6B01701 Қазақ тілі мен әдебиеті в Болашақ

Тіл білімінің ғылым ретінде танылуы, тіл білімінің ғылымдар арасында алатын орны, басқа ғылым салаларымен байланысы, тіл білімінің зерттеу әдістері жайлы мәлімет беріледі, тілдің мәні мен қызметі жайлы, тілдің шығуы мен даму жайында, тілдің лексика, грамматика, фонетика салалары жайлы түсінік беріледі.

Аударматану лингвистикасының тек шығармашылық емес, сонымен бірге нақты қозғалыстарды керек ететін технологиялық та үдерісін, творчестволық сипаты көркем аудармаға ғана тән емес, тілдік жағынан қарау дәлдікке, деректі нақтылыққа жол ашады, материалдарды жүйелеуге, тілдерді салыстыру арқылы неғұрлым жүйелі түрде ғылыми жұмыстарға шолу.

Түрік тіліндегі оқылым, тыңдалым, айтылым сөйлеу әрекеттерін, түрік тілін үйренуге қажетті мәтіндер оқудың, жаттығулар жасаудың, аударма жасаудың практикалық дағдыларын қалыптастырады. Түрік тіліндегі диалог және монолог түрінде сөйлеудің дағдысын жетілдіріп шығару. Түрік тіліндегі теориялық білімді іс жүзінде қолдана білу.

Көркем шығармашылықты талдаудың ғылыми принциптерін теориялық тұрғыда пайымдауды, көркемдік дамудағы дәстүр арналары, студенттерде көркем шығармашылықтың және әдебиеттің сөз өнері ретіндегі эстетикалық ерекшеліктерін, негізгі заңдылықтарын, көркемдік дамудағы дәстүр арналарының сана мен өнер түрі ретінде ерекшелігін ашады.

«Әдебиеттануға кіріспе» пәнінде әдебиеттанудың болмысы мен бітімі (әдебиет туралы жалпы түсінік, әдебиеттану және оның даму кезеңдері, образ және образдылық); әдеби шығарманың сыры мен сипаты (әдебиеттегі мазмұн мен пішін, көркем әдебиеттің тілі, сөз сарасы); әдеби дамудың мағынасы мен мәні (әдебиеттегі тек пен түр, әдеби бет пен бағыт) толық сипатталады.

«Түркі тілдерінің дыбыстық ерекшеліктері» пәнінің мақсаты - түркі тілдері, олардың жалпы сипаты, жеке түркі тілдерінің өзіндік ерекшеліктерін жан-жақты, терең зерттейді. Түркі тілдерінің дыбыстық ерекшеліктерінің тақырыптары мен мазмұны бойынша ғылыми негізде, жүйелі білім алуына бағыт беріп, туыстас тілдердің ерекшеліктерінен кең түрде мәлімет алуларына жағдай туғыза отырып, дыбыстық ерекшеліктерін оқыту арқылы болашақтың білімді де, білікті тіл мамандарын ғылыми-теориялық тұрғыдан терең қаралады.

Қазақ фольклористикасының өзіндік ерекшеліктері, жиналып, зерттелуін, фольклор тарихы мен жазба әдебиеті арасындағы байланысын, қазақ халық фольклорлық тарихы, диалектология, этнография жайлы білім негіздері т.б. мәселелерді қарастырылады.

Әлеуметтік лингвистика, социолингвистика – тіл мен қоғамдық өмір деректеріндегі себептік байланыстарды зерттейтін тіл білімін меңгерту. Әлеуметтік тіл білімінің негізгі нысан – тілдің функционалды жағы, қарастыратын басты мәселелері: тілдің қоғамдық табиғатын, әлеуметтік лингвистиканың мәні, тілдің әлеуметтік қызметі, тілдік болмыстың негізгі формалары (әдеби тіл, ауызекі сөйлеу тілі, қарапайым тіл, территориялық диалектілер, койне, пиджин), тілдің әлеуметтік саралануын (жаргон, арго, кәсіби тіл), тілдік қалып, тілдік жағдай, тіл саясаты, диглоссия, мультилингвизм, билингвизм (қостілділік), пиджинизация және креолизация процестері.

Пәннің мақсаты - «Сыбайлас жемқорлық» ұғымының теориялық және әдістемелік негіздері, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің шарты ретінде қазақстандық қоғамның әлеуметтік-экономикалық қатынастарын жетілдіру мәселелері, психологиялық сыбайлас жемқорлық мінез-құлық сипатының сипаттамалары, жастардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін қалыптастыру ерекшеліктері, әртүрлі салалардағы сыбайлас жемқорлық әрекеттері үшін моральдық-этикалық жауапкершілік мәселелері туралы білімін қалыптастыруға арналған. Пәннің екінші бөлімі бір жағынан белгілі бір құқықтық нормалар туралы жалпы түсінік беретін, екінші жағынан құқықтың негізгі салаларының (конституциялық, әкімшілік, еңбек, азаматтық және т.б.) мәселелерін зерттейді. әр адамның өмір бойы жүретін мәселелерін шешуде бағдарлау үшін қажетті біліммен қамтамасыз етеді.

Пән, студенттердің адамдар өмірінің қауіпсіздігін ұйымдастыру саласындағы негізгі идеяларын қалыптастырады, объектілерді қорғау және тұрақты жұмыс істеуге, төтенше жағдайлардың салдарын жою бойынша іс-әрекеттерге байланысты практикалық дағдыларды меңгеруге мүмкіндік береді. Студенттерге жеке, қоғамдық, мемлекеттік қауіпсіздікті және табиғи ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз етудің жүйелі тәсілдерін меңгеруге көмектеседі; табиғи, экологиялық, техногендiк және әлеуметтiк сипаттағы қауiптi және төтенше жағдайларды болжау, олардың пайда болуы мен дамуын олардың сипаттамаларын талдау және олар туралы әртүрлi көздерден алынған ақпараттар негiзiнде бiлiм бередi; ықтимал теріс салдарды азайту үшін барабар стратегия мен іс-қимыл әдістерін таңдау туралы шешім қабылдау.

