6B02302 Филология: қазақ филологиясы в Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті

Пәнді оқытудың мақсаты: Студенттерге әлемдік фольклортану ғылымындағы методологиялық ортақтастықтар мәселелері, фольклордың ауызша сөз өнері ретіндегі табиғаты, ерекшеліктері, жанрлары, поэтикалық тәсілдері мен құралдары, жазба әдебиетпен арақатынасы, фольклордың зерттелу тарихы жөніндегі негізгі түсінік беру.

Пәннің мақсаты: түркі тілдері, олардың жалпы сипаты, жеке түркі тілдерінің өзіндік ерекшеліктерін жан-жақты, терең қарастыру. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы пәні - тіл білімінің түркітану саласындағы басты бағыттарының бірі. Курста түркі тілдерінң зерттелуі, дамуы мен қалыптасу кезеңдері қарастырылады.

"Академиялық хат" курсының мақсаты студенттердің академиялық жазудың негізгі жанрлары бойынша теориялық білімдерін және оқу және зерттеу академиялық мәтіндерін жазудың практикалық дағдыларын қалыптастыру. Пән студенттерде реферат, эссе, Аннотация, әдебиетке шолу және т.б. сияқты академиялық мәтіндерді жазу дағдыларын қалыптастыруға, баяндамалар мен презентацияларды жасау және редакциялау дағдыларын және библиографиялық сипаттаманы дұрыс құрастыру дағдыларын қалыптастыруға арналған. Курсты оқу студенттерге ғылыми мәліметтер базасында ақпарат іздеуге, мәтіндерді талдауға және реферациялауға, академиялық жазудың әр түрлі жанрларымен жұмыс істеуге байланысты кәсіби қызметті жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Тіл білімінде жаңа бағытта қарқынды дамып келе жатқан түркі тілдерінің грамматикасы да орын алып отыр. «Түркітануға кіріспе» атты пәнінде түркі тілдерінің фонетикалық, лексикалық, грамматикалық тұрғыдан тілдік ұқсас ерекшеліктері және типтік, туыстық жақтан топтастырылуы мен жіктелуіне байланысты мәліметтер жинақталып қамтылды. Сонымен қатар практикалық тұрғыдан оқып жаттығу, меңгерту мақсатында тақырыптық сабақ түрлері жұргізіледі.

Әдебиет теориясын, әдебиттің даму тарихын, әдебиет тарихы мен әдебиет сыны бойынша теориялық білім беру. Пәннің негізгі тараулары: Әдебиеттану ғылымының ғылым салаларындағы орны мен даму тарихы. Көркем әдебиеттегі образ және образдылық. Образдың жасалу тәсілдері мен түрлері. Көркем шығарманың құрылысы. Сюжет және композиция. Көркем әдебиет, тіл мәселелері. Тілдің ажарлау құралдары. Әдебиеттегі құбылту құбылыстары. Айшықтау және оның түрлері. Өлең мен оның құрылысы. Өлең ұйқасы мен оның түрлері. Өлең жүйесі. Әдебиеттің тектері мен түрлері. Көркемдік әдіс. Әдеби бағыттар мен ағымдар.

Сауатты жазу мен дұрыс сөйлеу заңдылықтарының негізінде студенттерге тілдің дыбыстық жүйесінен, дауысты, дауыссыз дыбыстардан, қазақ тілінің дыбыстық құрамы мен ерекшеліктерінен, үндестік заңынан, орфоэпия мен орфографиядан сонымен қатар қазақ тілінің фонетикалық даму заңдылықтары туралы теориялық тұрғыдан жүйелі білім беру.

Түркі тілдес халықтарға ортақ әдеби мұраларына (табылуы, ашылуы, аударылуы, зерттелуі, әдеби мәні, көркемдік ерекшелігі т.б.), және орта ғасырдағы ақын-жыраулардың шығармаларына (жанрлық, тілдік, көремдік ерекшеліктері, әдеби-теориялық) талдау жасалынады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұру үшін білім беру жуйесін және осы құбылысқа қатысты азаматтықтың негізін дамытусыбайлас жемқорлық тұжырымдамасының теориялық әдістемелік негіздерін қалыптастыру. Жастардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін қалыптастыру ерекшеліктері. Сыбайласжемқорлықәрекеттеріүшінзаңдыжауапкершілік.

