6B01901 Арнайы педагогика маманын даярлау (Логопед) в Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті

Арнайы педагогиканың даму тарихы, дидактикалық тұжырымдары, ғылыми танымның әдістері мен әдіснамасы туралы білімдерін тереңдетуге бағытталған. Жалпы және арнайы білім беру саласындағы пәнаралық білімді интеграциялауда, типтік және арнаулы оқу орындарында ЕБҚБ балаларды түзету-педагогикалық көмек көрсетудің құралдары мен арнайы әдістері негізінде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу дағдысы қалыптасады.

Адам денсаулығының бұзылуының медициналық-биологиялық проблемаларын, сүймелдеудің денсаулық сақтау принциптерін, жеке дамуының психологиялық-физиологиялық параметрлерін, балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын қалыптастыру мен сақтаудағы психологиялық-физиологиялық процестердің рөлі, жүйке жүйесінің психикалық бұзылыстарының алдын-алу мен түзету-дамытудың инновациялық технологиялары, бағдарламалық қамтамасыз етілуі, алғашқы медициналық көмек көрсету және түзету-дамыту туралы түсініктерін дамытуға бағытталған.

Есту, көру және сөйлеу мүшелерінің қалыпты және патология кезіндегі құрылымы мен функциясы, көру мен есту бұзылыстарының сөйлеу тілінің дамуына әсері, сондай-ақ оның ойлау мен есте сақтаудағы маңыздылығын пәнаралық байланыста кіріктіру, коммуникативтік функцияларды жүзеге асыру, денсаулық сақтау принциптері, зерттеудің арнайы әдістері сипатталады.

Пәнді оқыту барысында әр түрлі мектеп жасындағы балалардың өз жас ерекшелігіне сай психикалық даму өзгешеліктері психологияның сан алуан әдістерін қолдану арқылы айқындалып қарастырылады. Сонымен қатар, мектепке дейінгі жас бастауыш сынып оқушылары, жеткіншектік кезең мен жасөспірімдік шақтағы балалардың психикалық қасиеттерінің қалыптасу жолдары айқындалады.

Отандық арнайы психологияның өзекті мәселелері мен тұжырымдары, бұзылыстарды диагностикалау проблемалары; психикалық дизантогенездің негізгі түрлері; психологиялық тексеру процедурасы; ауытқуларды дифференциалды диагностикалау әдістері, құралдарын пайдалана отырып, психологиялық қорытындылау; ЕББҚБ балалар мен тұлғаларға, олардың ата-аналарына, педагогтерге кеңес беру әдістері; психологиялық профилактикалық жұмыстар туралы түсініктері кеңейіп, ғылыми көзқарастары қалыптасады.

Пәнде тілдік фонетикалық жүйе, фонетика бойынша білім беру проблемаларын шешудегі логопедиялық жұмыстардың дидактикалық, психологиялық, педагогикалық және әдістемелік негіздері пәнаралық байланыста қарастырылады. Сабақ барысында және сабақтан тыс уақытта түзету жұмыстарын жүргізу кезінде тілдің фонетикалық бұзылу деңгейін диагностикалау және түзету-дамыту кезінде қолданылатын тәсілдер мен дыбыстық талдау әдістері қарастырылады.

Акмеологияның теориялық-методологиялық негіздерін, негізгі ұғымдарын, мәселелері мен міндеттерін, кәсіби өсуін жобалауға әсер ететін акмеологиялық талаптарды, еңбек қызметінің табыстылығы мен тиімділігін, педагогтың кәсібилік деңгейін, педагогтық құзыреттілік және оның құрылымдары, мұғалім-логопедтің жеке және кәсіби құзыреттілігіне қойылатын талаптарды, кәсібилікті дамытудың дәстүрлі және инновациялық технологиялары туралы түсініктерін кеңейтеді.

Оқушылардың физиологиялық тұрғыдан даму заңдылықтарының негізінде балалар мен жасөспірімдердің анатомия-физиологиялық ерекшеліктеріне, жеке басының қалыптасуына, денсаулығын сақтауға, нығайтуға қатысты мәселелер қарастырылады. Оқушылардың қабілеттерін айқындау мен дамыту, оқытушы мен оқушы арасындағы қарым-қатынасты бекіту біліктілігін қалыптастырудың және балалардың денсаулығын қорғау, дене шынықтыру, еңбекке баулу жұмыстарын ұйымдастырудың әдіс-тәсілдері сипатталады.