Пәннің мазмұны студенттердің экономика және кәсіпкерлік негіздерін меңгеруіне , бизнесті ұйымдастыру саласындағы негізгі білім мен дағдыларды қалыптастыруға, белсенді іс-әрекет әдістері арқылы студенттің жеке тұлғасын рухани және кәсіби дамытуға бағытталған. «Экономика және кәсіпкерлік негіздері» пәнінің практикалық бағыттылығы, алынған білімді табысты қолдануды анықтайды және негізгі құзыреттерді (ақпараттық, коммуникациялық, зерттеушілік және т.б.) қалыптастыруға негіз болатын қызмет әдістерін әзірлеуді көздейді.

Бұл пәнді оқу барысында студенттер азаматтық, қылмыстық, әкімшілік құқық институттары, атқарушы билікті жүзеге асыру механизмі, құқық субъектілерінің құқықтық жағдайы, шаруашылық, әкімшілік қызметтің нысандары мен әдістері, еліміздің демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде дамуының стратегиялық бағытына ықпал ететін азаматтық және қылмыстық сот үдерістері, мемлекеттік басқарудағы заңдылық пен тәртіпті қамтамасыз ету жолдары жөнінде түсініктерін қалыптастырады. Курс мақсаты – мемлекет пен құқықтың қоғамдық қатынастарды дамыту мен жетілдірудегі рөлін айқындау және дұрыс түсіну, заңнаманы қолданудағы тұрақты дағдыларды дамыту. Бұл пәнді оқудың негізгі міндеттері: студенттерді қолданыстағы заңнаманы меңгеруге дұрыс бағыт-бағдар беру болып табылады.

Фонетика туралы жалпы түсінік. Фонетиканың зерттеу обьектісі және салаларын меңгерту. Графика және алфавит. Фонетикалық зерттеуде қолданылатын әдістерді білу. Фонема, орфоэпия және орфография мәселелері және дауысты және дауыссыз дыбыстар жіктелуін, салалары бойынша мектеп бағдарламасынан алған теориялық білімдерді жетілдіреді.

Фольклор, халық даналығы, ауызша сөз өнері, халық поэзиясы ұғымдары. Фольклор табиғаты, өмір сүру заңдылықтары, фольклор және ұлт тарихы, фольклор жанрлары, классификациялау принциптері. Тұрмыс-салт жырлары, лирикалық өлеңдер, халықтық проза түрлері, эпос, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, балалар фольклоры т.б. мәселелерді қарастырылады.

Пәннің мақсаты – негізгі түсініктерді, жобаларды басқару әдіснамасын меңгеру және әртүрлі типтегі инновациялық жобаларды әзірлеу және енгізу бойынша негізгі дағдыларды меңгеру. Пәннің міндеттері: - студенттердің инновациялық жобалардың түрлері және оларды басқару әдістері туралы түсініктерін қалыптастыру; - теориялық негіздерін зерделеу және тәжірибеге бағытталған тәсіл негізінде инновациялық жобаны құру мәселелерін шешудің баламалы жолдарын іздеу, миға шабуыл, жұмыс үрдісін декомпозициялау, өкілеттіктердің жауапкершілік матрицасы, SWOT талдау және т.б. - инновациялық жобалар бойынша студенттердің өз бетінше шығармашылық белсенділігін арттыру; - өздерінің білім беру бағдарламасы аясында стартаптар сияқты нақты жобаларды жүзеге асыру және т.б

Психологияның ғылым ретіндегі мәні мен ерекшелігін, оның әдіснамалық негіздерін; қазақстандық және шетелдік психологияның даму кезеңдерін оның заңы мен заңдылықтарын, психологиялық технологиялардың негізгі сипаттамаларын; Психиологияда тұлғаны дамыту, тәрбиелеу, қалыптастыру мен әлеуметтендіру процесінің мәні; тәрбиелеу процесінің мәнін, оның мақсатының әлеуметтік негізін қарастырады.

Қазіргі қазақ тілінің фразеологиялық варианттылық туралы лексико-семантикалық, функционалды-стилистикалық тұрғыда теориялық және қазақ фразеологиясының варианттылығы теориялық білімді іс жүзінде қолдана білу дағдыларын қалыптастырады.

Алтын Орда дәуірі кезеңіндегі әдеби мұралардың ерекшелігін көрсету жолдарын, Алтын Орда дәуір әдебиеті негізіндетарихи кезеңді, көркем шығарма арасындағы байланысты, сондай-ақ көркем шығарма жасау жолындағы өзгерістерді танытады.

«Қазіргі қазақ тілі лексикологиясы» пәнінде лексикологияның негізгі салалары: семасиология, этимология, ономастика және фразеология саласы бойынша тыңдаушыларға жүйелі ғылыми-теориялық білім береді. Қазақ тілінің актив және пассив қабаттарын терең ашады.

Педагогика - қоғамның талабына сай өскелең жас ұрпақтың тәрбиелеу, білім беру және оқытудың жалпы заңдылықтары мен ерекшеліктерін зерттейді. Барлық жастағы жас ұрпақтың оқуы мен тәрбиесіне ортақ негізгі заңдылықтары мен принциптерін, болашақ мұғалімнің іс-әрекетінің нысаны туралы; заманауи қоғамдағы педагогтың әлеуметтік ұстанымы туралы; негізгі педагогикалық құбылыс мәні туралы (тұлға, мұғалім, тәрбие мен білім беру) білуі. Педагогика пәні бойынша сынып жетекшісінің тәрбие жұмысының сабақтың-білім беру іс-әрекетін бақылауда педагогикалық білімдерін шығармашылықпен қолдана қарастырады.