Пәнді оқытудың мақсаты студенттерге сөзжасамға қатысты соны ғылыми еңбектерге сүйене отырып негізгі теориялық білім беру болып табылады. Пәннің негізгі тараулары: сөзжасам – тіл білімінің жеке саласы, сөзжасамның тілдің басқа салаларымен байланысы, қазақ тілінің сөзжасам жүйесі, сөзжасамдық тәсілдер, сөзжасамдық мағына, туынды сөздер, сөзжасамдық талдау, сөзжасамдық ұя, сөз таптарының сөзжасамы.

Курстың мақсаты: Қазақстандағы кәсіпкерлік қағидалары туралы білімдерін қалыптастыру, жаңа идеяларды іздеу әдістері мен стартаптар құру арқылы студенттерді бизнес ашуға тарту. Курс мазмұны: Өз бизнесін дамыту, бюджет және басқа шаруашылық субъектілерін қаржылық міндеттемелерді қамтамасыз ету, тауарлар (жұмыс, қызмет) және нақты тұтынушылар мен қоғам қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында нарықтық қатынас субъектілері жүзеге асыратын түрлі қызмет салаларында еркін экономикалық басқару болып табылатын кәсіпкерлік теориясын және тәжірибесін зерттеу.

Қазақ тілінің актив және пассив қабаттарын тани отырып, сөздердің шығу төркінін, лексикалық мағынасын,қолдану өрісін және сөздіктердің бүгінгі таңдағы алатын орнын айқындау

Тілдің сөзжасам жүйесін, сөзжасамдық бірліктерді, сөзжасамдық заңдылықтарды, сөзжасамдық мағынаға қатысты мәселелер, сөзжасамдық заңдылықтар мен амал-тәсілдерді меңгерту.

«Ежелгі және хандық дәуір әдебиеті» пәні көне дәуір жазба ескертікіштерінің табылуы мен аударылуын, әдеби мұралардың көркемдік мұратын танып, таразылайды және ХҮ ғасырда қалыптасқан ұлтымыздың төл әдебиетін дамытушы- жыраулар поэзиясының рухани мұраларын танып-білуді меңгертеді.

Пәннің мақсаты: қоршаған ортаға және табиғи ортаға жаһандық, ұлттық және жергілікті деңгейлерде олардың қызметінің салдарын алдын-ала болжай алатын, қоршаған ортаны қорғау және қауіпсіз өмір негіздерін иеленетін экологиялық таза білімді адамның қауіпсіз түрін қалыптастыру, заңнаманы, ұлттық құндылықтарды басшылыққа ала отырып жауапты таңдау жасау. мәдениет пен табиғат әлемінде өзін-өзі тану негізінде әлеуметтік әріптестікке, практикалық деуге болады қоғамның және табиғаттың орнықты дамуы мүддесінде қоршаған ортаны, адам денсаулығының, өмір сүру қауіпсіздігін сақтау және жақсарту туралы.

Пәннің мақсаты: Жоғары ұлттық және өзіндік санасы, патриоттық рухы жетілген қоғамның әлеуметтік белсенді жаңа буынын тәрбиелеу; кәсібилік рухы мен бәсекеге қабілеттілігі мол, тұрақтылықты, тәуелсіздікті, біздің еліміздің қауіпсіздігін сақтауға мейлінше дайын, өзге халықтар мәдениеттермен оңды келісім жүргізуге қабілетті жастарды дайындау.

Морфема, оның табиғаты, морфеманың тегі, құрамы, гениологиялық негізі, сөздің басты қағидалары, тілдік құрылыстың белгілі бір деңгейлерінің жүйелік ерекшеліктерін ашу.

Түркі тілді халықтардың әдеби мұраларын тереңірек ұғындырып, ғасырлар бойы үзілмей келе жатқан өзара байланыстары, ортақ дәстүр жалғастығы түсіндіріледі.

«ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің тарихы және Абайтану» пәні аталған кезең әдебиетінің көрнекті өкілдерінің шығармашылық мұрасын оқытып, жанрлық даму тарихына сай дәстүрлі айтыс өнерінің, сал-серілер, әнші-лирик ақындар мұрасы, Зар заман поэзиясы және жазба әдебиетінің дамуымен кеңінен таныстыруды көздейді. Абайтану ілімінің қалыптасып, дамуы және қазіргі кезеңдегі өзекті мәселелерін зерттеу ғылыми-теориялық бағытта игеріледі.

Әдебиет әлеміндегі рухани алмасулар әдеби байланыстың бастауы болып табылып, ұлт әдебиетінің өзге халықтардың даму тарихымен ұштастыруға дәнекер болады. Бұл байланыстар жаңа мазмұн, жаңа түр, рең тауып, әдебиетіміздің сыр-сипатын айқындай түседі.

Көркем мәтінді лингвистикалық талдау- көркем мәтіннің мағыналық, құрылымдық жақтарын зерттейтін тіл білімінің іргелі бір саласы. Мәтін түзуде тілдің құрылымдық компоненттері мен көркемдік сапаның астарында танылатын түрлі тілдік құралдардың айрықша қызметі бар. Соңғы кезде тіл біліміндегі мәтін туралы зерттеулер, мәтінге лингвистикалық талдаулар жасау тақырыптық, нысандық мәселелерді қарастыру мақсатын көздейді.

ХХ ғасырдың 1940-1960 жылдарындағы қазақ әдебиетінің даму бағыты, тақырыбы, тақырыптық ерекшеліктерін, тарихи романдардың ерекшеліктерін зерделеу.

Сөйлеу техникасы, сөйлеу аппараты, дыбыстау мүшелері, сөздің айтылуы дауыстап оқу жайында мағлұмат беріліп, әдеби тілде дұрыс сөйлеу нормасын меңгертіледі

Қазақ әдеби тілінің тарихы пәнінің мақсаты- қазақ әдеби тілі тарихының қалыптасу және даму кезеңдері жөнінде ғылыми тұрғыда жүйелі білім беру болып табылады.

Көркем шығарманы әдеби тiлдiң орфоэпиялық ережелерін, белгiлi бiр жылдамдықпен дауыс үндiлiгiн, ырғағын сақтай отырып оқуға баулиды.

Тілдердің өзара туыстастығы, дыбысты тілдің жалпы адамзаттық құбылыс екендігі және оны айқындалуы, соның негізінде жалпы тілдік теориялық тұжырымдар жасалатынын бағыттайтын, лингвистиканың негізгі өзекті мәселелерімен, тіл ғылымын синхронды, диахронды күйімен таныстыру.

Пәнді оқытудың мақсаты қазақ тілінің тарихи лексикалық қоры мен құрамын, толығу жолдары мен жүйесін, тіл тарихының қалыптасу, кемелдену жолындағы өзгерістердің себебі мен салдарын ғылыми негізде кешенді оқыту болып табылады. Пәннің негізгі тараулары: тарихи лексикология, фонетика және тарихи грамматика.

Қазақ сыни пікірінің оянуы және әдебиет сынының тууы; Баспасөз және сын; «Айқап» журналы мен «Қазақ» газетінің әдебиет сынын тудырудағы тарихи мәні; Жазба әдебиет және сын; Қазақ сынының жанрлық қалыптасуы және әдебиеттану; Дарындар - сын додасында; Әдеби мұра және оны игеру мәселелері; Оқулық жасау және әдебиет тарихын дәуірлеу мәселесі; Сынның жанр ретінде қалыптасуы; Ұлы Отан соғысынан кейінгі дәуірдегі әдеби сын; Қазақ әдебиетінің тарихын жасау жолындағы жаңа ізденістер; Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасуы; 60-90 жылдардағы қазақ әдеби сыны; Қазақ әдеби сынының бүгінгі жай-күйі.