Пән қоршаған орта жағдайының өзгеруін бақылау, бағалау және болжау туралы білім береді. Табиғи тұрақтылықтың өзгеру себептерін, табиғи жүйенің біртұтастығы мен құрылымын және қоршаған ортаны қорғау шараларын қарастырады. Азаматтық қорғаныс ұйымының атқаратын жұмыстарымен, зақымдану ошағы және улы заттардың ерекшеліктерімен танысады. Пәннің нақты өмірдегі орнын мен рөлін дәйектеу, пәнаралық білімдерді интеграциялау сипатталады.

ҚР құқықтық жүйесі және заңнамасы, мемлекеттік-құқықтық және конституциялық дамуы, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет негіздері, академиялық адалдық қағидаттарына қатысты негізгі ұғымдар мен олардың арасындағы байланыстар қарастырылады.

Педагогика ғылымының метапәндік идеяларына негізделген оқу-тәрбие процесінің білімі мен түсініктерін, оқу-тәрбие жұмыстарының формалары, әдістері, құралдарын практикада қолданылуы қарастырылады.

Сөйлеу тілі бұзылыстары және олардың көріністері, орталық жүйке жүйесінің түрлі бөліктерінің құрылымы мен функциясының мидың қалыпты және патологиядағы белгілі бір бұзылыстарындағы ерекшеліктер, сөйлеу анализаторларының жұмысы қарастырылады. Сөйлеу функцияларында неврологиялық бұзылыстары бар адамдарды диагностикалау және түзету-дамыту туралы білімдерін тереңдетуге бағытталған.

Пәнді меңгерудің мақсаты білім алушылардың өзіндік идеяларын құрылымдық түрде баяндау дағдыларын қалыптастыру, академиялық дискурстың ерекшелігін ескере отырып, әр түрлі ғылыми және ғылыми-ақпараттық дереккөздерімен жұмыс жасау жолдарын меңгерту. Пән студенттердің жазу мәдениеті мен сыни ойлау дағдысын және лингвистикалық - прагматикалық құзыреттіліктерін қалыптастырады, өзі ұстанатын тіл арқылы жазба тіл мәдениетін жетілдіреді, академиялық адалдық мәдениеті мен принциптері жайлы мағлұмат береді.

Экономика мен бизнес салаларына қатысты негізгі ұғымдар мен олардың арасындағы байланыстар қарастырылады. Кәсіпкерлік, көшбасшылық және инновациялық дағдыларды меңгеруде заңнамалық және тұжырымдамалық құжаттарды талдау мен қолданудың әдіс-тәсілдері сипатталады.

Сөйлеу тілінің жүйелі бұзылыстарын, алалия мен афазияның жіктелуін, олардың салыстырмалы сипаттамасы мен себептерін, анатомиялық және физиологиялық аспектілерін, симптомдары мен механизмдерін меңгеру негізінде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу дағдысы қалыптасады. Психологиялық, педагогикалық және сөйлеу ерекшеліктері, дифференциалды диагностикалау, оқыту-дамыту, түзету-тәрбиелік көмек көрсету туралы түсініктері кеңейеді.

Сөйлеу тілінің жалпы дамымау деңгейі (Р.Е.Левина, Т.Б.Филичева бойынша); психологиялық-педагогикалық сипаттамалары, клиникалық типологиясы, ЖСТД бар балалардың есту, сөйлеу қабілетін тексерудің арнайы әдістері, тілдің фонетикалық құрылымы туралы білімдері кеңейеді. Жалпы сөйлеу тілінің дамымауын түзету жұмыстарының жүйесін, тілдің фонетикалық құрылымын, фонетикалық-фонематикалық дамымауы мен түзету жұмыстарының жеке жоспары мен бағдарламасын құрастыру дағдысын дамытуды көздейді.

МЖМБС сай еңбекті оқыту негізінде практикалық дағдылар мен біліктіліктерді игерудің мазмұны, еңбек түрлері мен топта ынтымақтаса жұмыс істеу әрекетін ұйымдастыру формалары мен технологияларын, арнайы және инклюзивтік білім беру ұйымдарында ЕБҚБ мектеп жасына дейінгі және кіші мектеп жасындағы балаларының еңбек әрекетін жүзеге асыру барысында коммуникативтік дағдыларын дамыту жолдары сипатталады.

Тұтықпа этиологиясын, жіктемесін, балалардың жас және жеке ерекшеліктеріне сәйкес сөйлеу тілін диагностикалау, қарым-қатынас дағдылары және тұтықпаны түзету-дамыту сабақтарын жүргізудің кешенді әдістері; тұтықпа, брадилалия, тахилалия кезінде мектеп жасына дейінгі балаларға, жасөспірімдер мен ересектерге, ата-аналар мен педагогтерге түзету-тәрбиелік көмек көрсету құралдарын қолдану, логопедиялық жұмыстарды ұйымдастыру әдістемесі туралы білімдерін тереңдетуге бағытталады.