Ежелгі дәуір әдебиетінде қазақ елінің жеке мемлекет болып қалыптаспаған кезеңіндегі әдеби мұралардың тікелей қазақ халқына қатыстылығын ашып көрсету жолдарын, тарихи кезең мен көркем шығарма арасындағы байланысты және көркем шығарма жасау жолындағы өзгерістер, оны тудырушылар, сол кезеңдегі басқа шығармалармен танысу. Ежелгі дәуір әдебиетінің түркі тектес халықтардың ортақ мұрасы екендігін, Қазақ халқына қатысты мәселелердің ара жігін ажыратып ашып көрсетеді.

«Стартап және бизнес коллаборациясы» пәнінің мазмұны стартап-жобаларды әзірлеу және іске асыру саласында теориялық білім мен практикалық дағдыларды алуға, кәсіпкерлік пен бизнестің түрлі салаларындағы өзара тиімді ынтымақтастыққа бағытталған. Бұл пән Қазақстан экономикасының, атап айтқанда, бизнестің дамуының қазіргі заманғы үрдістері туралы білімі бар мамандарды стратегиялық ресурстар мен оны дамытудың ішкі көздерінің негізгі құрамдас бөлігі ретінде даярлауды қамтамасыз етуге арналған.

XV-XIХ ғасырлардағы қазақ әдебиетінің ақын-жыраулар поэзиясындағы азаттық, елдік, ерлік, теңсіздік тақырыптарының табиғатын айқындауды, Қазақ хандығы дәуіріндегі ақын-жыраулар мұрасындағы сахара халқының өмір-тұрмысына, сайын дала сырларына, ұлттық-рухани мұраттарға назар аударады. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет пен ұлттық-рухани мұраттарға назар аудара білуге оқытады.

«Қазіргі қазақ тілі сөзжасамы мен морфология» тілдің сөзжасам жүйесін, сөзжасамдық бірліктерді, сөзжасамдық заңдылықтарды, сөзжасамға қатысты мәселелерді қамтиды. Тілдің сөзжасам жүйесі қазақ тілінің сөздік қор мен сөздік құрамын жаңа сөздер арқылы толықтырып отыратын негізгі тілдік құбылыс болғандықтан, оны тілде жүзеге асыратын сөзжасамдық заңдылықтар, амал-тәсілдер екенін таныту көзделеді. Қазіргі қазақ тілі сөзжасамы мен морфологиясындағы қазақ тіліндегі грамматикалық мағыналар мен формалар туралы берілетін ғылыми теориялық білімді жүйелі жүргізудің негізгі бағыт-бағдарын қарастырады.

"Өзін-өзі тану" пәнінің мақсаты мен мазмұны ұлттық білім беру жүйесінің рухани-адамгершілік негіздерінің рөлі мен маңыздылығын күшейту аспектісінде гуманитарлық-педагогикалық мамандықтарды игеру кезінде кәсіби білім мен дағдыларды қалыптастыруға бағытталған. "Өзін-өзі тану" пәні болашақ мұғалімді заманауи реформалар мен инновациялық процестер туралы хабардар етуге, өзінің педагогикалық қызметі мен кәсіби және жеке өзін-өзі жетілдірудің рухани-адамгершілік бағыттарын түсінуге көмектесуге арналған.

Пәннің мақсаты: білім беру жүйелері мен тәрбие технологияларының кең спектрін көрсету негізінде студенттердің қазіргі тәрбие процесіне ғылыми негізделген көзқарастар жүйесін қалыптастыру болып табылады. Мазмұны: тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесінің пәні, міндеттері мен негізгі ұғымдары; мектептің, сыныптың тәрбие жүйесінің мәні, құрылымы және негізгі компоненттері; сыныптан тыс және мектептен тыс тәрбие жұмысының ерекшеліктері; сынып жетекшісінің міндеттері мен функциялары; психологиялық-педагогикалық диагностика, мақсаты мен міндеттері, сыныптан тыс тәрбие жұмысын жоспарлау және талдау; оқушылар ұжымын қалыптастыру әдістемесі

Тілдік қатынас мәселесінің басты қағидаларын, ережелерін, тілдік қатынас негізінде адам мен адам арасындағы, бір ұлт пен екінші ұлт арасындағы пікір алмасудың, сөйлесудің, түсінісудің негізгі бағыттары мен жолдарын, тілдік қатынас негіздерінің басты заңдылықтарын дұрыс таныту.

Пәннің мақсаты: Білім алушыларға оқыту нәтижесін бағалаудың қазіргі құралдары, білім беру процесіндегі бағалаудың орны мен рөлі, өлшемдік бағалау технологиясының моделі жайында түсінік беру. Мазмұны: Берілген пәннің оқу процесінде алынған білім, білік және дағдылар студенттерге білім беру процесіндегі бағалаудың маңызы мен рөлі, оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың негізгі тәсілдері, олардың оқу жетістіктерін бағалаудың қазіргі заманғы үлгілері, оқушыларды өлшемдік бағалау жүйесін ұйымдастыру, оны іске асырудың тәсілдері, нысандары мен құралдары сияқты мәселелерде бағдарлануға мүмкіндік береді және өлшемдік бағалаудың технологиялық негіздері туралы білімді қалыптастырумен сипатталады.

«Білім берудегі менеджмент» пәнін оқудың негізгі міндеті менеджмент тарихы мен теориясын зерттеу; заманауи деңгейде дәстүрлі де, жаңа міндеттерді шешуде педагогикалық менеджменттің мүмкіндіктерін айқындау; ұйымдастырудың ғылыми негіздерімен, басқару әдістері мен қағидаларымен, педагогикалық кеңес және әдістемелік бірлестік жұмыстарымен таныстыру болып табылады.