Бұл пән бойынша мынандай маңызды теориялық және практикалық мәселелер қарастырылады: Қазақ әдебиеті сынының тарихының даму және қалыптасу кезеңіндегі қазақ әдебиеті сынының негізін салушылар мен Алаш арыстары шығармашылықтарының әдеби айналымға оралуы, осы кезеңдегі әдебиеттану мен әдеби сын, тәуелсіз қазақ елі және тоқсаныншы жылдардан басталған жаңа әдеби даму үдерісі. Сын тарихының зерттелу жайы. Сынның әлеуметтік және эстетикалық міндеттері.

Қазіргі тіл білімінің маңызды мәселелері тізбегінде мәтіннің мазмұны, семантикалық құрылымы тақырыптары актуалды мәселе ретінде қарастырылады. Пәннің тараулары: көркем мәтіннің семантикалық құрылымы, мәтін мазмұнының жекелеген макрокомпоненттері, олардың мәні, семантикалық компоненттері иерархиясына арнайы талдау жасалады.

Сөз тұлғаларының бір-бірімен байланысу амалдары, сөз тіркесі және сөйлем құрылысының негіздері, осыған сәйкесті сөйлем түзіп, олардың қатысымдық қызмет атқарып отырғандығын түсіндіру, синтаксистік тұлға - бірлік ретінде түсінілетін ұғымдардың ғылыми тұжырымдамаларын айқындау.

Жалпы білім беретін орта оқу орындарында оқылатын қазақ тілі пәнін оқытуда жаңартылған білім мазмұны элементтерін пайдалана отырып, сабақ өткізу әдістері мен тәсілдерін меңгерту.

Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлем табиғатын танудағы негізгі белгілерді, құрмаласу тәсілдерін, құрамындағы компоненттер сипаты мен құрмаласу критерийлерін, олардың негізгі теориялық бағытын және құрмалас сөйлем синтаксисінің бүгінгі дамуын, оның өзекті мәселелерін шешуге дағдыланлыру

Жалпы білім беретін орта оқу орындарында оқылатын әдебиет пәнін интербелсенді оқытудың ерекшеліктеріне аударып, студенттерді жаңартылған білім мазмұнының негізгі идеялары мен әдіс-тәсілдерімен ұштастыра оқыту.

Курстың мақсаты-тарихи-әдеби үрдістің заңдылықтарын зерттеу негізінде қазақ әдебиетінің тарихы бойынша білімді тереңдету және кеңейту; шығармалардың көркемдік, адамгершілік-философиялық және қоғамдық маңызын түсіндіру.

ХХ ғасырда жазылып, 1940-90 жылдары жарық көрген, әдебиеттің тарихы мен көркемдік даму үрдісіндегі жалғастық пен жаңашылдықты ескеріп, кезеңдегі әдеби шығармаларды идеялық, жанрлық, көркемдік-бейнелеу тұрғысынан талдап, шеберлік мәселелеріне байланысты талдау.

Қазіргі қазақ әдебиетінің көркемдік даму арналарын айқындау, ұлттық сөз өнеріне қосылған көркем шығармаларды талдаудың ғылыми принциптеріне теориялық тұрғыдан дәйекті дәлелдеу, әдебиетті қоғамдық ой-санамен қабаттастыра зерделеу, студенттердің рухани жетілуіне және оның қоғамдық-саяси, әлеуметтік көзқарасын қалыптастыруға әсерін пайымдау.

Қазақ тілінің стилистикасы туралы түсінік. Жазба тілдегі стилистиканың тіл мәдениетін қалыптастырудағы қызметі туралы түсінік. Стиль түрлері, қолдану аясы, құрылымы, мақсаты туралы түсінік беру. Студенттердің сыни тұрғыдан ойлауларын дамыту арқылы білім алушылардың белсенділігін, сөйлеу мәдениетін дамыту, проблеманы шешу дағдысын қалыптастыру.