Арнайы педагогиканың тұжырымдары мен әдістемелік негіздері, формалары мен құралдарын МЖМБС-ға сәйкес қарастырады. Мектепке дейінгі және бастауыш мектеп жасындағы балалардың дыбыстық мәдениетін қалыптастыру және сөйлеудің грамматикалық құрылымын меңгерту, әдеби мәтінмен және иллюстрациялық материалдармен жұмыс істеудің типтері, тілдік дағдыны қалыптастырудың арнайы әдістері мен инновациялық технологиялары сипатталады.

Инклюзивті білім беру бағдарламаларын іске асыруда ЕБҚБ балаларды сүймелдеу қызметі, әдістері мен формалары, принциптері мен факторлары, оқыту-дамытудың психологиялық-педагогикалық мәселелері туралы білімдерін дамытуға бағытталған. Жеке кәсіби өсуі мен білім беру траекториясын жобалау; ББ әзірлеу технологиялары; инклюзивті білім беру кеңістігінде педагогтің практикалық қызметінің ерекшеліктерін зерделей алу дағдысын дамытуды көздейді.

Арнайы білім берудегі компьютерлік технологияларды пайдалану мақсаттарын, міндеттерін, ерекшеліктерін көрсетеді; арнайы білім беруде мамандардың шығармашылық қабілеттерін кеңейтуге мүмкіндік беретін компьютерлік технологияларды таңдап, қолданады; ЕБҚБ балаларда ақпараттық технологиялармен жұмыс жүргізу негіздерін қалыптастырады.

Бағалаудың заманауи технологияларының ғылыми негізін; пəндік жəне метапəндік нəтижелерді бағалау өлшемдерін жоспарлауды; білім беру жүйесінің талаптарына жауап беретін критериалды бағалау жүйесін; тұлғаның функциональдық сауатылығын қамтамасыз ететін, түйінді құзыреттілікті қалыптастыратындай бағалау жəне өзін -өзі бағалау механизмін; тұлғалардың оқу жетістіктерін мониторингілеудің талаптарын қарастырады.

Білім алушының ерекшеліктеріне сәйкес жазуға және оқуға қызығушылығын арттыру, дамыту жолдарын, дағдыларын қалыптастыру бойынша логопедиялық жұмыстардың формалары мен әдістерін қарастырады. Әріптік оқыту жүйесі, әдеби, аналитикалық-синтетикалық, буындап, қосып, көлемдік оқу әдістері, Чаплыгин мен Зайцев текшелері, бұзылыстың түріне және формасына байланысты оқу мен жазуды меңгерту әдістемесін бағалау дағдысы қалыптасады.

МЖМБС сай ПОӘК, арнайы және инклюзивтік білім беру ұйымдарында мектепке дейінгі және кіші мектеп жасындағы балаларға математиканы оқытудың мазмұны, даму бұзылыстары бар балаларға математикалық материалдарды игерту, балалардың жас ерекшеліктері мен акалькулия және дискалькулия әдістерінің клиникалық-психологиялық сипаттамалары, арнайы әдістер, әдістемелер, оқу-бағдарламалық қамтамасыз етілуі мен технологиялары, негізгі тақырыптарды оқыту әдістемесі сипатталады.

Сурдопедагогиканың принциптері, ғылыми негіздері туралы түсініктері кеңейіп, ғылыми көзқарастары қалыптасады. Есту қабілеті нашар тұлғалардың ерекшеліктері, оларды оқыту, тәрбиелеу және әлеуметтік бейімделу процесін психологиялық-педагогикалық қолдау; әлеуметтену және оңалту үшін жағдай жасау; түзету-педагогикалық процеске бейімделген білім беру бағдарламаларын енгізу; түзету және инклюзивтік білім беру ұйымдары жағдайында түзету-дамыту жұмыстарды ұйымдастыру дағдысын дамытуды көздейді.

Саңырау және есту қабілеті нашар білім алушылармен жұмыс істеудің дидактикалық жүйесі мен принциптері; тексеру әдістері, дактильді және ишара тілі, ауызша және жазбаша сөйлеудің ерекшеліктері, оқыту әрекеттері, мінез-құлықтары мен қатынас жасау ерекшеліктері; түзету жұмысы бағдарламасының бағыттары мен мазмұны; психологиялық-педагогикалық қолдау бағдарламасын жүзеге асыруға қажетті жағдайлар жүйесі, ПМПК рөлі туралы білімдері кеңейеді.