"Өлкетану" пәнінің мақсаты мен мазмұны болашақ мамандарды кәсіби даярлаудың ажырамас бөлігі ретінде өлкетану жұмысының негіздерін зерделеуге бағытталған. Өлкетану интернационализммен және әлемге кең көзқараспен тығыз байланысты туған жерге деген сүйіспеншіліктің объективті негізін қалайды, оның ішінде туған өлкенің жетістіктері үшін мақтаныш сезімі және оның проблемаларына жанашырлық таныту.

Халық ақындарының поэзиясындағы азаттық, елдік, ерлік, теңсіздік тақырыптарының табиғатын айқындауды, ақын-жыраулар мұрасындағы сахара халқының өмір-тұрмысына, сайын дала сырларына, ұлттық-рухани мұраттарға назар аударады. Асан қайғыдан – Абылай заманына дейінгі аралықта өмір сүрген қазақ әдебиетінің алғашқы өкілдері туралы мәліметтерді біледі, жырау-лар поэзиясын зерделейді.

Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы пәніндегі түркі тілдерінің жалпы сипатын, жеке түркі тілдерінің өзіндік ерекшеліктерін меңгеру. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасындағы ерекшеліктердің себебін білу. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасындағы қазіргі түркі тілдеріне тарихи-салыстырмалы зерттеу жүргізуіне дағдыландыру. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасына қатысты тілдік деректер арқылы ұқсастықтары мен айырмашылықтарының себебін білу, түркі тілдеріндегі мұралармен танысу.

Түркология – түркі тілдерінің тарихы, көне түркі тілі, қазіргі қыпшақ тілдері, түбіртану мәселесі. Түркі тілдерінің даму, қалыптасу кезеңдерін меңгеру. Қазақ халқы өзінің қоғамдық өмірі, тұрмыс-тіршілігі, харекет-кәсібі, дүниетанымы мен наным-сенімі, қуаныш-қайғысы, арман-үміті және т.б. жайында сан алуан түрлі тасқа жазылған ескерткіштер, түркі халықтарының шежірелері, трактаттары, сөздіктер, т.б. біздің заманымызға жеткен. Мазмұн-мәні терең ежелгі дәуір әдебиет үлгілерін аса бағалы байлық ретінде оқыта отырып, оның өзіндік сипатын танытып, студенттерге тағылым беру көзделеді.

ХХ ғ. І жарты жылдығындағы қазақ әдебиетінің өкілдерімен, олардың шығармаларымен таныстырып қана қоймай, олар жөнінде зерттеулер мен ой-пікірлердің тарихын саралай отырып, ақын-жазушы шеберлігін танытатын шығармалардың әдеби көркемдігі мен құрылысына тереңдеп үңілу. Шығарманың жанры мен стиліне, тақырыбы мен сюжетіне, композициясы мен тіл көркемдігіне ерекше назар аударып, ой толқыны мен образдар бедері берілуіне, шығарманың тұтастығын танытуда ғылыми пайымдаулар жасай білу.

Қазақ жазу және оның тарихы, емлесінің ерекшеліктері тіл біліміндегі аса маңызды мәселелерін қарастырады. Сондықтан жаңа әліпбиге негізделген қазақ орфографиясы принциптерін білу саласында ғана емес, ғылымының саласында да қажет. Сауатты жазуға, қазақ жазуының өзіндік ерекшеліктерін сақтауға баулиды.

Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі пәнінің ғылыми-теориялық негіздерін саралау, қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің тарихы, мектептегі әдебиет курсының мазмұны мен құрылысы, әдебиетті оқыту әдістері, әдеби шығарманы қабылдатуда оқушылардың жас ерекшелігі, көркем шығарманы мектепте оқыту, көркем шығармамен жұмыс істеу кезеңдері, әдебиет сабағының үлгілері мен түрлері, әдебиетті оқытуды ұйымдастыру, студент білімін есепке алу және бағалау, әдебиет сабағының көрнекілігі, әдебиет бойынша сыныптан тыс оқу және сыныптан тыс жұмыстар, мемлекеттік педагогикалық сараптаманың мән-маңызы сынды негізгі мәселелерді қамтиды. Ал практикалық сабақтарда жылдық, күнтізбелік, тақырыптық сабақ жоспарларын құрып, сабақ өткізіп, талдауға дағдыландыруға үйретеді.

«Қазақ тілін оқыту әдістемесі» курсы – кәсіби білікті маман, шығармашыл тұлға дайындау, қажетті кәсіптік теориялық білім мен тиісті практикалық машық-дағдыларды қалыптастыру. Студенттерге қазақ тілін оқыту процесінің ерекшеліктерін теориялық және практикалық тұрғыдан меңгерту. Кәсіби деңгейі жоғары, жан-жақты дамыған, білім нәрімен сусындаған, теориялық білімі терең, практикалық дағдысы қалыптасқан маман даярлау.

Функционалды тіл білімінің өркендеуіне орай тіл білімі ғылымында қалыптасқан жаңа бағыттар жөнінде жан-жақты мәлімет меңгереді. Қазақ лингвистикасында қалыптасқан бағыттар туралы ғылыми пайымдаулармен танысып, олар жөніндегі теориялық тұжырымдарды біледі. Қазіргі қалыптасып отырған жаңа бағыттарға байланысты әдебиеттерді оқуға және өздігінен ізденуге дағдыланады. Қазақ лингвистикасында қалыптасып отырған жаңа бағыттар жөнінде, атап айтқанда, психолингвистика, когнитивтік лингвистика, паралингвистика, этнолингвистика, прагмалингвистика туралы ой қорытуға құзыретті болады.

Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақ әдебиеті еңбек процесін зерттеудің, оқып-үйренудің методологиялық, ғылыми және практикалық мәселелерін, халық ақындарының шығармашылығы қазақ әдебиетінің тарихымен байланысты екенін білу, халық ақындарының шығармашылық еңбегінің адам мен қоғам өміріндегі орны туралы көне дәуір мен қазіргі кезең ойшылдарының пікірлерін саралауды қарастырады.