Егемен ел болғалы бергі кезеңдердегі ұлтық мұрат-мүдде бағытындағы сөз өнерінің басты кезеңдерін, әлеуметтік-қоғамдық өмірдегі елеулі жетістіктерді, мәдени-әдеби әлемдегі рухани құндылықтарды, дәстүр мен сабақтастықты, әдеби байланыс пен даму бағыттарын, жанрлық-көркемдік ерекшеліктерді, тілдік-стильдік сипаттарды кең көлемде қарастыру

Білім алушыларды көркем аударма процесінің заңдылықтарымен және көркем мәтіндердегі аудармашылық сәйкестіктермен таныстырып, кәсіптік қызметке қажетті аудармашылық біліктілікке қалыптастырады.

Топонимдердің тарихи-тілдік этимологиясы және Атырау өңірі топонимдерінің лингвомәдени аспектісі мен семантикалық мәні, топонимдер құрамындағы тілдік қабаттар

Атырау өңірі ақын-жыраулары поэзиясының қалыптасуы, дамуы туралы мағлұмат беріледі

Лингвистикалық стилистиканың бағыттары және негізгі ұғымдары туралы, әсіресе функционалдық стильдер мен тіл ярустарының стилистикалық мүмкіндіктері туралы білім беру, кез келген мәтіннің қай стильге жататынын ажырата білуге үйрету. Баспасөз бетіндегі мәтіндерге тілдік тұрғыдан талду жасап әр стильге материалдар жазуға дағдыландыру.

Smart оқыту - оқутудың жаңа түрі, қарқынды дамып келе жатқан бірегей үдеріс. Бұл әлеуметтік желілер арқылы білім алу, алмасу, жеке тұлғалық ерекшеліктерді ескере отырып оқыту қызметі, оқушыға бағытталған, бағдарлаған, орталықтандырылған оқыту ортасы, ең соңында Smart құрылғаларды пайдалана отырып оқыту деген тұжырымдарды қамтиды.

Пәннің тараулары: Шешендік өнер, шешендік сөздердің лингвистикалық тұрғыда зерттелу жайы. Шешендік дискурс ұғымы. Дискурс және оның дефиницалары. Дискурс, диспут, дискуссия ұғымдары. Шешендік сөздер мәтінін лингвистикалық талдау әдістері. Шешендік сөздер мәтінінің стилистикасы. Бүгінгі шешендік өнердің дамуы. Шешендік сөздер және тіл мәдениеті. Шешендік сөздер және стиль түрлері. Шешендік сөздер және ауызекі сөйлеу стилі. Шешендік сөздерді дискурс құрылым тұрғысынан талдау.

Әдебиет теориясы пәнінің мақсаты-Әдебиет теориясы пәнін жеке пән ретінде оқыту арқылы студенттерді әдебиеттану ғылымының өзекті мәселелерін белгілі бір монистикалық қасаңдықпен қарастырмай, барынша тиімді, ашық және жан-жақты қарастыра отырып, ғылыми зерттеу жұмысын жүргізуге баулу болып табылады.

Қоғамдық даму үдерісінде қалыптасқан тіл нормаларын меңгеруге, ойын тиянақты беруге, айтылар ойдың мәдениетті жеткізілуіне, сөз жүйесінде қарым-қатынас жасағанда өз пікір, көзқарасын белгілі бір стильде жеткізе білуге дағдыландыру.

Пәнді игеру барысында бакалавриат студенттері емле, тыныс белгісі, сөз сазы мәселелерін талдап, сөзді дұрыс жазу, дұрыс айту ережелерін меңгереді.

Әдебиетті жанрлық тұрғыдан талдауға үйрету.Қазіргі қазақ әдебиетін меңгерту; ақын-жазушылар шығармаларының көркемдік-идеялық табиғатын игерту; ақын-жазушылар шығармаларының тақырыптық, тәрбиелік мәнін түсіну; ақын-жазушылар талантының көркемдік-эстетикалық мәнін игерту.