Олигофренопсихологияның қалыптасу тарихын, пәні мен міндеттерін, психикалық дамуының негізгі заңдылықтарын, зияты бұзылған балалар психологиясының жалпы мәселелерін, психикалық дамуы төмен балалар мен ерте жастағы психиканың қалыптасу ерекшеліктерін, зияты бұзылған балалардағы танымдық психикалық процестердің қалыптасуы мен іс-әрекетін, зияты бұзылған балалардың іс-әрекетінің ерекшеліктерін, зияты бұзылған балалардың тұлғасының даму мәселелерін қарастырады.

«Сурдопсихология» пәнінің курсында сурдопсихологияның арнайы психологияның жеке саласы ретінде қалыптасу тарихы қарастырылады. Курста есту қабілеті бұзылған адамдардың заманауи психологиялық ерекшеліктері, есту қабілетінің бұзылуының жіктелуі және саңырау және нашар еститін балалардың психологиялық сипаттамалары (танымдық және эмоционалды – еріктік процестер, сөйлеу, жеке қасиеттер) ашылады. Есту қабілеті бұзылған балаларды сүйемелдеудің психологиялық мәселелері қарастырылады.

Жаратылыстану ғылымдарын оқытудың әдістемесінің даму тарихы туралы түсінік береді, жаратылыстану-ғылыми білім беру мазмұнын таңдау принциптері, оқытудың өлкетану принципі, балаларға экологиялық білім беру, мектепте жаратылыстану идеялары мен түсініктерін қалыптастыру және дамыту әдістемесін, материалдық базасын, жаратылыстану пәндерін оқыту әдістерін қарастырады.

Арнайы білім берудегі инновациялық технологияларын пайдалану ақылы дамыта оқыту, дара тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие процестің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылатады. Oқытуды ұйымдастырудың технологиялары: кейс-технологиясы, желілік технологиясы, электронды әдебиетерді пайдалану, білім алушының білім алуға және ақпарат алуға деген құқықтарын іске асыратын үздіксіз білім беру жүйесі нысандарының бірі ретінде мамандардын негізгі қызметін атқара жүріп білімін, біліктілігін арттыруға мүмкіндік береді.

Арнайы педагогиканың ажырамас бөлігі ретінде пән мақсаттары мен міндеттері, тұжырымдары, ғылыми негіздері; зияты зақымданған балалардың әлеуметтік-мәдени аспектілері: олардың даму заңдылықтары мен ерекшеліктері; VІІІ типтегі балалар мектепке дейінгі және жалпы білім беру ұйымдарындағы оқыту әрекеттерінің жүйесі, олардың еңбекке қабілеттілігі, әлеуметтік бейімделу; ақыл-ой деңгейін диагностикалау туралы білімдерін тереңдетуге бағытталады.

Балалардың психикалық дамуының кешеуілдеуінің негізгі белгілері; клиникалық, педагогикалық-психологиялық жіктемесі; ПДТ балалардың даму ерекшеліктері; түзету-дамытушылық, денсаулық сақтау принциптері мен түзету-тәрбиелік көмек көрсетудің құралдары; бұзылыстарды жеңу жолдары туралы түсініктері кеңейеді. ПДТ балалардың психикалық денсаулығын сақтауға және эмоционалдық бұзылыстарының алдын алуға бағытталған технологияларды (психогимнастика, мимика, пантомимика этюдтер, жаттығулар, ойындар) қолдану дағдысын дамытуды көздейді.

ЕБҚБ балалардың тұлғалық дамуына бағытталған пәнаралық білімдерін интеграциялайды;

Арнайы педагогика мен психология концепциялары мен озық жетістіктері саласындағы білімі мен түсініктерін көрсетеді;

ЕБҚБ балаларды диагностикалаудың, түзетудің, дамыту мен реабилитациялаудың ғылыми-зерттеу, инновациялық, цифрлық және арнайы әдістерін таңдайды;

Кәсіби қарым-қатынас барысында ауызша және жазбаша түрдегі тілдік дағды мен академиялық адалдық принциптерін қолданады

ЕБҚБ балаларды сүймелдеудің денсаулық сақтау принциптерін және денсаулығы мен қауіпсіз жүріс-тұрысына әсер ететін факторларды біледі және түсінігін талдайды;

Белгіленген критерийлерге сәйкес түзете-дамыту жұмыстарының тиімділігін бағалайды;

Өзінің кәсіби өсуін жобалайды, әлеуметтік серіктестерімен командада жұмыс жасайды;

ЕБҚБ бар балаларға, олардың ата-аналары мен педагогтарына қоғамдағы толерантты қарым-қатынас пен түзету-тәрбиелеу көмегінің жолдары мен құралдарын ұсынады;