Емле ережелері жазу заңдылықтарына тікелей қатысты негізге мәселелерді меңгертеді, олардың жаңа заманға сай біліммен қаралуына жол ашады.

Жай сөйлем синтаксисіндегі күрделі сөздер, сөз тіркестерінің жасалу жолындағы ерекшеліктерін, күрделі сөздердің зерттелу тарихын, сөз тіркесінің байланысу жолдарын ғалымдардың зерттелуін, заңдылықтарын дұрыс тани білу.

«Кәсіби қазақ (орыс) тілі» пәні мамандыққа сай білімді игеруде тіл үйренушінің жалпы дүние танымын кеңейту, кәсіби құзырлықты қалыптастырушы мамандық бойынша ақпарат алу мақсатында ғылыми әдебиетті қолдана білу дағдысын қалыптастыру, мәтін ақпаратын түсінуді және оның логикалық композициялық негізін және тиісті коммуникативтік тілдік жүйені құра білу мақсатын ұстанады. Кәсіби бағдарлы құжаттарды, хабарламаларды сауатты, дұрыс жазу, аудару қабілетін, ауызекі сөйлеу стилі, көркем әдеби стиль, публицистикалық, ғылыми стильдердің, сондай-ақ кәсіби тілдің қолдану жағдайларын айыра білуге қалыптастыруды.

Пәнді оқытудың мақсаты студенттердің инклюзивті білім берудің мәні, ЕББҚ (ерекше білім беру қажеттіліктері) бар балаларды оқыту және дамыту, психологиялық-педагогикалық негіздер, инклюзивті білім берудің модельдері, технологиялары мен мазмұны туралы білімдерін қалыптастыру болып табылады. Мазмұны: Пән инклюзивті білім беру, ЕББҚ бар балаларды оқыту және дамыту негіздері бойынша теориялық материалдан тұрады; инклюзивті білім берудің ерекшеліктері мен қиындықтары сипатталған; ЕББҚ бар балалардың психологиялық ерекшеліктері қарастырылған; инклюзивті білім беру жүйесінде қолданылатын психологиялық-педагогикалық модельдер мен технологиялар ұсынылған.

Студенттің жеке қасиеттерін дамытумен, зерделенетін тіл елінің мәдениетін білумен және кәсіби және лингвистикалық білімге негізделген арнайы дағдыларды иеленумен кәсіби-бағдарланған басқа тілде сөйлеуге үйретеді. Студенттерде өз қызмет саласында кәсіби қарым қатынасқа түсу үшін жеткілікті кәсіби қатысымдық тілдік және сөйлеу құзыреттері туралы түсінік қалыптастыру; Кәсіби қызметін табысты жүзеге асыру үшін қажетті тілдік, сөйлеу және дискурстық құзыреттерін жетілдіреді.

Қазақ жазуының тарихының мәселелерін студенттерге қазіргі қазақ тілінің негізгі заңдылықтарымен салыстыра отырып, дұрыс ұғынуды, жазудың шығуы және даму кезеңдері, көне түркі руникалық жазу ескерткіштерін зерттейді. Қазақ жазуы тарихының теориялық білімді іс жүзінде қолдана білу дағдыларын қалыптастыруда қажетті білім алады.

Ұлттық әдебиеттің түрлі жанрлардағы шеберлік мектебі осы кезеңде қалыптасты. Қазіргі заман әдебиетінің даму кезеңдерін, олардың ерекшеліктерін, ақын-жазушылар мен олардың шығармашылығын, қаламгерлік даралықтарын, әдебиет дамуындағы алашақ орнын айқындай тани білуді қалыптастырады. Қазіргі қазақ әдебиетінің өзекті мәселелерінің жанрлық нысандарын түсіндіру бойынша қазіргі кезде бар теориялық білімдермен таныстыруға меңгеру. Қазіргі қазақ әдебиетінің өзекті мәселелеріндегі шығармашылық процесті, әдеби шығарманың көркемдігі, ХХ ғасырдың 90-жылдары шеңберіндегі қазақ әдебиетінің идеялық, философиялық, эстетикалық мәні, мазмұны туралы жүйелі түсінік беруді білу. Қазіргі қазақ әдебиетінің өзекті мәселелері бойынша шығармашылық тұлғаның үлгісі туралы, рухани-эстетикалық үрдістері туралы түсінік қалыптастырады.

Синтаксистік құрылыстағы үнемдеу – танымдық, психологиялық талғамның жемісі. Мәселе құрылымның күрделілігінде емес, мазмұнның ауқымдылығында. Сөйлем құрылысының ұзақтығымен емес, ондағы ақпараттың кеңдігімен бағалы, құнды. Осы ретте үнемдеудің жоспарлы түрде және кенеттен пайда болатын құбылыс екендігі анықталады. Тіл білімінің функционалдық бағыттағы прагмалингвистика, паралингвистика, психолингвистика, когнитивті лингвистика, әлеуметтік лингвистика сынды салаларымен де біте қайнасып жатады. Үнемдеу құбылысына түскен сөйлемдердің құрылымын ескере отырып, оның психолингвисткалық мән-жайларын түсіндіру ұсынылып отырған зерттеудің мақсаты болып табылады. Осыларға байланысты мынадай нақты міндеттер қойылады: – синтаксистегі үнемдеу құбылыстары туралы еңбектердегі пікір-тұжырымдарды саралау арқылы өзіндік зерттеу жолымызды айқындау; – үнемдеу құбылысына түсетін сөйлемдер құрылымының ерекшеліктерін белгілеу; – сөйлемнің айтылыстан бұрын алдын ала іштей жоспарланатындығын көрсету; – үнемдеу құбылысы қатарына жататын конструкциялардағы құрылымдық синтагмалардың пайда болу, жасалу және хабардың өту кезеңдерін айқындау; – толымсыз сөйлемдер құрамындағы үнемдеу құбылыстарының психолингвистикалық себептерін ашу.

