенездік дамуы сарапталады. Нәтижесінде қазіргі қазақ жазуының мәртебесі, емле ережелерінің уәжі туралы толыққанды мәлімет беріліп, жаңа емлемен сауатты жазу нормалары игертіледі.

Лингвоэкология пәнін оқыту барысында тілді сақтау және оны өзге (сырт) тілдердің басқыншылығынан қорғау мәселелері туралы білім беріледі. Тілдің белгілі бір тілдік қоғамда дамуына, яғни қолданылу өрісіне шектеу қоятын кері ықпалдар анықталады. Тіл тазалығының бұзылуының нәтижесінен туындаған тілдік дағдарыстың қоғамдық-саяси, тарихи-әлеуметтік негіздері айқындалып, ұлттық тілдің өміршеңдік қасиетін жоюға бағытталған, нақты айтқанда тіл тазалығына нұқсан келтірген басқыншы тіл ұстанымдары аталып көрсетіледі. Тіл тәуелсіздігін сақтаудың ғылыми-әдіснамалық лингвистикалық әдіс-тәсілдері игертіліп, сөз этимологиясы, лингвомәдениеттанымдық зерттеу ұстанымдары меңгерт��леді.

Жоғарғы оқу орындарында қазақ тілін оқыту және үйретудің қазіргі заманғы жаңаша әдістерін методикалық тұрғыдан үйретудікөздеп, бұл орайда қазақ тілінің салаларын жаңаша оқытуға үйретуді мақсат етеді. Курстың методологиялық және теориялық негіздері тілді оқыту әдістемесінің соңғы кездегі озық технологиялары мен заманауи әдіс-тәсілдеріне негізделеді.

«Қазақ поэзиясының поэтикалық жүйесі» поэзия құрылымы өлең сөзбен жазылатын ерекшелігіне қарай логикасының, яғни ой тізбегінің жүйелілігін қарастырады. Магистрантқа пән өлең сөз құрылымының ерекшелігін меңгертеді. Өнер тегінің жанрлық түріне қарай теориялық әдістердің қолданылу ерекшелігі, яғни, поэзия композициясындағы ой сабақтастығы мен тұтастығын жүйелі түрде тануға баулиды.

Ұлттық тіл мен ұлттық мәдениеттің бір-біріне өзара ықпалы мәдениеттану аспектісінде қаралады. Тілдің ұлттық табиғаты, оның ұлт өміріндегі рөлі мен қызметі танымдық, этикалық, эстетикалық категориялар арқылы тілтаным мен мәдениеттаным сабақтастығында қарастырылады. Лингвомәдениеттану ғылымының теориясы мен терминдік жүйелері ұлттық тілді этногрфиялық, тарихи-лексикологиялық, этимологиялық кешенді зерттеуге бағыт-бағдар береді.

Магистранттардың интербелсенді әдістеменің теориясы мен практикасын жан-жақты игеріп, интербелсенді әдістеме тұрғысынан мектеп, колледж және жоғары оқу орындарында сабақ ұйымдастыру білігін қалыптастыруына жағдайлар жасау. Магистранттардың иетербелсенді әдістеменің теориялық негіздерімен толыққанды танысып, өзіндік түсінік пен пікірін қалыптастыруға бағыт береді.

Мемлекетіміздің білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасының заман талабына сай келешек ұрпақтың сұранысын қанағаттандыратын, құзыреттілікке және сапаға бағытталған білім мазмұнының жүйесімен оқыту және оқытудың әдіс-тәсілдері мен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды қарастырады.

Ұлттық менталитет пен ұлттық тілдің байланысын этнос болмысымен сабақтастыра отырып, тілдің терең мазмұндық құрылымын тануға, этностың болмысынан туындап, ғасырлар бойы қалыптасқан рухани-мәдени мұраны тіл арқылы әр қырынан сараптауға үйрету. Ұлттық тіл мен ұлттық дүниетаным сабақтастығы негізінде этнолингвистикалық тілдік талдау жасауға бағыттау.

Қазақ тілі грамматикасын, оның салаларын интербелсенді оқыту әдістемесінің негізгі тәсілдерін оқыту – бұл пәннің негізгі мақсаты болып табылады. Қазіргі жаңаша оқытудың заманауи методикалары бойынша дәріс, семинар, практикалық сабақтардың түрлерін өткізуге дағдыланады.

«Қазіргі қазақ прозасының поэтикалық жүйесі» пәнінің мақсаты прозалық көркем шығармалардың бейнелеуші – көркемдеуші құралдары мен түрлерін, жанр табиғаты мен құрылымын, портрет пен пейзажды, ішкі монолог пен диалогті, авторлық баяндаудың типтері мен түрлерін қарастыруға бағытталған. Магистрант пәнді игере отырып, оның әдеби шығарманың құрылымын, жазушы стилін, шеберлігін айқындаудағы ғылыми-практикалық мәнін меңгереді. Шығармалардағы қамтылып отырған кезеңнің әлеуметтік-психологиялық жай-жағдайы, халықтың тұрмысы мен этнографиясы арқылы поэтика мәселелерін қарастыруды қалыптастырады.