Қазіргі қазақ әдебиетінің көркемдік даму арналарын айқындау, ұлттық сөз өнеріне қосылған көркем шығармаларды талдаудың ғылыми принциптеріне теориялық тұрғыдан дәйекті дәлелдеу, әдебиетті қоғамдық ой-санамен қабаттастыра зерделеу, студенттердің рухани жетілуіне және оның қоғамдық-саяси, әлеуметтік көзқарасын қалыптастыруға әсерін пайымдау.

Тілдік тұлғаның әлеуметтік-қоғамдық ортада сөйлесім әрекеттерінің түрлерін (тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым, тілдесім) өз мақсатына сәйкес еркін қолдана білуге, сөйлеу шеберлігі мен іскерлік, танымдық көзқарасын қалыптастыру.

тілдің және әдебиеттің көкейкесті кезеңін Рухани жаңғыру тұрғысынан бірлесе қарастыруға, зерттеуге аспектілік әрі кешендік тұрғыдан келе білу және тілдік-әдеби даму тұрғысында бірлікте, байланыста, сыни тұрғыда байланысына баға беру

- әдебиет тарихы дамуының негізгі кезеңдерін, әдеби ағымдардың, бағыттардың, әдістердің түсініктік мазмұны мен зерттеудің қағидаттарын, сюжеттік-композициялық ерекшеліктері мен көркемдік бейнелеу амалдарын білу және әлеуметтік жағдайларға байланысты әр тұрғыдан талдай білу

өңірге тән лингвистика мен әдебиеттанудың қазіргі кезеңдегі дамуын бәсекеге қабілетті маман тұрғысынан филологиялық зерттеулерді игеру және ғылыми деңгейде ұйымдастыру, тәуелсіздік, ұлттық рух, тіл мен діл сынды ұлт руханиятының маңызды факторларын әдеби шығармашылық және тілдік талдау үрдісінде дамыту

лингвистиканың теориясы мен тарихын зерттеуге аспектілік әрі кешендік тұрғыдан келе білу және парадигмалық қатынастарын, тілдік үрдістердің қызметі мен даму заңдылықтарын меңгеріп, мемлекеттің тіл саясатының мәселелеріне қатысты өз тұжырымдамаларын айта білу

көркем аударма процесінде пайда болатын лексикалық, грамматикалық және стилистикалық тәсілдерді Smart білім беру тұжырымдамасы негізінде түрлі ақпараттық ресурстар (аудио, видео, графика) арқылы аударып, аударманың қажетінше оңай әрі жылдам, ыңғайлы түріне қол жеткізу

Қазақстанның тарихи дамуының негізгі кезеңдерін, заңдылықтары мен өзіндік ерекшелігін терең түсіну және ғылыми талдау негізінде азаматтық ұстанымды көрсету

тұлғааралық, мәдениетаралық және өндірістік (кәсіби) қарым-қатынас міндеттерін шешу үшін қазақ, орыс және шет тілдерінде ауызша және жазбаша түрде коммуникацияға түсу

жеке қызметте ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың әртүрлі түрлерін пайдалану: интернет-ресурстарды, ақпаратты іздеу бойынша бұлтты және мобильді сервистерді сақтау, өңдеу, қорғау және тарату бойынша

Философия, әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану және психологияның базалық білімін ескере отырып, тұлғааралық, Әлеуметтік және кәсіби коммуникацияның, экологиялық ойлаудың, кәсіпкерлік дағдыларының әртүрлі салаларындағы жағдайларға баға беру; академиялық адалдық принциптері мен мәдениетінің мәнін түсіну

ғылыми зерттеулердің әдістерін білу, лингвистикалық және әдебиеттану ғылымдарының негізгі теориялық ережелерін, талдаудың негізгі әдіс-тәсілдерін меңгеруге және мәтінді талдау барысында алған білімді қолдана білу

академиялық мәтіндерді жасау және редакциялау дағдысымен, болашақ ұрпақты оқыту мен тәрбиелеу ісіне «Мәңгілік ел» мұратының негізгі өзегі – Ұлы дала елін түркі халықтарының ата жұрты ретінде қабылдауға негіздеу, тамыры терең ұлттық мәдениеттің сақталуын және дамуына ізденіспен келу