Құрмалас сөйлем синтаксисі туралы студенттерге негізгі теориялық мағлұматтартар беру. Синтаксис, соның ішінде сөз тіркесі мен жай сөйлем синтаксисі, тілдің басқа салаларының жиынтығы ретінде қарауды, сөз формаларының синтаксистік қызметін, олардың белгілерін, сөз тіркесінің тәсілдері мен формаларын, қазіргі қазақ тілі синтаксисіндегі сөйлемнің анықтамасын, негізгі қызметтерін білу, еркін тіркес пен тұрақты тіркесті ажырата білу, сөйлем мүшелерін талдауды, қазақ тілі синтаксисінің негізгі заңдылықтарын дұрыс тани білуге оқытады.

Функционалды стильдердің пайда болуының алғы шарттары мен себептерін, өзіндік ерекшеліктерін меңгеру. Қазіргі стилистика ғылымындағы функционалды стильдердің концепциясын, қазіргі қазақ әдеби тілінің стильдер құрамын, ауызекі сөйлеу стилін білу. Стилистиканың негізгі зерттеу бағыттары, ұғымдары мен категориялары, функционалдық стильдер, тіл ресурстарының стилистикасы т.б. мәселелерін, негізгі заңдылықтарын дұрыс тани білуі, сөз және мағына жөнінде теориялық білімді іс жүзінде қолдана білу дағдыларын қалыптастырады.

Әлем балалар әдебиеті пәні мақсаты – классиктер және олардың шығармашылығын меңгеру. Балалар әдебиеті тарихи сабақтастықпен даму жолдарының күрделі белестерін қазіргі әдебиеттану талабы тұрғысынан білу. Әдебиеттің көркемдік және тарихи ойлау жүйесіндегі өзара тығыз байланыс арналарының тарихи жад, тарихи сана қалыптастырудағы биік тұғырын айқындауға дағдылану. Қазақ әдебиетінің тарихынан, орыс әдебиеті тарихынан, әдебиет сынынан, тарихтан, шетел әдебиетінің тарихынан қажетті мағлұмат беру.

«Қазақ балалар әдебиеті» пәні – студенттерге теориялық және тәжірибелік тұрғыда білім беру; студенттердің халық ауыз әдебиеті пәнінен алған білімін қайталап еске түсіре отырып, бір ізге салу; қазақ балалар әдебиетінің даму тарихы, балаларға арналған алғашқы оқу құралдарының шығуы туралы; балалар әдебиетінің тәрбиелік мәні туралы; қазіргі заман балалар әдебиеті туралы мағлұмат беру.

Қазақ халқының ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылық мұраларын меңгерту. Абайдың өмірі мен шығармашылығы төңірегінде белгілі бір жүйелі дәрежеде толық та, кең көлемде мағлұмат беріледі. Ақын өлеңдерінің, қара сөздерінің, поэмаларының және көркем аудармаларының ішкі табиғатына талдай үңілу арқылы ұлы ақын талантының көркемдік-эстетикалық мәнін кең ауқымда игертуді мақсат етеді. Ақын шығармашылығының зерттелуі, ақын мұрасының игерілу, жариялану тарихы жөнінде мағлұматтар беріледі.

Пән көркем мәтінді талдау арқылы рухани жаңғырудағы қазақ әдебиетінің қызметін, көркемдік дамудың керектігін түсіндіреді. Қазақ халқының рухани кемелдену жолындағы ұлттық әдебиеттің негізгі заңдылықтарын үйретеді.

Пәннің мақсаты:онтогенездің әртүрлі кезеңдеріндегі ағзаның өмір сүру ерекшеліктерін, ағзалардың, мүшелер жүйелерінің және тұтастай алғанда организмнің өсіп-жетілуіне байланысты функцияларын, әр жас кезеңіндегі осы функциялардың ерекшелігін зерттейді.

Студенттерді стилистика ғылымының теориялық негіздерімен таныстыру, қазақ әдеби тілінің стилистикалық құралдары, стильдік тармақтары туралы мағлұмат беріп, оларды ажыратудың жолдарын көрсету, студенттерге стилистикалық норманы меңгерту, сөздердің, басқа да тілдік тұлғалардың қолданылуына қарай туындайтын мағыналық реңктерін, стильдік қырларын ажырата білуге үйрету.

Пән шешендік өнердің табиғатын, ұлттық әдебиет, мәдениет, фольклор тарихындағы, шешен-билер мұрасындағы шешендік өнерге қатысты ой-пікірлерді, «шешен», «би» деген ұғымның этимологиясын, шешеннің болмысын, психо-физиологиялық ерекшеліктерін, шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысын, тақырыбын, түрлерін, біртұтас өнер, импровизациялық өнер екендігінен игертеді

ХХ ғ. ІІ жарты жылдығындағы қазақ әдебиетінің тарихы - ұлттық әдебиеттегі көркемдік қуаты ерен, парасат-пайымдау толғамы терең ерекше шығармалардың генезисі, стилистикасы, поэтикасы, сөз өнерпазының көркемдік-философиялық дүниетанымы, жанрлық, тақырыптық, тілдік-стильдік, ғылыми-танымдық ерекшеліктері, адам-табиғат қарым-қатынастары жаңаша талдайды.

Аударматану теория мен практикасындағы қазақ және өзге тілдердің өзіндік ерекшеліктерін ескеруді меңгеру. Сапалы аударма жасауды, аударма түрлерін, аударма трансформациясын, аударылымпаздылық, аударманың толыққандылығы сияқты құбылыстар жайлы толық мәлімет беру. Аударматанудың өзіндік ерекшеліктері мен принциптеріне, аударманың теориясы мен заңдылықтарын білу.