ғылымның тарихы мен философиясының іргелі негізі мен ұғымдық аппаратын, ғылыми ізденіс қызметінің принциптерін білу арқылы әдістемелік және әдістік білімдерді ғылыми -ізденістік және ғылыми-педагогикалық қызметте қолдану, сонымен қатар ғылыми зерттеу және ЖОО арнайы пәндерді жүргізу барысында шетел тілін кәсіби деңгейде еркін игеру

жоғары білім берудің қазіргі парадигмасы, жоғары мектеп педагогикасының теориялық және әдістемелік негіздерін меңгеріп, кәсіби тәжірибеде қолдану, сонымен қатар болашақ қызметі мен докторантурада оқуын жалғастыру үшін қажетті білімді тереңдетіп, кеңейтуге қабілетті болу; -менеджменттің теориялық, әдістемелік негіздерін білу арқылы түрлі тұлғааралық, әлеуметтік және кәсіби қарым-қатынас салаларында заманауи ұйымды тиімді басқарудың әдістері мен қағидасын, әдістемесін меңгеру

қазіргі тіл білімінің жаңа бағыттарын, негізгі концепциялары мен даму тенденцияларын білу, алған білімдерін өздерінің зерттеу және пәнді оқыту жұмыстарында қолдану; -тілдің тарихын дәуірлеудің теориялық мәселелерін жетік меңгеріп, шумер, көне түркі, орта ғасыр және қазақ мәдениетінің байланысын зерделеу; -тіл тарихындағы трансформациялық өзгерістерді түсініп, тілдің тарихи қабаттарында қалыптасқан атаулардың этимологиясын ғылыми тұрғыда негіздей білу

қазіргі әдебиеттанудың бағыттарын, негізгі теориялары мен концепцияларын, даму тенденцияларын білу, қазақ әдебиеті туындыларын жаңаша талдап, түсіну және философиялық мәнін ашу; - әдебиет тарихын дәуірлеуде теорияға негізделудің ерекшеліктері мен айырмашылықтарын ажырата білу

лингвомәдениттану ғылымының теориялық жетістіктерін қолдана отырып, мәдениет феномендерін тілдік талдау; -ұлттық құндылықтар арқылы этностың тілдік әлемін меңгеру және ұлттық тіл мен ұлттық болмыстың тұтастығын түсіну

жазудың ұлттық бірегейлікті, бұқаралық сананы қалыптастырудағы қызметі мен маңызы, қазақ жазуының латын әліпбиіне өту шешімінің тарихи негіздемесі туралы іргелі, қолданбалы білімді меңгеру; -қазақ тілі емле ережелерінің басты және қосалқы ғылыми ұстанымдары, қазақ емлесіндегі дәстүр мен жаңашылдық, қазақ тілі емлесіндегі жаңалықтардың лингвистикалық негіздерін білу; - тіл ғылымы мен қоғам өміріндегі жазудың қызметін түсініп, жазу тарихына қатысты тарихи білім жүйесін меңгеру

қазіргі кезеңдегі қазақ әдебиетінің дәстүр мен жаңашылдық үрдістегі даму процесін және көркем шығарманы стильдік, жанрлық ерекшеліктерін орай кешенді әдеби-теориялық тұрғыда талдай білу; -әдебиет кезеңдерін Рухани жаңғыру тұрғысынан өңір қаламгерлерінің шығармашылығымен бірлесе қарастыруға, зерттеуге аспектілік әрі кешендік тұрғыдан келе білу және әдеби даму тұрғысында бірлікте, байланыста, сыни тұрғыда байланысына баға беру

өзге тілдің фонетикалық, грамматикалық заңдылықтарын қабылдау барысында өзіне тән тілдік нормасынан ажырап қалған ұлттық тілдің лингвоэкологиялық мәселелерінен хабардар болу; -сөз мәдениеті пәнінің зерттеу нысаны, сондай-ақ, тіл тазалығын зерттейтін саласы – лингвоэкология пәнінің өзекті мәселелері туралы білім жүйесін игеру

проза жанрын сюжеттік желі бойынша ғана танымай, негізгі идеясының көркемдегіш құралдар арқылы астарлы мәнін түсіну; -өлең сөздің сюжетті түрі мен композициялық құрылымын ажырата білу

ЖОО қазақ тілі мен әдебиетін оқытудың дәстүрлі және белсенді әдістерінің мән-мазмұнын түсіну, жаңартылған білім мазмұны бойынша жаңа технолоиялар арқылы қазақ тілі мен әдебиетін оқытудың озық әдіс-тәсілдерін игеру; -интербелсенді әдістемені теориялық тұрғыдан негіздеп, оның артықшылықтары мен өзектілігін дәлелдеп, сабақ жоспарлай білуі мен практикасына қолдану; -интерактивті оқыту әдістерінің болашақ маман құзіреттілігін қалыптастырудағы маңыздылығын, артықшылығын тұжырымдау