Коммуникативтік, тіл үйренушінің ауызша және жазбаша түрде қарым-қатынас жасай алуы үшін қажетті коммуникативтік мүмкіндіктерін тудыруға бағытталады. Адам өмірінің түрлі саласына байланысты сөйлеуге үйретуге бағытталады, яғни сөйлеу мақсатына тиісті грамматикалық формалар мен синтаксистік құрылымдардың сөйлеуге қатысуы шарт және ол көбіне дайындықсыз сөйлеуге, бұрынғы меңгерген грамматика лексикалық формаларды автоматты түрде қолдануға машықтандырады.

«Аударма теориясы» курсы студенттердің ой-өрісін кеңейтіп, аудармашылық дағдыларды қалыптастырып; жалпы теориялық құрылым мен іс жүзіндегі аудармашылық тәжірибе арасындағы белгілі алшақтықты болдырмауға септігін тигізу. Аударма процесінде пайда болатын лексикалық, грамматикалық және стилистикалық қиыншылықтарды жеңіп шығу тәсілдерін меңгеру Аударылатын тілдік жүйелердің барлық деңгейлерінде кездесетін ұқсастықтар мен айырмашылықтарын ажырату.

Қазіргі қазақ әдебиеті - ұлттық әдебиеттегі көркемдік қуаты ерен, парасат-пайымдау толғамы терең ерекше шығармалардың генезисі, стилистикасы, поэтикасы, сөз өнерпазының көркемдік-философиялық дүниетанымы, жанрлық, тақырыптық, тілдік-стильдік, ғылыми-танымдық ерекшеліктері, адам-табиғат қарым-қатынастары жаңаша талдайды.

«Жалпы тіл білімі» жүргізілетін тілдік пәндердің бәрінен кейін өтіледі де, ол, бірінші жағынан, студенттердің өз мамандықтары бойынша алған білімдерін жинақтап, қорытындылау сипатында болса, екінші жағынан, оларды жалпы тіл білімінен теориялық білімдерін жетілдіре, тереңдете түсуді көздейді. «Жалпы тіл білімі» пәнінде филолог-студенттердің жалпы лингвистикалық дайындығын тереңдету, тіл теориясының өзекті мәселелері бойынша білімдерін жинақтау, тіл білімі ғылымының қалыптасу және дамуын, лингвистикалық мектептердің қалыптасуы жолдарын, лингвистикалық бағыттардың мәнін ұғындыру, сонымен қатар лингвистикалық талдаудың әдістерін қарастырады.

Тарихи-салыстырмалы тіл біліміндегі түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасының тақырыптары мен мазмұны бойынша ғылыми негізін меңгерту, тіл білімінде жүйелі білім алуына бағыт беріп, туыстас тілдердің ерекшеліктерінен кең түрде мәлімет алуларына жағдай туғызады.

Көне түркі тілі, қазіргі қыпшақ тілдері, түбіртану мәселесі, сондай-ақ түркі тілдерінің даму, қалыптасу кезеңдерін меңгеру. Қазақ халқы өзінің қоғамдық өмірі, тұрмыс-тіршілігі, қарекет-кәсібі т.б. жайында сан алуан түрлі тасқа жазылған ескерткіштер тілін қарастырады.

Мәтінмен жұмыс мәтінді лингвистикалық тұрғыдан сипаттайды. Мәтіннің мән-мағынасын тек лингвистикалық нақты бірліктермен ғана емес, солармен қатар сол кезеңдегі түрлі экстралингвистикалық факторлармен де байланыстырады. Мәтіннің барлық элементтері автордың ниетіне сай іріктеліп, таңдалып алынады да, адресатқа сол ниетке сәйкес, дәл, толық ақпар жететіндей түзілетінін әдіс-тәсілдер арқылы дағдыландырады.

Тілдік норма, тіл мәдениетінің салалары ,ауызша және сөз қолдану мәдениеті, интонацияның стилистикалық жақтары мен оның компоненттерін қарастырады. Тіл мәдениеті функциональды стиль түрлері, ғылыми стиль, оның қызметі, публицистикалық стиль,көркем әдебиет стилі, сөйлеу стилі, өздердің экспрессивті-эмоционалды бояуларын қарастырады.

ХХІ ғасырдағы қазақ әдебиеті - ұлттық әдебиеттегі көркемдік қуаты ерен, парасат-пайымдау толғамы терең ерекше шығармалардың генезисі, стилистикасы, поэтикасы, сөз өнерпазының көркемдік-философиялық дүниетанымы, жанрлық, тақырыптық, тілдік-стильдік, ғылыми-танымдық ерекшеліктері, адам-табиғат қарым-қатынастары жаңаша талдайды.

Түркі халықтарының әдебиеті қалыптасып дамуы, негізгі кезеңдері. Түркі халықтарының әдебиеті – түркі халықтарының өткен тарихы, мәдениеті, әдебиеті, тілі, тұрмыс-тіршілігі, дінінің өткен тарихынан мәлімет алуға мүмкіндік беретін асыл мұрасы. Түркі халықтарының әдебиеті мұралары жинап бастырылып, транскрипциялары, аудармалары беріліп, сөздіктері жасалынды. Руна, көне ұйғыр, араб жазуларымен берілген ескерткіштердің мәтіндері, транскрипциялары, аудармалары беріліп, сөздіктері қазіргі қазақ тілінде де жарық көрді. Бұл ескерткіштердің тілі жөнінде көптеген ғылыми еңбектер, мақалалар, оқу құралдары жазылды. Пән түркі халықтарының әдеби мұраларын тарихи тұрғыдан зерттеудің негізгі бағыттарын қарастырады.

Қазақ және орыс мектептерінде тіл мен әдебиетті оқытудың инновациялық әдістермен оқытуды қолдану арқылы білім алушының қабілетін арттырып, ізденушілігін дамытып, құзыреттілігін қалыптастыру. Жаңа әдістерді пайдалану арқылы сабақтарды жаңаша ұйымдастыру, оқытушының рөлі мен қызметінің артуына жағдай жасау, теориялық, ғылыми-педагогикалық және психологиялық зерттеулерге сүйене отырып, тыңдаушылардың құзыреттілігін қалыптастыру, ақпараттық технологиялар мен инновациялық оқытуды ұйымдастыру – негізгі мақсат болып айқындалады..

«Әдебиет теориясы» пәні көркем әдебиет заңдылықтарын эстетика, психология, мәдениеттану, семиотика ғылымдарының жетістіктерімен бірлікте қарастырады. Курсты оқыту барысында әдебиет теориясының ғылым ретінде қалыптасу кезеңдері, ғылыми мектептердің ерекшеліктері, өнер салалары мен әдебиеттің дара сипаттары, танымдық, әлеуметтік, көркемдік-эстетикалық қасиеттері жан-жақты ашылады. Шығарма табиғаты, автор мен адресат, кейіпкер және архетип, әдебиет және таңбалар жүйесі, мәтін құрылымы, герменевтика мәселелері қарастырылады. Курста әдеби үдеріс, стиль, көркемдік әдіс, жанрлар типологиясы толымды тұрғыда зерттеледі. Курстың мақсаты – студенттерді көркем әдебиеттің жаңалық, тектік сипаттарымен бірлікте поэтика, стиль, предметтік бейнелеу жүйесін танып, білуге бейімдеу; шығарманы комплексті талдауға үйрету.

Шетел әдебиеті әдеби кезеңнің тарихи-әлеуметтік жағдайына, тарихи оқиғаларына шолу жасап, әдебиеттің даму тенденциясын байланыстыра көрсетеді. Қайта өрлеу дәуірі мен классицизм әдебиеті өкілдерінің басты шығармаларынан бастау алады. Әлемдік әдебиеттің заңдылықтарын, оған әсер етуші факторларды анықтау мақсат етіледі. Осы уақыттағы көркем әдебиеттің өзінің алдындағы дәстүрлі үрдістерді негізге ала отырып, шетел әдебиетінің дамуын сол елдердегі әдеби бағыттар, ағымдар мен мектептердің генезисін, эволюциясын, сабақтастығын және алмасуын түсіндіреді.

Көркем мәтінді лингвистикалық талдау – өзіндік талдау принциптерін, әдіс-тәсілдерін, талдаудың бірнеше аспектілерін айқындайды.Көркем мәтінді лингвистикалық талдау көркем шығарма, ондағы тілдік құралдардың көркем мазмұнды бейнелеуге қатысын қарастырады. Көркем мәтінде қолданылған тілдік құралдардың мағынасын, мәнін, эстетикалық қызметін айқындайды, көркем шығарманы талдаудың жолдары мен әдістерін үйретеді.

Қазақ әдеби мұрасының әдіснамалық мәселелерін меңгеру. Қазақ әдеби мұрасының зерттелу тарихын білу. Қазақ әдеби мұрасы және ғылыми-зерттеушілік ой-пікірге дағдылану. Әдеби мұраны зерттеудің әдіснамалық мәселелеріне байланысты теориялық ой-пікірлерге, әдіснамалық тұжырымдарын қарастырады.

Жаңартылған білім беру бағдарламасы бойынша қазақ тілі мен әдебиетін оқытудың әдістемелік тәсілдері мен тиімді әдістерін оқу процесіне енгізеді, теориялық және практикалық білімді қолданады.

Асыл қазынамызды ұрпақ бойына сіңіріп, жоғары мәдениетті, парасатты адам етіп тәрбиелеуде қазақ тілі мен әдебиет пәнінің маңызын білім алушыға жеткізіп ұлттық дәстүрде қалыптастырады, әдебиет пәнінің қадір-қасиетін толық меңгертеді.

Материалды лингвистикалық тұрғыдан сипаттап дағдыландырады; ғылымының теориялық негіздерімен таныстырады, қазақ әдеби тілінің стильдік тармақтары туралы мағлұмат береді; түркі тілдерінің дамытады, қалыптасу кезеңдерін меңгереді; қазақ тілі синтаксисінің негізгі заңдылықтарын тани біледі.

Инклюзивті білім беруде педагогикалық сүйемелдеуді жүзеге асырып, оқушылардың даму динамикасын оқыту мен тәрбиелеудің жеке бағдарламалары негізінде инклюзивті білім беру процесінде талдай біледі; білім беруді ұйымдастырудың педагогикалық процесін бақылап, мұғалімдердің жұмысын басқара біледі.

Тіл білімінің және әдебиеттануының (шығарманың көркем және стильдік тәсілдері мен әдістерін, жанрлары мен типтерін, т.б.) бөлімдерінде кәсіби бейімделеді. Қазақ тілі мен әдебиеті саласында толыққанды және сапалы, бәсекеге қабілетті маман иесі бола біледі.

Философиялық, тарихи, мәдени, құқықтық концепциялар мен категорияларды, өмірдің әртүрлі салаларындағы кәсіпкерлік және экологиялық білімдерді, осы салалардағы инновациялық стратегияларды негізге ала отырып, қалыптасқан дүниетанымдық ұстанымдар негізінде айналадағы шындықты бағалайды. Мемлекеттік, орыс және шет тілдерінде іскерлік қарым-қатынасты қолдана отырып, ғылыми зерттеу әдістерін және академиялық жазуды қолдану дағдыларын,сыбайлас жемқорлық көріністеріне қарсы тұру дағдыларын көрсетеді. Академиялық адалдық принциптері мен мәдениетінің маңыздылығын түсінеді.

Тіл мен әдебиет ресурстарын тиімді пайдалануда іргелі лингвистикалық, әдебиеттану бағытындағы жаһандық мәселелері туралы пайымдауды қалыптастырып және оны кешенді талдауға қабілетті бола біледі және осы саладағы зерттелетін бағыттарды көрсетеді.